Πώς καθορίζονται οι αμοιβές μελών Δ.Σ. μιας εταιρείας

Είναι εξαιρετικά συνηθισμένη, όπως ήδη έχουμε διαπιστώσει, η σύνδεση των μελών του ΔΣ με την ΑΕ μέσω ειδικών σχέσεων (ενδ.: συμβάσεις εργασίας, έργου, ανεξαρτήτων υπηρεσιών ή εντολής). Μέσω αυτών ρυθμίζονται (και) οι αμοιβές που η ΑΕ τους καταβάλει για τις συγκεκριμένες, πρόσθετες, υπηρεσίες τους.

Εδώ θα μας απασχολήσουν τα θέματα των αμοιβών των μελών του ΔΣ που η ΑΕ (κάποιες φορές) τους καταβάλει στο πλαίσιο της εσωτερικής τους σχέσης. Στην τελευταία αυτή περίπτωση, η νομική βάση της καταβολής των αμοιβών πρέπει να αναζητηθεί στο καταστατικό, σε απόφαση της ΓΣ ή στην πολιτική αποδοχών που, ενδεχομένως, υιοθετεί η ΑΕ (:υποχρεωτικά εφόσον είναι εισηγμένη).

Θέσπιση μηχανισμού ελέγχου των αμοιβών

Είναι δεδομένη η βούληση του νομοθέτη για την προστασία της ΑΕ και των μετόχων μειοψηφίας. Φυσικά και από τον κίνδυνο απομείωσης της εταιρικής περιουσίας της ΑΕ εξαιτίας υπέρογκων αμοιβών και άλλων, δυσανάλογων, παροχών.

Να σημειωθεί εδώ πως ό,τι ρυθμίζεται σε αυτοτελείς συμβάσεις ανάμεσα στην Εταιρεία και τα μέλη του ΔΣ της δεν καταλαμβάνεται από το ρυθμιστικό πεδίο των διατάξεων, των οποίων η προσέγγιση επιχειρείται με το παρόν.

Αμοιβές και παροχές που δεν συνίστανται σε συμμετοχή στα κέρδη χρήσης

• Τα είδη των αμοιβών και λοιπών παροχών

Η αμοιβή των έμμισθων συμβούλων συνίσταται σε πάγια, κατά κανόνα, «αντιμισθία». Τούτο ωστόσο, δεν αποτελεί κανόνα ανεξαίρετο. Το είδος της αμοιβής τους ποικίλλει-ανάλογα με την περίπτωση. Ενδέχεται να λαμβάνει, ενδεικτικά, τη μορφή αποζημίωσης ανά συνεδρία ή χορήγησης bonus. Άλλου είδους παροχές μπορεί να είναι η παροχή κατοικίας, ασφάλειας ή/και αυτοκινήτου.

• Ο καθορισμός αμοιβών στο καταστατικό ή στην πολιτική αποδοχών της εταιρείας

Αμοιβές ή άλλες παροχές καταβάλλονται, καταρχήν, νόμιμα στα μέλη του ΔΣ-εφόσον όμως υφίσταται σχετική, αρχική ή επιγενόμενη, πρόβλεψη στο καταστατικό ή στην πολιτική αποδοχών της εταιρείας. Όσον αφορά πάντως την πολιτική αποδοχών θα πρέπει να σημειωθεί πως είναι υποχρεωτική για τις εταιρείες με μετοχές εισηγμένες σε οργανωμένη αγορά και δυνητική για τις λοιπές. Για αυτές τις τελευταίες είναι αναγκαία η σχετική καταστατική πρόβλεψη.

• Η χορήγηση αμοιβών ύστερα από ειδική απόφαση της ΓΣ

Στην περίπτωση που δεν υπάρχει πρόβλεψη στο νόμο ή το καταστατικό της ΑΕ (και υπό την επιφύλαξη των διατάξεων για την πολιτική αποδοχών): «…αμοιβή ή παροχή που χορηγείται σε μέλος του διοικητικού συμβουλίου…βαρύνει την εταιρεία μόνο αν εγκριθεί με ειδική απόφαση της γενικής συνέλευσης…».

