Οι ΗΠΑ ανοίγουν ρωγμές στη Δυτική Συμμαχία

Μετά την πανδημία της Covid και τη σύγκρουση Ουκρανίας και Ρωσίας (ή τον πόλεμο του ΝΑΤΟ εναντίον της Ρωσίας, αν προτιμάτε), ένα τρίτο κακό βρίσκεται προ των πυλών της παγκόσμιας οικονομίας: ένας εμπορικός πόλεμος μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ενωσης και των ΗΠΑ.

Εν συντομία, η κατάσταση αφορά τον Νόμο Μείωσης του Πληθωρισμού (Ιnflation Reduction Act-IRA) που υπέγραψε το καλοκαίρι η κυβέρνηση Μπάιντεν. Ο νόμος αυτός περιλαμβάνει σειρά επιδοτήσεων και φοροαπαλλαγών που έχουν στόχο μεταξύ άλλων να επισπεύσουν τη μετάβαση των ΗΠΑ στον πράσινο παράδεισο. Το σημείο της τριβής με τους Ευρωπαίους δεν αφορά τόσο τους στόχους του νομοσχεδίου, όσο τα μέσα που χρησιμοποιούνται, τα οποία σύμφωνα μ' αυτούς έρχονται σε αντίθεση με τις αρχές του ελεύθερου εμπορίου.

Η συζήτηση έχει επικεντρωθεί ιδιαίτερα στις φοροαπαλλαγές που παρέχει το νομοσχέδιο στους κατασκευαστές ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Αυτές οι φοροαπαλλαγές, κρίνουν οι Ευρωπαίοι, φέρνουν σε δύσκολη θέση τους ευρωπαίους παραγωγούς ανάλογων οχημάτων που πουλάνε στην αμερικανική αγορά, οι οποίοι δεν απολαμβάνουν τέτοιες απαλλαγές. Πάντως, σύμφωνα με τους Financial Times, οι Βρυξέλλες επιθυμούν ευρύτερες αλλαγές στον νόμο του Μπάιντεν, που επιτρέπει επιδοτήσεις και φοροελαφρύνσεις σε αμερικανικά προϊόντα ή/και σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στις ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, οι ενστάσεις των Ευρωπαίων αφορούν τους τομείς των ηλιακών πάνελ, τις αεροτουρμπίνες και το καθαρό υδρογόνο. Σε όλους αυτούς τους τομείς, το νομοσχέδιο παρέχει κίνητρα που ευνοούν τους αμερικανούς παραγωγούς.

Παρεμπιπτόντως, είναι ενδιαφέρον ότι για κορυφαία στελέχη της ΕΕ τα μέτρα που περιλαμβάνονται στον νόμο Μπάιντεν δεν είναι καταδικαστέα τόσο επειδή περιλαμβάνουν αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, αλλά επειδή αυτές οι πρακτικές στρέφονται εναντίον «φίλων». Σ' αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η δήλωση της επιτρόπου της Κομισιόν για θέματα ανταγωνισμού Μαργκρέτε Βεστάγκερ ότι «είναι θέμα αρχής πως δεν πρέπει να υιοθετείς τέτοια μέτρα εναντίον φίλων».

Στο ίδιο πλαίσιο, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Κριστιάν Λίντνερ δήλωσε στο CNBC ότι «κοινή μας προσέγγιση με τις ΗΠΑ θα πρέπει να είναι ότι οι εταίροι μας σε θέματα αξιών θα πρέπει να παραμείνουν προτιμώμενοι εμπορικοί εταίροι».

Με άλλα λόγια, αν τα μέτρα δεν έθιγαν τους φίλους άλλα μόνο τους «κακούς» (π.χ. Κίνα), δεν θα υπήρχαν ενστάσεις εκ μέρους της ΕΕ.

Δεν πρόκειται για ατυχείς ή μεμονωμένες δηλώσεις ορισμένων Ευρωπαίων αξιωματούχων. Oπως επισημαίνει ο γνωστός οικονομολόγος Μπράνκο Μιλάνοβιτς, τον τελευταίο καιρό και στον απόηχο της ουκρανικής κρίσης έχει αρχίσει να προβάλλεται η ιδέα ότι τα κράτη θα πρέπει να συναλλάσσονται μόνο με άλλα φιλικά κράτη. Σύμφωνα μ' αυτή την άποψη, όπως γράφει ο Μιλάνοβιτς, «η Δύση θα πρέπει να επιστρέψει στα εμπορικά μπλοκ που αυτή τη φορά θα συγκροτούνται από χώρες οι οποίες μοιράζονται ορισμένες πολιτικές αξίες και γεωπολιτικά συμφέροντα».

Η ιδέα αυτή αποτελεί μετάφραση στο οικονομικό επίπεδο της γεωπολιτικής αρχής που προωθεί η Δύση, σύμφωνα με την οποία κάθε περιφερειακή σύγκρουση στον κόσμο εντάσσεται σε μια παγκόσμια σύγκρουση μεταξύ των Κακών (απολυταρχιών) και των Καλών (δημοκρατιών).

Πάντοτε ανεξάρτητα από το αν αφορά «φίλους» η «εχθρούς», είναι ευρύτατα διαδεδομένος ο φόβος, σύμφωνα με το Politico, ότι η εφαρμογή του νόμου Μπάιντεν θα οδηγήσει σε αποβιομηχάνιση της Ευρώπης, καθώς οι διάφορες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της καθαρής ενέργειας θα μεταφερθούν στις ΗΠΑ προκειμένου να εκμεταλλευτούν τα κίνητρα που παρέχει ο νόμος.