Υπό αυστηρούς όρους θα παραχωρεί δάνεια ο νέος Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης ESM, ο οποίος θα τεθεί σε λειτουργία τον Ιούλιο του 2013. Κάθε χώρα που θα καταθέτει αίτηση για να ενταχθεί σε αυτόν θα είναι υποχρεωμένη να υπογράφει μνημόνιο, όπως αυτό θα ορίζεται από το συμβούλιο των διοικητών του ταμείου και θα κρίνεται με βάση τη βιωσιμότητα του χρέους.

Επίσης, η δυνατότητα παρέμβασης στην πρωτογενή αγορά κρατικών ομολόγων θα γίνεται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και όταν θα διαπιστώνεται ότι κινδυνεύει η σταθερότητα του ευρώ.

Με τον νέο μηχανισμό ανοίγει και παράθυρο αναθεώρησης των χρεών για χώρες που δεν θα είναι σε θέση να διαχειριστούν το δημόσιο χρέος τους.

Επίσης, από το 2013 η έκδοση ομολόγων των κρατών-μελών θα έρχεται με ρήτρες κινδύνου και "κουρέματος". Σε ποιες περιπτώσεις θα συμμετέχει ο ιδιωτικός τομέας και πώς θα συνεισφέρει το ΔΝΤ.

Όροι λειτουργίας του ESM λέξη προς λέξη

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε να προσθέσει στο άρθρο 136 της συνθήκης την ακόλουθη παράγραφο: "Τα κράτη-μέλη με νόμισμα το ευρώ μπορούν να θεσπίσουν μηχανισμό σταθερότητας, ο οποίος θα ενεργοποιείται εφόσον κρίνεται απαραίτητο, ώστε να διασφαλίζεται η σταθερότητα της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της. Η παροχή τυχόν απαιτούμενης χρηματοοικονομικής συνδρομής δυνάμει του μηχανισμού θα υπόκειται σε αυστηρούς όρους".

Κατόπιν αυτής της απόφασης, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε ότι τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης πρέπει να θεσπίσουν έναν μόνιμο μηχανισμό σταθερότητας: τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ).

Ο ΕΜΣ θα ενεργοποιείται με αμοιβαία συμφωνία, εφόσον απαιτείται για την εγγύηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας της ευρωζώνης ως συνόλου. Ο ΕΜΣ θα αναλάβει τον ρόλο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EΤΧΣ) και του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοπιστωτικής Σταθεροποίησης (EMΧΣ) στην παροχή εξωτερικής χρηματοδοτικής συνδρομής στα κράτη-μέλη της ευρωζώνης μετά τον Ιούνιο του 2013.

Η πρόσβαση στη χρηματοδοτική συνδρομή από τον ΕΜΣ θα παρέχεται με βάση αυστηρούς όρους πολιτικής, σύμφωνα με πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής και εμπεριστατωμένη ανάλυση της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους, που θα διενεργεί η Επιτροπή από κοινού με το ΔΝΤ και σε συνεργασία με την ΕΚΤ.

Θα απαιτείται από το δικαιούχο κράτος-μέλος να εξασφαλίζει μια πρέπουσα μορφή συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα, σύμφωνα με τις ιδιαίτερες συνθήκες και κατά τρόπο πλήρως συμμορφούμενο προς τις πρακτικές του ΔΝΤ. Ο ΕΜΣ θα διαθέτει πραγματική δανειοδοτική ικανότητα ύψους 500 δισ. ευρώ.

Ειδικότερα για τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, αναφέρεται ότι εάν, με βάση την ανάλυση που θα πραγματοποιηθεί, το πρόγραμμα προσαρμογής μπορεί να οδηγήσει το δημόσιο χρέος της χώρας σε διατηρήσιμη οδό, η χώρα καλείται να προχωρήσει σε πρωτοβουλίες ενθάρρυνσης των ιδιωτών επενδυτών να διατηρήσουν τις θέσεις τους σε τίτλους της εν λόγω χώρας.

Εαν όμως η ανάλυση δείξει ότι το πρόγραμμα προσαρμογής δεν μπορεί να οδηγήσει το δημόσιο χρέος σε διατηρήσιμα επίπεδα, η χώρα θα πρέπει να εμπλακεί σε διαπραγματεύσεις καλή τη πίστη με τους πιστωτές για να διασφαλίσει την άμεση εμπλοκή τους σε επιστροφή του χρέους σε διατηρήσιμη οδό.

Η χορήγηση της οικονομικής βοήθειας θα εξαρτηθεί από την ικανότητα της χώρας-μέλους να παρουσιάσει ένα αξιόπιστο σχέδιο και να επιδείξει επαρκή προσήλωση στη διασφάλιση επαρκούς και αναλογικής εμπλοκής ("κούρεμα") του ιδιωτικού τομέα.  

Η επάρκεια της δανειοδοτικής ικανότητας θα επανεξετάζεται τακτικά και τουλάχιστον ανά πενταετία.

Ο ΕΜΣ θα επιδιώκει να συμπληρώνει τη δανειοδοτική ικανότητά του με τη συμμετοχή του ΔΝΤ σε δράσεις χρηματοδοτικής συνδρομής, ενώ θα μπορούν να συμμετέχουν και κράτη-μέλη που δεν ανήκουν στην ευρωζώνη, σε ad hoc βάση.

1. Απόφαση που λαμβάνεται με αμοιβαία συμφωνία είναι απόφαση που λαμβάνεται με ομοφωνία των κρατών-μελών τα οποία συμμετέχουν στην ψηφοφορία• οι αποχές δεν εμποδίζουν την έγκριση της απόφασης.
2. Κατά τη μετάβαση από το EΤΧΣ στον ΕΜΣ, η συνδυασμένη δανειοδοτική ικανότητα δεν θα υπερβαίνει το ποσό αυτό.

Θεσμική μορφή

Ο ΕΜΣ θα συσταθεί με συνθήκη μεταξύ των κρατών-μελών της ευρωζώνης ως διακυβερνητικός οργανισμός δημόσιου διεθνούς δικαίου, με έδρα το Λουξεμβούργο. Το καταστατικό του θα περιληφθεί σε παράρτημα της συνθήκης.

Σκοπός και στρατηγική χρηματοδότησης

Στόχοι του ΕΜΣ είναι η κινητοποίηση χρηματοδότησης και η παροχή χρηματοδοτικής συνδρομής υπό αυστηρούς όρους σε κράτη-μέλη της ευρωζώνης τα οποία αντιμετωπίζουν ή απειλούνται από σοβαρά προβλήματα χρηματοδότησης, ούτως ώστε να εξασφαλίζεται η χρηματοπιστωτική σταθερότητα της ευρωζώνης ως συνόλου.

Τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης θα καταβάλλουν στον ΕΜΣ τα ποσά των οικονομικών κυρώσεων στις οποίες υπόκεινται βάσει των διαδικασιών του συμφώνου σταθεροποίησης και σύνδεσης και των μακροοικονομικών ανισορροπιών. Οι κυρώσεις αυτές θα αποτελούν μέρος του καταβεβλημένου κεφαλαίου.

Ο ΕΜΣ θα εφαρμόζει κατάλληλη στρατηγική χρηματοδότησης προκειμένου να εξασφαλίζει την πρόσβαση σε πηγές ευρείας χρηματοδότησης και να είναι σε θέση να παρέχει πακέτα χρηματοδοτικής συνδρομής στα κράτη-μέλη υπό οποιουσδήποτε όρους της αγοράς. Όλοι οι συναφείς κίνδυνοι θα περιορίζονται μέσω της κατάλληλης διαχείρισης ενεργητικού και παθητικού.

Διοίκηση

Ο ΕΜΣ θα διαθέτει συμβούλιο διοικητών, αποτελούμενο από τους υπουργούς Οικονομικών των κρατών-μελών της ευρωζώνης (ως μέλη με δικαίωμα ψήφου), ενώ ο Ευρωπαίος επίτροπος για τις οικονομικές και νομισματικές υποθέσεις και ο πρόεδρος της ΕΚΤ θα συμμετέχουν ως παρατηρητές.

Το συμβούλιο των διοικητών θα εκλέγει πρόεδρο μεταξύ των μελών με δικαίωμα ψήφου. Θα είναι ο ανώτατος φορέας λήψης αποφάσεων του ΕΜΣ και θα λαμβάνει τις ακόλουθες σημαντικές αποφάσεις με αμοιβαία συμφωνία:
- Χορήγηση χρηματοδοτικής συνδρομής - όρους και προϋποθέσεις της χρηματοδοτικής συνδρομής - δανειοδοτική ικανότητα του ΕΜΣ.
- Αλλαγές της δέσμης των προβλεπόμενων μέσων.

Όλες οι άλλες αποφάσεις του συμβουλίου των διοικητών θα λαμβάνονται με ειδική πλειοψηφία, εκτός εάν προβλέπεται διαφορετικά.

Ο ΕΜΣ θα διαθέτει συμβούλιο διευθυντών το οποίο θα εκτελεί συγκεκριμένα καθήκοντα που θα ανατίθενται από το συμβούλιο των διοικητών. Κάθε κράτος-μέλος της ευρωζώνης θα ορίζει έναν διευθυντή και έναν αναπληρωτή διευθυντή.

Επιπλέον, η Επιτροπή και η ΕΚΤ θα ορίζουν από έναν παρατηρητή και έναν αναπληρωτή η κάθε μία στο συμβούλιο των διευθυντών. Όλες οι αποφάσεις του συμβουλίου των διευθυντών θα λαμβάνονται με ειδική πλειοψηφία, εκτός εάν προβλέπεται διαφορετικά.

Η στάθμιση των ψήφων εντός του συμβουλίου των διοικητών και του συμβουλίου των διευθυντών θα γίνεται κατ' αναλογίαν προς τις αντίστοιχες εγγραφές των κρατών-μελών στο κεφάλαιο του ΕΜΣ. Η ειδική πλειοψηφία ορίζεται σε ποσοστό 80% των ψήφων.

Το συμβούλιο των διοικητών θα ορίσει διευθύνοντα σύμβουλο υπεύθυνο για την καθημερινή διαχείριση του ΕΜΣ. Αυτός θα προεδρεύει του συμβουλίου των διευθυντών.

Δομή του κεφαλαίου

Ο ΕΜΣ θα επιδιώξει να λάβει και να διατηρήσει την υψηλότερη αξιολόγηση πιστοληπτικής ικανότητας από τους σημαντικότερους οργανισμούς αξιολόγησης.

Θα διαθέτει συνολικό εγγεγραμμένο κεφάλαιο ύψους 700 δισ. ευρώ. Από το ποσό αυτό 80 δισ. ευρώ θα έχουν τη μορφή κεφαλαίου καταβεβλημένου από τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης, τα οποία θα διατεθούν σταδιακά από τον Ιούλιο του 2013 σε πέντε ίσες ετήσιες δόσεις. Επίσης, ο ΕΜΣ θα διαθέτει συνδυασμό δεσμευμένου καταβλητέου κεφαλαίου και εγγυήσεων από τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης συνολικά 620 δισ. ευρώ.

Κατά τη μεταβατική φάση από το 2013 έως το 2017, τα κράτη-μέλη δεσμεύονται να επιταχύνουν, στην απίθανη περίπτωση όπου αυτό χρειαστεί, την παροχή κατάλληλων μέσων ώστε να διατηρείται στο 15% κατ' ελάχιστον η αναλογία μεταξύ του καταβεβλημένου κεφαλαίου και του οφειλόμενου ποσού των τίτλων του ΕΜΣ.

Η κλείδα συνεισφοράς κάθε κράτους-μέλους στο συνολικό εγγεγραμμένο κεφάλαιο του ΕΜΣ θα βασίζεται στην κλείδα καταβεβλημένου κεφαλαίου της ΕΚΤ, όπως έχει στο παράρτημα.

Επικυρώνοντας τη συνθήκη για τη σύσταση του ΕΜΣ, τα κράτη-μέλη δεσμεύονται νομικά να παράσχουν τη συνεισφορά τους στο συνολικό εγγεγραμμένο κεφάλαιο.

Το συμβούλιο των διοικητών θα αποφασίζει με αμοιβαία συμφωνία την προσαρμογή του ποσού του συνολικού εγγεγραμμένου κεφαλαίου ή την απαίτηση καταβολής κεφαλαίου, πλην των κατωτέρω συγκεκριμένων περιπτώσεων.

Πρώτον: Το συμβούλιο των διευθυντών θα μπορεί να αποφασίζει, με απλή πλειοψηφία, να αποκαταστήσει -με την απαίτηση καταβολής κεφαλαίου- το επίπεδο του καταβεβλημένου κεφαλαίου, όταν το ποσό του καταβεβλημένου κεφαλαίου θα μειώνεται με την απορρόφηση ζημιών.

Δεύτερον: Θα θεσπιστεί διαδικασία εγγύησης κατόπιν αιτήσεως, η οποία θα επιτρέπει την αυτόματη απαίτηση καταβολής κεφαλαίου από τους μετόχους του ΕΜΣ, εφόσον αυτό απαιτείται για να αποφευχθεί τυχόν αδυναμία πληρωμής οφειλομένων στους πιστωτές του ΕΜΣ. Η ευθύνη κάθε μετόχου θα περιορίζεται, εν πάση περιπτώσει, στο μερίδιό του στο εγγεγραμμένο κεφάλαιο.
Όλες οι συνεισφορές στο εγγεγραμμένο κεφάλαιο των κρατών-μελών που θα ενταχθούν στο ΕΜΣ μετά τον Ιούλιο του 2013 θα διέπονται από τους ίδιους όρους οι οποίοι ισχύουν για τις αρχικές συνεισφορές. Οι επιπτώσεις στην πράξη για το συνολικό ποσό του εγγεγραμμένου κεφαλαίου και την κατανομή του κεφαλαίου μεταξύ των κρατών-μελών θα αποφασίζονται από το συμβούλιο των διοικητών με αμοιβαία συμφωνία.

Τρίτον: Το δικαίωμα ψήφου του κράτους-μέλους το οποίο θα ευθύνεται για τη ζημία που πρέπει να καλυφθεί θα αναστέλλεται όσον αφορά στη συγκεκριμένη απόφαση.

Τέταρτον: Συνεπεία της ένταξης στην ευρωζώνη, ένα κράτος-μέλος θα καθίσταται μέλος του ΕΜΣ με πλήρη δικαιώματα και υποχρεώσεις. Εφόσον ο ΕΜΣ δεν έχει ενεργοποιηθεί και υπό την προϋπόθεση ότι η πραγματική δανειοδοτική ικανότητα δεν είναι μικρότερη των 500 δισ., τα ποσά από την επένδυση του καταβεβλημένου κεφαλαίου του ΕΜΣ θα επιστρέφονται στα κράτη-μέλη μετά την αφαίρεση των λειτουργικών εξόδων.

Μετά την πρώτη ενεργοποίηση του ΕΜΣ, τα ποσά από την επένδυση του κεφαλαίου του ΕΜΣ και τη δράση χρηματοδοτικής συνδρομής θα κρατούνται στο πλαίσιο του ΕΜΣ. Όμως, εάν το καταβεβλημένο κεφάλαιο υπερβαίνει το επίπεδο που απαιτείται για τη διατήρηση της δανειοδοτικής ικανότητας του ΕΜΣ, το συμβούλιο των διευθυντών θα μπορεί να αποφασίζει, με απλή πλειοψηφία, τη διανομή μερίσματος στα κράτη-μέλη της ευρωζώνης βάσει της κλείδας συνεισφοράς.

Παρεμβάσεις

Εάν είναι απαραίτητο για τη διαφύλαξη της σταθερότητας της ευρωζώνης ως συνόλου, σύμφωνα με την τροποποίηση του άρθρου 136 της συνθήκης, ο ΕΜΣ θα παρέχει χρηματοδοτική συνδρομή υπό αυστηρούς όρους, βάσει προγράμματος μακροοικονομικής προσαρμογής, κατ' αναλογίαν προς τη σοβαρότητα των ανισορροπιών του κράτους-μέλους.

Η συνδρομή θα παρέχεται μέσω δανείων. Ωστόσο, και κατ' εξαίρεση, μπορεί να παρεμβαίνει σε πρωτογενείς αγορές χρεωστικών τίτλων, βάσει προγράμματος μακροοικονομικής προσαρμογής, υπό αυστηρούς όρους και κατόπιν αμοιβαίας συμφωνίας του συμβουλίου των διοικητών.

Στήριξη της σταθερότητας από τον ΕΜΣ (ΣΣE)

Ο ΕΜΣ μπορεί να παρέχει βραχυπρόθεσμη ή μεσοπρόθεσμη στήριξη σταθερότητας σε κράτος-μέλος της ευρωζώνης το οποίο αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα χρηματοδότησης. Η πρόσβαση στη ΣΣΕ προϋποθέτει πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής με ενδεδειγμένους όρους πολιτικής, κατ' αναλογίαν προς τη σοβαρότητά των ανισορροπιών που παρατηρούνται στο δικαιούχο κράτος-μέλος. Η διάρκεια του προγράμματος και οι προθεσμίες λήξης των δανείων θα εξαρτώνται από τη φύση των ανισορροπιών και τις προοπτικές των δικαιούχων κρατών-μελών να αποκτήσουν εκ νέου πρόσβαση στις χρηματαγορές εντός του χρόνου διάθεσης των πόρων του ΕΜΣ.

Μηχανισμός στήριξης πρωτογενών αγορών

Ο ΕΜΣ μπορεί να αγοράζει ομόλογα κάποιου κράτους-μέλους το οποίο θα αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα χρηματοδότησης στην πρωτογενή αγορά, με στόχο τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας της στήριξης σε σχέση με το κόστος. Οι όροι και οι λεπτομέρειες για την αγορά ομολόγων θα καθορίζονται στην απόφαση σχετικά με τους όρους και τις προϋποθέσεις της χρηματοδοτικής συνδρομής. Το συμβούλιο των διοικητών θα μπορεί να επανεξετάζει τη δέσμη των μέσων που διαθέτει ο ΕΜΣ και να αποφασίζει να επιφέρει αλλαγές σε αυτά.

Συμμετοχή του ΔΝΤ

Ο ΕΜΣ θα συνεργάζεται πολύ στενά με το ΔΝΤ κατά την παροχή χρηματοδοτικής συνδρομής. Σε κάθε περίπτωση, θα επιδιώκεται η ενεργή συμμετοχή του ΔΝΤ τόσο σε τεχνικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Η ανάλυση της βιωσιμότητας του χρέους θα διενεργείται από κοινού από την Επιτροπή και το ΔΝΤ, σε συνεργασία με την ΕΚΤ. Οι όροι πολιτικής που θα συνοδεύουν την κοινή συνδρομή ΕΜΣ - ΔΝΤ θα αποτελέσουν αντικείμενο κοινής διαπραγμάτευσης της Επιτροπής και του ΔΝΤ, σε συνεργασία με την ΕΚΤ.

Εξυπακούεται, ωστόσο, ότι η όποια συμμετοχή του ΔΝΤ θα συμμορφώνεται στην εντολή του βάσει των άρθρων της συμφωνίας και στη σε ισχύ απόφαση και στις πολιτικές του διοικητικού συμβουλίου του ΔΝΤ.

Ενεργοποίηση της χρηματοδοτικής συνδρομής, παρακολούθηση του προγράμματος και συνέχεια

Η χρηματοδοτική συνδρομή του ΕΜΣ θα ενεργοποιείται σε κάθε περίπτωση κατόπιν αιτήσεως κράτους-μέλους προς τα λοιπά κράτη-μέλη της ευρωζώνης. Η ευρωομάδα θα ενημερώνει το Συμβούλιο σχετικά με την υποβολή αίτησης ενεργοποίησης της στήριξης. Όταν θα παραλαμβάνει την αίτηση, το συμβούλιο των διοικητών θα ζητά από την Επιτροπή να εκτιμήσει, σε συνεργασία με την ΕΚΤ, αν υπάρχει κίνδυνος για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα της ευρωζώνης ως συνόλου και να διενεργήσει εμπεριστατωμένη ανάλυση της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους του συγκεκριμένου κράτους-μέλους από κοινού με το ΔΝΤ και σε συνεργασία με την ΕΚΤ.

Τα επόμενα βήματα για την ενεργοποίηση της χρηματοδοτικής συνδρομής του ΕΜΣ έχουν ως εξής:

- Εάν θα ζητείται ΣΣΕ, η Επιτροπή, από κοινού με το ΔΝΤ και σε συνεργασία με την ΕΚΤ, θα αξιολογεί τις πραγματικές ανάγκες χρηματοδότησης του δικαιούχου κράτους-μέλους και τη φύση της απαιτούμενης συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα, που θα πρέπει να συνάδει με τις πρακτικές του ΔΝΤ.

- Βάσει αυτής της αξιολόγησης, το συμβούλιο των διοικητών θα αναθέτει στην Επιτροπή να διαπραγματευτεί από κοινού με το ΔΝΤ και σε συνεργασία με την ΕΚΤ.