Αμοιβές από τη συμμετοχή στα κέρδη χρήσης

Για τη χορήγηση αμοιβών που συνίστανται στα κέρδη εταιρικής χρήσης απαραίτητη προηγούμενη προϋπόθεση είναι η σχετική (γενική) πρόβλεψη στο καταστατικό της ΑΕ. Ο καθορισμός του ύψους των εν λόγω αμοιβών είναι δυνατό να λάβει χώρα ύστερα από απόφαση της τακτικής ΓΣ.

Οι αμοιβές στην προκείμενη περίπτωση λαμβάνονται από το υπόλοιπο των καθαρών κερδών που τυχόν απομένει ύστερα από την αφαίρεση των ποσών που αναλογούν για τον σχηματισμό του τακτικού αποθεματικού και τη διανομή του ελάχιστου μερίσματος.

Οι συγκεκριμένες αμοιβές, επομένως, προϋποθέτουν ύπαρξη κερδών.

Η προκαταβολή αμοιβών

Είναι δυνατή η προκαταβολή αμοιβής σε μέλη του ΔΣ; «Η γενική συνέλευση μπορεί να επιτρέψει προκαταβολή αμοιβής για το χρονικό διάστημα μέχρι την επόμενη τακτική γενική συνέλευση. Η προκαταβολή της αμοιβής τελεί υπό την αίρεση της έγκρισής της από την επόμενη τακτική γενική συνέλευση».

Ο νόμος δεν προβαίνει σε προσδιορισμό των αμοιβών που είναι δυνατό να προκαταβάλλονται. Δεν θεωρείται πάντως εφικτή η προκαταβολή αμοιβής όταν πρόκειται για: (α) συμμετοχή στα κέρδη και (β) αμοιβές που προβλέπονται από το καταστατικό.

Ο δικαστικός έλεγχος του ύψους των αμοιβών

Ακόμη κι όταν τηρηθούν, επακριβώς, οι προϋποθέσεις που θέτει ο νόμος, δεν είναι ανέλεγκτες οι αποφάσεις που αφορούν την καταβολή αμοιβών στα μέλη του ΔΣ. Η σχετική επιλογή μάλιστα του νομοθέτη μοιάζει εύλογη καθώς δεν είναι σπάνιο η μετοχική πλειοψηφία να αποφασίζει τη χορήγηση αδικαιολόγητα υψηλών αμοιβών σε μέλη του ΔΣ.

Αναγνωρίζεται, στις περιπτώσεις αυτές, το δικαίωμα στους μειοψηφούντες μετόχους (εφόσον συγκεντρώνουν κάποια ελάχιστα ποσοστά) να προστρέξουν στη σχετική δικαστική προστασία.

Θα πρέπει να θεωρήσουμε εύλογο και, ταυτόχρονα, επιβεβλημένο να υπάρξει σαφής διαχωρισμός (πριν απ’ όλα στη σκέψη μας) των ιδιοτήτων του μετόχου, του μέλους του ΔΣ αλλά και του εργαζομένου/παρέχοντος τις υπηρεσίες του στην ΑΕ. Οφείλουμε, στο πλαίσιο αυτό, να αποδεχθούμε ότι τα συγκεκριμένα πρόσωπα (επιβάλλεται να) έχουν διαφορετικό όφελος από τη συμμετοχή τους στην ΑΕ. Ο μέτοχος από τα μερίσματα που του αναλογούν, ο εργαζόμενος/παρέχων τις υπηρεσίες του από τις αμοιβές που προβλέπουν οι σχετικές συμβάσεις, το μέλος του ΔΣ από τις αμοιβές που προβλέπουν (ή όχι) οι καταστατικές ρυθμίσεις, η πολιτική αποδοχών και (ενδεχόμενες) αποφάσεις των ΓΣ.

Είναι αλήθεια πως (ιδίως) στο πλαίσιο των οικογενειακών ΑΕ οι προαναφερθείσες ιδιότητες «μπερδεύονται».

Σ’ αυτές είναι που, κατά κύριο λόγο, θα πρέπει να υπάρξει διαχωρισμός των οικονομικών της επιχείρησης από την τσέπη του επιχειρηματία καθώς και η θέσπιση (των όχι υποχρεωτικών αλλά αναγκαίων-κατ’ ουσίαν) κανόνων εταιρικής διακυβέρνησης.

Τούτο μάλιστα όχι προς όφελος μόνον των μετόχων μειοψηφίας. Προς όφελος, κατά κύριο λόγο, της επιχείρησης, αλλά και της ανάπτυξής της.

* Ο Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm