Διοικητικό Συμβούλιο: Ρόλος, εξουσίες και ορισμός μελών

Ένα από τα σημαντικά όργανα της ΑΕ είναι το Διοικητικό της Συμβούλιο. Είναι το όργανο εκείνο μέσω του οποίου λαμβάνει χώρα η διαχείριση και εκπροσώπηση της ΑΕ˙ μέσω του οποίου η ΑΕ εκφράζει τη βούλησή της και εκδηλώνει τη δράση της τόσο ενδοεταιρικά, όσο και στον εξωτερικό κόσμο.

Ο πολυσήμαντος ρόλος του ΔΣ, καθώς και ζητήματα αναφορικά με μέλη του και τη θητεία τους θα μας απασχολήσουν στο παρόν.

Ο ρόλος του ΔΣ

Την ΑΕ διοικεί το ΔΣ, με περιεχόμενο τη διαχείριση, αλλά και δικαστική και εξώδικη εκπροσώπησή της. Υποκατάστατο του μπορεί να αποτελέσει η «εκτελεστική επιτροπή», η οποία είναι δυνατό λαμβάνει αποφάσεις για την καθημερινή διοίκηση της ΑΕ. Το ΔΣ οφείλει να υπηρετεί και προάγει το εταιρικό συμφέρον.

Έννομη σχέση μεταξύ μελών ΔΣ και ΑΕ

Τα μέλη του ΔΣ συνδέονται με την ΑΕ με έννομη σχέση (οργανική/αμειβόμενη ή μη). Είναι ενδεχόμενο κάποιο μέλος του ΔΣ να παρέχει στην ΑΕ, επιπρόσθετα, υπηρεσίες που εκφεύγουν από τα στενά όρια διοίκησής της (λ.χ. μέλος ΔΣ παρέχει, παράλληλα, νομικές ή λογιστικές υπηρεσίες στην ΑΕ). Οι υπηρεσίες αυτές παρέχονται στο πλαίσιο σύμβασης εργασίας, έργου, ανεξαρτήτων υπηρεσιών ή εντολής.

Αρχή της αυτονομίας

Τα μέλη του ΔΣ ενεργούν ανεξάρτητα και υπέχουν (έναντι της ΑΕ-και μόνο) υποχρέωση πίστης και επιμέλειας. Δεν υπάγονται σε υποδείξεις και εντολές λ.χ. της ΓΣ ή του μετόχου πλειοψηφίας της ΑΕ.

Η δυνατότητα, όμως, τη ΓΣ να ανακαλέσει, οποτεδήποτε, τα μέλη του ΔΣ, υποχρεώνει (εν τοις πράγμασιν) τα τελευταία να ευθυγραμμίζονται με τις κατευθύνσεις των πλειοψηφούντων μετόχων.

Εξουσία διαχείρισης: Περιεχόμενο, έκταση και ευθύνη

Το ΔΣ είναι αρμόδιο να αποφασίζει για κάθε πράξη που αφορά τη διοίκηση της ΑΕ, τη διαχείριση της περιουσίας της και την, εν γένει, επιδίωξη του εταιρικού της σκοπού. Η εξουσία του ΔΣ περιορίζεται από όσα το καταστατικό και οι αποφάσεις της ΓΣ ορίζουν.

Εξουσία εκπροσώπησης

Το ΔΣ, ως συλλογικό όργανο της ΑΕ, εκπροσωπεί την τελευταία τόσο δικαστικά όσο και εξωδικαστικά -στο πλαίσιο της επιχειρηματικής της δράσης. Εξαιρέσεις εντοπίζονται στο στάδιο της ίδρυσης της ΑΕ (οπότε ούτε νομικό πρόσωπο υφίσταται ούτε, πολύ περισσότερο, ΔΣ), στο στάδιο της εκκαθάρισης (οπότε εκπρόσωποι είναι οι εκκαθαριστές), στο στάδιο της πτώχευσης (οπότε χρέη εκπροσώπου ασκεί ο σύνδικος).

Περιορισμοί, ωστόσο, στην εξουσία του ΔΣ είναι δυνατό να τεθούν από το καταστατικό και το νόμο (οι περιπτώσεις, λ.χ., συναλλαγών της ΑΕ με μέλη του ΔΣ).

Αρχή της συλλογικής δράσης

Το ΔΣ κατά την άσκηση των εξουσιών αλλά τη λήψη των αποφάσεών του δρα, κατ’ αρχήν, συλλογικά (σημαντική είναι, επομένως, η δυνατότητα συμμετοχής των μελών του ΔΣ στις συλλογικές διαδικασίες). Επιτρεπτές είναι, ωστόσο, καταστατικές αποκλίσεις, όπως λ.χ. η ανάθεση της εκπροσώπησης για ένα η περισσότερα θέματα σε συγκεκριμένα, μόνο, μέλη ή μέλος του ΔΣ. Επίσης, η κυριαρχία της ψήφου του προέδρου επί ισοψηφίας καθώς και ο διορισμός υποκατάστατου οργάνου, που δρα παράλληλα με το ΔΣ.

Τα μέλη του ΔΣ

Τα μέλη του ΔΣ (φυσικά ή/και νομικά πρόσωπα) εκλέγονται από τη ΓΣ, ορίζονται, υπό προϋποθέσεις, απευθείας από μέτοχο ή εκλέγονται βάσει καταλόγων. Παραμένουν, πάντοτε, επανεκλέξιμα, ανακαλούνται, ωστόσο, ελεύθερα-οποτεδήποτε.

Ο αριθμός των μελών του ΔΣ (τρία έως δεκαπέντε) καθορίζεται από το καταστατικό. Εναλλακτικά από τη ΓΣ, μέσα στα όρια που αυτό προβλέπει. Η ιδιότητα του μέλους του ΔΣ συναρτάται με τη διάρκεια της θητείας του -εκτός εάν μεσολαβήσει πρόωρη παραίτησή του. Η θητεία καθορίζεται, ειδικότερα, από το καταστατικό και απαγορεύεται, σε κάθε περίπτωση, να υπερβαίνει την εξαετία. Η ΓΣ μπορεί να εκλέξει ΔΣ με μικρότερη (της καταστατικής) θητεία.

Προβλέπεται, πάντως, νόμιμη παράταση της θητείας του ΔΣ μέχρι την εκλογή νέου από την επόμενη τακτική ΓΣ, η δυνατότητα λήψης απόφασης από τη ΓΣ για τμηματική ανανέωση των μελών του ΔΣ καθώς και οι διαφοροποιημένοι, μεταξύ των μελών, χρόνοι λήξης της θητείας τους (:κλιμακωτό ΔΣ).

Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΑΕ δεν είναι το περισσότερο ισχυρό όργανό της (υπερέχει, πάντα, η εξουσία της ΓΣ) είναι όμως το περισσότερο σημαντικό. Και τούτο γιατί το ΔΣ είναι εκείνο που επιφορτίζεται με την προς τα έσω διαχείριση και προς τα έξω δέσμευση και εκπροσώπηση της ΑΕ. Είναι εκείνο που θα χρεωθεί κάθε αποτυχία (αλλά και θα πιστωθεί κάθε επιτυχία) στην προσπάθεια της εκπλήρωσης του εταιρικού σκοπού και εξυπηρέτησης του συμφέροντος των μετόχων.

Το ΔΣ είναι μεν συλλογικό όργανο (και ως τέτοιο αντιμετωπίζεται από το νόμο και το καταστατικό της ΑΕ) στην πράξη όμως ένας ή, στην καλύτερη περίπτωση, ελάχιστοι είναι εκείνοι που επιφορτίζονται με την καθημερινή διαχείριση της ΑΕ.

Στο πλαίσιο αυτό (κατά τον Θουκυδίδη, Ιστορίαι, 2.65.9): «ἐγίγνετό τε λόγῳ μὲν δημοκρατία, ἔργῳ δὲ ὑπὸ τοῦ πρώτου ἀνδρὸς ἀρχή». Έτσι και στην ΑΕ. Και ορθά. Οι κανόνες, εντούτοις, υπάρχουν. Η τήρησή τους εποπτεύεται και η παράκαμψή τους (έστω και λελογισμένη) ελέγχεται. Και ορθά.

Τα ενδιαφέροντα, πάντως, θέματα της εκλογής των μελών του ΔΣ θα μας απασχολήσουν στην επόμενη αρθρογραφία μας.

* Ο Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm