Τελικά, πόσα νοικοκυριά πεινάνε στην Ελλάδα;

Η υπουργός Έλενα Κουντουρά δήλωσε σε τηλεοπτική συνέντευξη ότι «Οι άνθρωποι που υπέφεραν, σήμερα τουλάχιστον έχουν ένα πιάτο φαγητό στο τραπέζι τους και βλέπουν φως στο τούνελ» ενώ «υπήρχαν άνθρωποι το 2014 που δεν είχαν να φάνε και έτρωγαν από τα σκουπίδια».

Το πώς κατέληξε σε αυτά τα συμπεράσματα είναι άγνωστο. Το σίγουρο είναι πως το αστραφτερό της χαμόγελο δεν μπορεί να εξαλείψει μαγικά την πείνα. Όπως έλεγε και ο Διογένης: «Μακάρι να ήταν τόσο εύκολο να εξαφανίσουμε την πείνα τρίβοντας την κοιλιά μας, όπως γίνεται με τον αυνανισμό».

Υπάρχουν βαθύτεροι λόγοι που γίνονται συζητήσεις για πεινασμένους, από ανθρώπους που δεν πείνασαν ποτέ.

Αλήθειες, ψέματα και στατιστικές

Είναι γνωστό ότι η χώρα δεν τα πάει καλά με τα νούμερα. Πριν τη χρεοκοπία, λίγοι μπορούσαν να διακρίνουν το χρέος από το έλλειμμα (τι ειρωνεία αυτή η λέξη στα ελληνικά να έχει 2 διπλά σύμφωνα).

Παρά τα πανάκριβα μαθήματα που διδάσκουν οι κρίσεις, είναι αμφίβολο αν μειώθηκε ο οικονομικός αναλφαβητισμός. Τα επίσημα μέσα ενημέρωσης προτιμούν να σερβίρουν δράματα αντί για ειδήσεις, ενώ όσοι «ενημερώνουν» μέσω των χαοτικών κοινωνικών δικτύων (που αποτελούν την ισχυρότερη πηγή ενημέρωσης των Ελλήνων) αδιαφορούν για το τι λένε τα κομπιούτερ και οι αριθμοί.

Φυσικά υπάρχουν εξαιρέσεις και τεκμηριωμένες απόψεις σοβαρών ανθρώπων, που όμως πνίγονται από τον περιβάλλοντα θόρυβο και δεν καταφέρνουν να ακουστούν έξω από ένα μειοψηφικό ακροατήριο. Υπάρχουν στοιχεία για την πείνα, που είναι βέβαιο ότι αγνοεί η υπουργός. Η Eurostat δημοσιεύει στατιστικές για το πρόβλημα της αδυναμίας σίτισης στην ΕΕ.

Όπως φαίνεται και στον πίνακα, το 14,4% των κατοίκων στην Ελλάδα δεν έχει τη δυνατότητα διατροφής με κρέας, ψάρι ή κοτόπουλο κάθε δεύτερη ημέρα. Το πρόβλημα μειώθηκε για τρία χρόνια μετά το 2012, αλλά το 2016 καταγράφεται επιδείνωση. Συνεπώς το ευγενές όραμα απάλειψης της πείνας στην Ελλάδα βρίσκεται μόνο στη φαντασία της υπουργού Τουρισμού.

(Όσοι ενδιαφέρονται για τα πρωτογενή στοιχεία και για συγκρίσεις με άλλες χώρες μπορούν να τα βρουν εδώ).

Τα στοιχεία αποκτούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον όταν αναλύονται περαιτέρω. Φαίνεται ότι υποφέρουν, και μάλιστα σε ποσοστό 27%, όσοι έχουν παιδιά, σε αντίθεση με τους ηλικιωμένους (άνω των 65) στους οποίους το πρόβλημα είναι μικρό και μάλιστα βελτιούμενο, κόντρα στα τηλεοπτικά ρεπορτάζ με πρωταγωνιστές συνταξιούχους σε λαϊκές. Σε παρόμοια συμπεράσματα καταλήγουν και τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ. Όπως φαίνεται και στο διάγραμμα, το ποσοστό νέων και ενεργού πληθυσμού το οποίο επιβιώνει με υλικές στερήσεις (περιλαμβάνουν τη διατροφή) αυξήθηκε το 2016.

Το συμπέρασμα των στατιστικών είναι «αλίμονο στους νέους».

Το μήνυμα της επικοινωνίας είναι και η αλήθεια

Όσο επιτυχημένοι και να είναι οι λαϊκιστές πολιτικοί, όταν καταλαμβάνουν την εξουσία δεν έχουν καμία δυνατότητα να υλοποιήσουν τις μαγικές λύσεις που υπόσχονται. Κοντεύει να πολιτογραφηθεί διεθνώς η λέξη kolotoumba. Το βάρος μοιραία μετατοπίζεται στη διαχείριση των εντυπώσεων. Τα νούμερα είναι απαραίτητα όταν ψάχνουμε συμπεράσματα, αλλά είναι άχρηστα σε ένα άκρως διχαστικό πολιτικό περιβάλλον.

Οι αυτοκτονίες σταματάνε ταυτόχρονα με την άνοδο των «λαϊκών αγωνιστών» στην εξουσία, ενώ η πείνα είναι το καλύτερο καρύκευμα στην προπαγάνδα του λαϊκισμού. Επιπρόσθετα, ώθηση -πέραν των (πραγματικών) προβλημάτων που υπόσχονται να επιλύσουν οι λαϊκιστές ποικίλων αποχρώσεων- παρέχει και η απαξίωση των παλαιών πολιτικών.

Όσες χώρες δεν κατάφεραν να ανανεώσουν την πολιτική εκπροσώπηση (όπως στη Γαλλία) είχαν προδιαγεγραμμένη μοίρα. Αποδείχθηκε ότι όταν ο Α. Σαμαράς σκαρφάλωνε στα κεραμίδια του Ζαππείου νιαουρίζοντας ενάντια στα μνημόνια, ωφελούσε πολλαπλάσια τους «αυθεντικούς» αντιμνημονιακούς.

Οι φθαρμένοι πολιτικοί εκπρόσωποι δεν μπορούν να χτίσουν μια νέα θετική πολιτική πραγματικότητα. Εκτιμώ ότι στον ΣΥΡΙΖΑ επιθυμούν την εκλογή της Φώφης Γεννηματά περισσότερο από ό,τι το επιθυμεί η ίδια. Δεν θα ηττηθεί εύκολα η σημερινή κυβέρνηση επειδή κάνει τα αντίθετα από όσα είχε υποσχεθεί, όταν δεν διαλύονται ευρέως διαδεδομένοι μύθοι και η αντιπαράθεση γίνεται στο πόσοι τρώνε από τα σκουπίδια.

Η χώρα αλλάζει πιο γρήγορα από όσο νομίζουμε

Όλες οι χώρες αλλάζουν ριζικά όταν βιώνουν κρίσεις, και η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση. Η αγορά εργασίας έχει αλλάξει ριζικά. Σήμερα ένας στους τρεις εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα δουλεύει με καθεστώς «ευέλικτης» απασχόλησης.

Μπορεί να μην τρώνε από τα σκουπίδια όσοι δουλεύουν με 400 ευρώ μισθό, αλλά δεν έχουν και πολλές επιλογές στο menu. Από τη στιγμή που η κρίση δεν οδήγησε σε εθνική καταστροφή, έχει μετατραπεί σε μια νέα μόνιμη πραγματικότητα, στην οποία επικρατεί η στασιμότητα και η απογοήτευση. Η πείνα, όσους και να αφορά, αποτελεί ένα απαράδεκτο φαινόμενο για μια χώρα του επιπέδου ανάπτυξης της Ελλάδας.

Αλλά η καταπολέμησή της θα γίνει αποτελεσματικά όταν εξαλείψουμε τους παράγοντες που μας κρατούν καθηλωμένους σε ένα ατελείωτο τέλμα. Και σίγουρα δεν θα χορτάσει κανένας με παντεσπάνια Αντουανέτας.

* Ο Κώστας Μαρκάζος είναι οικονομολόγος