Τα χειρότερα για την ΕΕ είναι... μπροστά!

Η Ε.Ε. συνεχίζει μια στρατηγική οικονομικά αναλφάβητη, πολιτικά ανεύθυνη και κοινωνικά αδικαιολόγητη. Δεν δικαιολογείται η αισιοδοξία των αγορών. Γιατί πρέπει όλη η ευρωζώνη να μπει σε... πρόγραμμα ΔΝΤ.

Δημοσιεύθηκε: 4 Μαρτίου 2013 - 12:32

Τα χειρότερα για την ΕΕ είναι... μπροστά!

Τις έντονες αμφιβολίες της για την τρέχουσα στρατηγική που προωθούν οι νομοθέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκφράζει η ομάδα αναλυτών του think tank Re-Define, της οποίας ηγείται ο Sony Kapoor, βασιζόμενη στην καταθλιπτική εικόνα της οικονομίας και της ανεργίας που δίνουν οι προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ανάπτυξη.

Σε ανάλυσή της για την Ισπανία τον Ιούλιο του 2012, προειδοποίησε πως οι δημοσιονομικοί πολλαπλασιαστές που χρησιμοποιούνται είναι πολύ υποτιμημένοι και ότι με τον δρόμο που ακολουθείται η ισπανική οικονομία και η απασχόληση θα τραβηχτούν προς τα κάτω από έναν συνδυασμό δημοσιονομικής προσαρμογής και προβλημάτων στις τράπεζες. Και αυτό ακριβώς έγινε. Η ανάλυση αυτή επιβεβαιώθηκε αργότερα από το ΔΝΤ, όταν εξέδωσε το mea culpa του για το γεγονός ότι υποτίμησε τους δημοσιονομικούς πολλαπλασιαστές.

Συγκεκριμένα, αναφέρεται: «Όταν είχαμε προτείνει δημοσίως την υιοθέτηση ενός συμφώνου ανάπτυξης για την Ε.Ε. τον Ιανουάριο του 2012, σε συνεργασία με τον Peter Bofinger, η πρότασή μας αυτή αγνοήθηκε. Μόνο μετά από μεγάλη προσπάθεια η πρόταση αυτή έγινε της μόδας, όμως, μέχρι να υιοθετηθεί είχε ψαλιδιστεί σε τέτοιον βαθμό που η επίπτωσή της ήταν μακροοικονομικά ασήμαντη.

Αντί μιας πιο χαλαρής δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής, που θα στηρίζει τις απαραίτητες δομικές μεταρρυθμίσεις, όπως προτείνουμε εδώ και πολύ καιρό, η Ε.Ε. έχει ακολουθήσει μια βαθύτατα ελαττωματική πολιτική δημοσιονομικής συρρίκνωσης. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της εφαρμογής μιας νοοτροπίας μικρής οικονομίας (που κυριαρχεί στην οικονομική διαμάχη της Γερμανίας) στη μεγαλύτερη οικονομική περιοχή του κόσμου. Η τρέχουσα οικονομική πολιτική προδίδει ένα επίπεδο μακροοικονομικού αναλφαβητισμού που είναι σοκαριστικό, δεδομένου του μορφωτικού επιπέδου της ελίτ που λαμβάνει τις αποφάσεις».

«Αντί να επικεντρωθούν σε μια στρατηγική 5-10 ετών και σε έναν δρόμο προσαρμογής για μια εξισορρόπηση που θα είναι οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά βιώσιμη, οι ηγέτες της Ε.Ε. ακολουθούν μια πολύ βραχυπρόθεσμη άποψη για την πολιτική. Την ίδια ώρα που φωνάζουν κατά της βραχυπρόθεσμης οπτικής που ακολουθούν οι χρηματοοικονομικές αγορές, οι δικές τους πολιτικές ήταν ακόμα πιο κοντόφθαλμες.

Αυτό που μπορεί να είναι λογικό για μια μικρή χώρα βραχυπρόθεσμα θα είναι αυτοαναιρούμενο και παράλογο για την πανευρωπαϊκή οικονομία μακροπρόθεσμα.

Ακόμα και οι κλασικές ερωτήσεις όπως για παράδειγμα 'ποια είναι η καλύτερη πολιτική για να ελαχιστοποιηθεί η έκθεση των Γερμανών φορολογούμενων;' ή 'πώς μπορούμε να μειώσουμε τα δημοσιονομικά ελλείμματα και να θέσουμε υπό έλεγχο τα χρέη;' φέρουν πολύ διαφορετικές απαντήσεις όταν εξεταστούν σε ορίζοντα ενός έτους ή δέκα ετών».

Όπως επισημαίνει, «η αποτυχία να υπάρξει συμφωνία σε μια μεγάλη πολιτική διαπραγμάτευση, όπως έχουμε υποστηρίξει επανειλημμένως ότι χρειάζεται η Ε.Ε., σημαίνει ότι μπορεί να μην έχουμε πλέον το πολιτικό περιθώριο που χρειάζεται για να αντιμετωπιστεί το μέγεθος των οικονομικών προβλημάτων που υπάρχουν σήμερα. Η καταστροφική λογική του 'γιατί να πληρώσουμε εμείς όταν ακόμα και η Καταλονία αρνείται να πληρώσει για την υπόλοιπη Ισπανία', την οποία ακούμε όλο και περισσότερο στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, σημαίνει ότι η κρίση μπορεί προοδευτικά να γίνει ακόμα πιο δυσεπίλυτη.

Αν δεν υπάρξει προσέγγιση που να ισορροπεί καλύτερα το βάρος της προσαρμογής μεταξύ των πιστωτών-χωρών με πλεονάσματα και των δανειοληπτών-χωρών με ελλείμματα και μεταξύ της δημοσιονομικής προσαρμογής και της ανάπτυξης, η Ε.Ε. είναι καταδικασμένη να συνεχίσει σε έναν δρόμο που πολύ απλά δεν είναι ούτε πολιτικά ούτε κοινωνικά βιώσιμος μεσοπρόθεσμα.

Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο εμείς στο Re-Define υποστηρίζουμε σθεναρά την ύπαρξη προγράμματος του ΔΝΤ για όλη την ευρωζώνη, κάτι που πιστεύουμε ότι γίνεται όλο και πιο απαραίτητο. Καθώς το εγχώριο πολιτικό περιθώριο εντός της ευρωζώνης έχει συρρικνωθεί και οι προκλήσεις στον καταμερισμό των βαρών έχουν γίνει όλο και πιο δύσκολες και εχθρικές, το think tank θεωρεί πως ένα τέτοιο πρόγραμμα εξωτερικής διαιτησίας χρειάζεται επειγόντως».

Επίσης τονίζεται: «Όταν οι άλλοι πανηγύριζαν την υπόσχεση της ΕΚΤ να κάνει ό,τι χρειαστεί, προειδοποιούσαμε ότι, αν και αυτό είναι το ελάχιστο βήμα που πρέπει να γίνει για να σταματήσει ο κίνδυνος κατάρρευσης, δεν θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τις μεγαλύτερες μακροοικονομικές δυσκολίες της πραγματικής οικονομίας και του χρηματοοικονομικού κλάδου. Και είχαμε δίκιο.

Οι αγορές πανηγύρισαν πρώιμα τις μη δράσεις της ΕΚΤ και το γεγονός ότι ενδεχόμενη έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη φαίνεται να έχει φύγει για τώρα από το τραπέζι. Πρέπει όμως να θυμόμαστε ότι η προοπτική διάσπασης της ευρωζώνης τέθηκε από τους ίδιους τους πολιτικούς της Ε.Ε. και όχι από τις αγορές. Η μερική απομάκρυνση των tail-risks που εισήγαγαν οι ίδιοι οι πολιτικοί ήταν απαραίτητη, όμως απέχει πολύ από το να είναι επαρκής και δεν αποτελεί λύση για την κρίση.

Ακόμα και την ώρα που ήταν απαραίτητη μια πιο χαλαρή δημοσιονομική και νομισματική πολιτική, οι ηγέτες της Ε.Ε. στρουθοκαμήλιζαν και όλοι συμμετείχαν στον μονόδρομο που λέγεται τραπεζική ένωση. Αν και υπάρχει αξία στην ιδέα αυτή, το Re-Define εκφράζει μεγάλη επιφυλακτικότητα σε ό,τι αφορά τον τρόπο με τον οποίο προχώρησε η συζήτηση για το θέμα. Η εμμονή με την τραπεζική ένωση εκτόπισε την όποια συζήτηση για μέτρα δημοσιονομικής και αναπτυξιακής πολιτικής που ήταν πολύ πιο σημαντικά και επείγοντα, και μπορεί μελλοντικά να αποδειχθεί ότι ήταν αντιπαραγωγική».

Η ομάδα του Re-Define σημειώνει επίσης: «Το γεγονός είναι ότι ακόμα και με το πιο αισιόδοξο σενάριο αυτή η συζήτηση λίγα θα κάνει για να βοηθήσει την παρούσα κρίση.

Εν τω μεταξύ, και ενώ συνεχίζεται η ανοησία στο δημοσιονομικό μέτωπο και οι νομισματικές συνθήκες παραμένουν πολύ σφιχτές για τις χώρες της κρίσης, σε εκείνες που χρειάζονται περισσότερο από όλους πιο χαλαρές πιστωτικές συνθήκες η Ε.Ε. έχει αποτύχει παντελώς να αντιμετωπίσει τα ενδημικά προβλήματα του χρηματοοικονομικού συστήματος με λογικό τρόπο.

Η βαθύτατα ελαττωματική προσέγγιση προς τη χρηματοοικονομική μεταρρύθμιση έχει εξασφαλίσει ότι ακόμα και πέντε χρόνια από τότε που ξεκίνησε η κρίση δεν έχουμε κανέναν αξιόπιστο τρόπο για να κλείσουμε τις προβληματικές τράπεζες. Ο ιδιωτικός τομέας έχει φύγει από το τραπεζικό σύστημα, που παραμένει σε σχεδόν μόνιμη τεχνική υποστήριξη από τον δημόσιο. Οι εύθραυστες τράπεζες και οι αδύναμες οικονομίες έχουν εγκλωβιστεί σε έναν χορό θανάτου, καθώς συνεχίζουν να συμπαρασύρουν η μία την άλλη.

Όταν γραφτεί η Ιστορία αυτής της κρίσης δεν θα υπάρχουν ήρωες. Είναι δύσκολο να ελπίζει κανείς σε αυτήν την κατάσταση. Έχουμε δημιουργήσει μια ομάδα εκατομμυρίων ανθρώπων που έχουν ελάχιστα συμφέροντα στην κοινωνία, που αντιμετωπίζουν ένα πολύ ζοφερό μέλλον και που δεν έχουν τίποτα να χάσουν. Αυτό είναι ακριβώς το πρόσφορο έδαφος για μεγάλης κλίμακας κοινωνικές αναταραχές.

Ποιος γνωρίζει τι μπορεί να γίνει την επόμενη φορά που θα διαμαρτυρηθούν οι νέοι της Ισπανίας και η αστυνομία προχωρήσει στην καταστολή τους τραυματίζοντας ή σκοτώνοντας κάποιον; Τι μπορεί να γίνει την επόμενη φορά που ένας ακόμα Ισπανός ιδιοκτήτης ακινήτου θα αυτοκτονήσει; Δεν γνωρίζουμε και θα ήταν καλύτερα να μη μάθουμε.

Ο δρόμος της προσαρμογής που ακολουθεί τώρα η ευρωζώνη δεν είναι αρκετά ισχυρός ώστε να αντέξει την πολιτική κατάρρευση και τη διάρρηξη του κοινωνικού ιστού, έτσι θα ήταν καλύτερα οι ηγέτες της Ε.Ε. να προσέχουν.

Η τρέχουσα μακροοικονομική στρατηγική που ακολουθεί η Ε.Ε. έχει αποτύχει να περάσει τη δοκιμασία της πραγματικής οικονομίας. Απέτυχε ακόμα και όταν κατακρίθηκε για τους περιορισμένους στόχους της μείωσης των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και της σταθεροποίησης των χρεών. Όπως έδειξαν οι βάρβαρες προβλέψεις για την απασχόληση και την ανάπτυξη της Ε.Ε., η Ένωση συνεχίζει μια στρατηγική που είναι οικονομικά αναλφάβητη, πολιτικά ανεύθυνη, κοινωνικά αδικαιολόγητη και μελλοντικά αυτοαναιρούμενη, ακόμα και σε ό,τι αφορά την επίτευξη των στόχων της μείωσης των ελλειμμάτων.

Αν κάποιος κοιτάξει τον συνδυασμό των πολιτικών, χρηματοοικονομικών, οικονομικών και κοινωνικών παραγόντων, η ευρωζώνη εξακολουθεί να αντιμετωπίζει πολύ σοβαρά προβλήματα. Η σχετική αισιοδοξία στις αγορές πολύ απλά δεν δικαιολογείται στη βάση αυτών των εξελίξεων και έτσι δεν μπορεί να συνεχιστεί χωρίς περαιτέρω πολιτική δράση, περισσότερα μέτρα από την ΕΚΤ και μια αλλαγή στη στρατηγική - που θα έπρεπε να έχει γίνει εδώ και πολύ καιρό.

Αυτό που χρειάζεται σε αυτήν τη φάση είναι μια μεγάλη πολιτική διαπραγμάτευση, και αυτό είναι κάτι που μόνο η Α. Μέρκελ μπορεί να προσφέρει. Θα χρειαστεί μια περίοδος πέντε με δέκα έτη προσαρμογής στις ευρωπαϊκές οικονομίες, που πρέπει να γίνει τόσο στις χώρες με ελλείμματα όσο και στις χώρες με πλεονάσματα που δεν πλήττονται άμεσα από την κρίση. Κατά τη διάρκεια αυτής της προσαρμογής, η χρηματοοικονομική βοήθεια πρέπει να γίνει διαθέσιμη σε λογικά κόστη για τις οικονομίες, ώστε να δώσει το πολιτικό και οικονομικό περιθώριο για δομικές μεταρρυθμίσεις και μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική προσαρμογή.

Χωρίς μια τέτοια μεγάλη πολιτική διαπραγμάτευση, που δίνει βεβαιότητα, προβλεψιμότητα και μας βάζει σε ένα οικονομικά, χρηματοοικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά βιώσιμο δρόμο, θα βρεθούμε σε πολύ δεινή θέση. Όμως, μια τέτοια διαπραγμάτευση δεν είναι πιθανή, τουλάχιστον πριν από τις γερμανικές εκλογές. Ας δούμε τι θα γίνει μετά από αυτό, όμως δεν τρέφουμε ελπίδες».

* Ο Sony Kapoor είναι διευθυντής του Re-Define, Senior Visiting Fellow στο London School of Economics και πρόεδρος του Banking Stakeholder Group στην Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή.

*Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τον αρθρογράφο; Τι γνώμη έχετε;

To Εuro2day.gr ενθαρρύνει τον διάλογο και την έκφραση απόψεων από τους αναγνώστες. Σχολιάστε το άρθρο και πείτε την άποψή σας δημόσια για όσα συμβαίνουν και μας αφορούν όλους. Αν θεωρείτε το άρθρο σημαντικό, διαδώστε το με τα εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης.

Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.