Πότε οι αποφάσεις ενός Δ.Σ. είναι... ελαττωματικές

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, ασχοληθήκαμε με ζητήματα σχετικά με τις προϋποθέσεις έγκυρης λήψης των αποφάσεων του ΔΣ. Ενδεχόμενη παραβίαση διαδικαστικών προϋποθέσεων ή/και ουσιαστικών διατάξεων οδηγεί σε ελαττωματικές αποφάσεις. Περί αυτών το παρόν.

Αποφάσεις με ελαττώματα ουσίας

Άκυρη είναι κάθε απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου, που το περιεχόμενό της αντίκειται στο νόμο ή στο καταστατικό της ΑΕ. Στην έννοια του νόμου, εμπίπτουν οι απαγορευτικοί κανόνες αναγκαστικού δικαίου. Όχι διατάξεις ενδοτικού δικαίου, από τις οποίες και επιτρέπεται απόκλιση. Υπό την έννοια αυτή, άκυρη είναι απόφαση του ΔΣ αντίθετη στα χρηστά ήθη κι εκείνη που λαμβάνεται κατά κατάχρηση δικαιώματος.

Επίσης, απόφαση που παραβιάζει τις διατάξεις για αποκλειστική αρμοδιότητα της ΓΣ καθώς και εκείνη το περιεχόμενο της οποίας προσκρούει σε (έγκυρη) καταστατική πρόβλεψη ή (νόμιμη) απόφαση της ΓΣ. Δεν είναι άκυρη, ωστόσο, απόφαση αντίθετη σε εξωεταιρική (εξωκαταστατική) σύμβαση.

Αποφάσεις με ελαττώματα διαδικασίας

Άκυρες είναι και οι αποφάσεις του ΔΣ που λήφθηκαν κατά τρόπο μη σύμφωνο με τον νόμο ή το καταστατικό. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν αποφάσεις, που λήφθηκαν κατά παράβαση των προϋποθέσεων:

(α) νόμιμης σύνθεσης του ΔΣ (μη τήρηση, λ.χ., των διατάξεων για την απαρτία και την πλειοψηφία, του προβλεπόμενου στον νόμο ελάχιστου αριθμού των τριών (παρόντων ή αντιπροσωπευόμενων συμβούλων κ.ο.κ.).

(β) νόμιμης σύγκλησης του ΔΣ (μη πρόσκληση, λ.χ., ή μη εμπρόθεσμη πρόσκληση όλων των μελών του ΔΣ).

Από τον κανόνα της ακυρότητας ως προς τις διαδικαστικές παραβάσεις, ωστόσο, εισάγεται εξαίρεση, όταν η απόφαση ελήφθη, ομόφωνα-από όλα τα μέλη του ΔΣ (παρόντα ή νομίμως εκπροσωπούμενα).

Ως ορθότερη, όμως, αξιολογείται η τελολογική συστολή της εν λόγω εξαίρεσης. Θα πρέπει να αποκλεισθούν σφάλματα, που αφορούν τη νόμιμη σύνθεση του ΔΣ. Επίσης θα πρέπει να αξιωθεί η παράσταση (ή/και αντιπροσώπευση) όλων των μελών του ΔΣ και η μη διατύπωση αντίρρησης στη λήψη της απόφασης αυτής.

Αναλογική εφαρμογή των σχετικών διατάξεων για τη Γενική Συνέλευση

• Ειδικά ρυθμιζόμενες αποφάσεις του ΔΣ

Πρόκειται για τις ακόλουθες, περιοριστικά απαριθμούμενες στον νόμο, αποφάσεις του ΔΣ που αφορούν: (α) περιορισμό ή απόκλιση του δικαιώματος προτίμησης, (β) έκδοση τίτλων κτήσης μετοχών (warrants), (γ) έκδοση ομολογιακού δανείου με μετατρέψιμες ομολογίες και (δ) αυξήσεις κεφαλαίου ή πράξεις αναπροσαρμογής του κεφαλαίου, την τροποποίηση ή προσαρμογή διατάξεων του καταστατικού και τη συγχώνευση.

Στις περιπτώσεις αυτές εφαρμόζονται, αναλογικά, οι διατάξεις για τις ελαττωματικές αποφάσεις της ΓΣ. Τυχόν ελλατωματικές σχετικές αποφάσεις του ΔΣ θα είναι ακυρώσιμες, εφόσον έχουν παραβιασθεί διαδικαστικοί κανόνες κατά τη λήψη τους. Άλλως, άκυρες, εφόσον το περιεχόμενό τους αντίκειται στο νόμο ή στο καταστατικό.

• Η ειδική περίπτωση της κατάχρησης της εξουσίας της πλειοψηφίας

Από την αναλογική εφαρμογή στις ελαττωματικές αποφάσεις του ΔΣ των διατάξεων για τις αντίστοιχες (ελαττωματικές αποφάσεις) της ΓΣ ρητά εξαιρείται η περίπτωση ακυρωσίας απόφασης ΔΣ, η οποία ελήφθη κατά κατάχρηση της εξουσίας της πλειοψηφίας.

Η συγκεκριμένη εξαίρεση, πάντως (παρά την ευρεία, νομική, συζήτηση που έχει δημιουργήσει), δεν θα δικαιολογούσε τυχόν θέση περί μη ελέγχου καταχρηστικότητας των επίμαχων αποφάσεων από τα αρμόδια δικαστήρια.

Ανυπόστατη απόφαση

Σε αντίθεση με τις νομοθετικές προβλέψεις για τις ελαττωματικές αποφάσεις της ΓΣ, ο νόμος, δεν αντιμετωπίζει την περίπτωση τυχόν ανυπόστατων αποφάσεων του ΔΣ. Το δικαστήριο που θα επιληφθεί επαφίεται η εφαρμογή των, κατά περίπτωση, κατάλληλων διατάξεων.

Πρόκειται, πάντως, για εντελώς εξαιρετικές περιπτώσεις: Ανυπόστατη είναι (μεταξύ άλλων) η απόφαση στη λήψη της οποίας συμμετείχαν μόνο μη μέλη του ΔΣ. Επίσης εκείνη που ελήφθη με πρακτικό δια περιφοράς και απουσιάζουν οι υπογραφές του συνόλου των μελών του.

Ειδικότερα ζητήματα ως προς τις αποφάσεις του ΔΣ

• Κακή διαχείριση του ΔΣ

Γίνεται δεκτό (και ορθά) πως ενδεχόμενη κακή διαχείριση εκ μέρους του ΔΣ δεν επηρεάζει το κύρος των αποφάσεών του. Διαφορετικά, ο έλεγχος των αποφάσεων του εν λόγω οργάνου θα κατέληγε έλεγχος σκοπιμότητας (και όχι, μόνον, νομιμότητας). Υπόθεση μη συμβατή με τον κανόνα της αυτονομίας του ΔΣ και της επιχειρηματικής ελευθερίας.

Άλλωστε, ζητήματα σχετικά με τη διαχείριση από το ΔΣ αντιμετωπίζονται από ειδικότερες διατάξεις και, συγκεκριμένα, από τις διατάξεις για την ευθύνη των μελών του ΔΣ.

• Ελαττώματα μεμονωμένων ψήφων

Ελαττώματα μεμονωμένων ψήφων που δόθηκαν από μέλη του ΔΣ (π.χ. ψηφίζει σύμβουλος, στο πρόσωπο του οποίου συντρέχει σύγκρουση συμφερόντων) θα επηρεάζουν το κύρος της απόφασης μόνο, αν χωρίς την ψήφο αυτή δεν θα σχηματιζόταν πλειοψηφία.

• Επικύρωση ελαττωματικής απόφασης

Σύμφωνα με την κρατούσα στη θεωρία και στη νομολογία άποψη, το ΔΣ απαιτείται να λάβει «νεότερη απόφαση», απαλλαγμένη, αυτή τη φορά, από το τυχόν ελάττωμα. Ευλόγως, επιβεβαιωτική της προηγούμενης, ελλείψει, απλώς, του ελαττώματος.

Έχει, επανειλημμένα, διατυπωθεί από τον γράφοντα η άποψη πως το ΔΣ είναι, για πολλούς λόγους, το σημαντικότερο (μολονότι όχι το ιεραρχικά ανώτερο) όργανο της ΑΕ. Οι αποφάσεις του έχουν, κατά τούτο, ιδιαίτερη σημασία και αξία τόσο για την ίδια την ΑΕ όσο και για τα μέλη του.

Κατέστη, επομένως, αναγκαία, η θέσπιση ειδικής ρύθμισης για την αντιμετώπιση των ελαττωματικών του αποφάσεων. Σημαντικότερη, πάντως, από την εκ των υστέρων διαχείριση των όποιων, συναφών, προβλημάτων είναι η αποφυγή και πρόληψή τους.

Σε διαφορετική περίπτωση εμπλεκόμαστε σε δικαστικές ενέργειες, περί των οποίων, όμως, επόμενη αρθρογραφία μας.

* Ο Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm