Του Σταμάτη Ζησίμου

Το γεγονός ότι έχει περάσει ήδη ένας χρόνος από την τυπική απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά στην ουσία δεν έχουν γίνει πραγματικά βήματα προς την κατεύθυνση αυτή, δημιουργεί -ειδικότερα το τελευταίο διάστημα- σοβαρά ερωτήματα και προβληματισμούς για το τι τελικώς αναμένουμε από την πολυθρύλητη απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας.

Ακριβώς πριν από ένα χρόνο, ο τέως υπουργός Ανάπτυξης και νυν Οικονομίας και Οικονομικών, Ν. Χριστοδουλάκης, ανακοινώνοντας τον αριθμό των ενδιαφερόμενων ιδιωτών που κατέθεσαν 917 αιτήσεις για την απόκτηση αδειών ηλεκτροπαραγωγής συνολικής ισχύος 19.000 MW, το χαρακτήρισε ως το μεγαλύτερο επενδυτικό πρόγραμμα που έχει υπάρξει στη χώρα μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το ... τεράστιο αυτό επενδυτικό πρόγραμμα, μέχρι στιγμής, όχι μόνο δεν αναπτύσσεται, αλλά πολύ περισσότερο κινδυνεύει να μην υλοποιηθεί. Βέβαια, το να υλοποιηθεί στο σύνολό του, πρέπει να θεωρείται αδύνατον. Και αυτό, διότι η συντριπτική πλειονότητα των ιδιωτών που διεκδικούν την άδεια του ηλεκτροπαραγωγού, δεν ενδιαφέρονται πραγματικά, αλλά τις διεκδικούν για πολλούς και διάφορους λόγους, που δεν είναι του παρόντος να καταγράψουμε.

Κάποιοι, βέβαια, και οι οποίοι ίσως να μετριούνται στα δάχτυλα των χεριών, εκδηλώνουν πραγματικό ενδιαφέρον για τη δραστηριοποίησή τους στην ηλεκτροπαραγωγή. Αυτοί λοιπόν οι εν δυνάμει ηλεκτροπαραγωγοί και πελάτες, έχουν να επισημάνουν από την πλευρά τους μια σειρά δυσλειτουργιών του θεσμικού πλαισίου, που ουσιαστικά τους αποτρέπει από τις επενδύσεις.

Τρία είναι τα σοβαρότερα προβλήματα που θέτουν οι υποψήφιοι ηλεκτροπαραγωγοί.

Το πρώτο είναι ο καθορισμός του κομίστρου του φυσικού αερίου από τη ΔΕΠΑ, στο οποίο κατά κύριο λόγο θα βασίζεται η ηλεκτροπαραγωγή.

Το δεύτερο είναι ο καθορισμός του τέλους διέλευσης (διόδια) της ηλεκτρικής ενέργειας από τα δίκτυα υψηλής και μέσης τάσης, τα οποία πλέον τα διαχειρίζεται ο ΔΕΣΜΗΕ.

Το τρίτο είναι ο λογιστικός διαχωρισμός των δραστηριοτήτων της ΔΕΗ (unbundling), που σημαίνει τον υπολογισμό του πραγματικού κόστους της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ανά στάδιο (ορυχεία, παραγωγή, μεταφορά κ.ο.κ.). Βασική επίσης προϋπόθεση είναι και η τροποποίηση του Ν. 2773/99 που αφορά την απελευθέρωση, και αίτημα των επενδυτών είναι η απελευθέρωση να αφορά και τους οικιακούς καταναλωτές.

Ετσι φαίνεται πως οι υποψήφιοι επενδυτές απλώς επιζητούν να μάθουν υπό ποιες συνθήκες ανταγωνισμού θα λειτουργήσουν, ώστε και να προβλέψουν τα επενδυτικό ρίσκο και να στοιχειοθετήσουν τα επιχειρήματά τους προς τα πιστωτικά ιδρύματα που θα χρηματοδοτήσουν τις επενδύσεις τους, αλλά και να εκτιμήσουν εύλογο χρόνο απόσβεσης με το ανάλογο κέρδος.

Να σημειώσουμε ότι οι επενδύσεις στην ενέργεια χαρακτηρίζονται από τις πλέον ”εντάσεως κεφαλαίου”. Για το δε λογιστικό διαχωρισμό της ΔΕΗ, το επιχείρημα είναι η αποτροπή πιθανών ”σταυροειδών” επιδοτήσεων του κυρίαρχου αυτή τη στιγμή ανταγωνιστή.

Μέχρι εδώ, όλα θεμιτά και αδιάβλητα, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να αναγνωρίζει τις υπάρχουσες ”στρεβλώσεις” του θεσμικού πλαισίου και να επισημοποιεί την πρόθεσή της να άρει τα εμπόδια που κρατούν κλειστή την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Το ζήτημα όμως περιπλέκεται από τον υπερβάλλοντα ζήλο των επενδυτών να καλυφθούν κατά 100% οι επενδυτικές τους δραστηριότητες, με αποτέλεσμα να προτείνουν τη θεσμοθέτηση ενός φορέα που θα εξασφαλίζει εκ των προτέρων την πλήρη απορρόφηση της παραγόμενης ιδιωτικής ηλεκτρικής ενέργειας. Δηλαδή οι υποψήφιοι ηλεκτροπαραγωγοί ζητούν από τώρα να έχουν εξασφαλισμένο αγοραστή.

Στις σκέψεις των επενδυτών είναι ο πελάτης αυτός να είναι ίδια η ΔΕΗ ή ο ΔΕΣΜΗΕ. Μόνο που σ’ αυτή την περίπτωση, όπως γίνεται κατανοητό, δεν μπορούμε να μιλάμε για απελευθέρωση και ανταγωνισμό. Στον αντίποδα αυτού του αιτήματος - επιχειρήματος τοποθετείται η μεγάλη αύξηση των τιμολογίων του ηλεκτρικού ρεύματος, προκειμένου να κερδίζουν από εκεί οι επενδυτές. Κάτι τέτοιο, όμως, σε μεσοπρόθεσμη φάση θα είχε καταστροφικές συνέπειες για την οικονομία.

Πέραν του τι λέγεται και ποια είναι η άποψή μας για την απελευθέρωση της αγοράς στην Ελλάδα, έμπειροι αναλυτές εκτιμούν ότι η αγορά στην Ελλάδα δεν μπορεί να απελευθερωθεί πλήρως, διότι είναι αποκομμένη από τα δυτικοευρωπαϊκά διασυνδεδεμένα δίκτυα με τα οποία θα γινόταν εφικτή η εισαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Επίσης, στο συγκεκριμένο τομέα, ο ανταγωνισμός με τον πολυκερματισμό της παραγωγής πάλι δεν μπορούσε να λειτουργήσει. Ούτε ο κατακερματισμός της ΔΕΗ σε μικρότερες εταιρίες στην παρούσα φάση θα ωφελούσε. Τι θα γίνει;

Αν λάβουμε υπόψη μας διάφορα σενάρια που βλέπουν το φως της δημοσιότητας, ότι στη μελλοντική πλήρως ηλεκτρικά διασυνδεδεμένη Ευρώπη θα υπερισχύσουν περίπου 10 μεγάλες ηλεκτρικές επιχειρήσεις, τότε ίσως θα πρέπει να σκεφτόμαστε και να θεωρούμε περισσότερο πιθανό πως η πραγματική απελευθέρωση και ο ανταγωνισμός θα προκύψει από τον ανταγωνισμό της ΔΕΗ με αλλοδαπές επιχειρήσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, παρά από μία ”τοπική” απελευθέρωση που θα αφορά την ούτως ή άλλως μικρή ελληνική αγορά.

Σ’ αυτόν τον ανταγωνισμό των μεγάλων ηλεκτρικών επιχειρήσεων, θα έχουν ρόλο και οι ιδιώτες επενδυτές, και κάποιοι εξ αυτών που γνωρίζουν το χώρο φαίνεται πως ήδη κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση. Και η πρόσφατη πρόταση του Δ. Κοπελούζου για τη δημιουργία ”οργανισμού” που θα αποτελείται από τη ΔΕΗ, τη ΔΕΠΑ και την Προμηθέας Γκαζ, σ΄ αυτό το πλαίσιο κινείται.