Το Brexit ως αφορμή και εφαλτήριο κατά του λαϊκισμού

Με το "Brexit" ξεκίνησε ένα ταξίδι σε αχαρτογράφητα νερά, με επικίνδυνα αβέβαιη κατάληξη για την ίδια τη Μεγάλη Βρετανία αλλά και για την Ευρώπη.

Πολλοί είναι οι λόγοι που οδήγησαν σε αυτή τη δυσάρεστη εξέλιξη, η οποία «μικραίνει» και τη Μεγάλη Βρετανία και την Ευρώπη. Ο βασικότερος όμως λόγος είναι ο συνδυασμός της βρετανικής ιδιαιτερότητας -δηλαδή της διαχρονικά πολύ επιφυλακτικής στάσης των Αγγλων απέναντι στο εγχείρημα της ενωμένης Ευρώπης, από τη μία πλευρά, και της παρατεταμένης και πολύπλευρης κρίσης της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από την άλλη πλευρά, που, δυστυχώς, εμπνέει όλο και λιγότερο τους ευρωπαϊκούς λαούς.

Σε αυτό το «δηλητηριώδες» μείγμα προστέθηκαν και πολλοί άλλοι λόγοι. Μικρότεροι ή μεγαλύτεροι, συγκυριακοί ή μη. Μεγάλη, ιστορική ευθύνη έχουν οι ατυχέστατοι χειρισμοί Κάμερον. Ενός πολιτικού που υπέκυψε στην πίεση του λαϊκισμού και της αγωνίας του πολιτικού κόστους, λαμβάνοντας τη μοιραία, όπως αποδεικνύεται, απόφαση ενός τέτοιου δημοψηφίσματος, που βάζει σε δίνη μεγάλης αβεβαιότητας και αστάθειας πρωτίστως την ίδια του την πατρίδα.

Θεμελιώδες ερώτημα είναι πλέον, εάν μετά το "Brexit" ξεκινάει ένα επικίνδυνο διαλυτικό ντόμινο κατακερματισμών στη Μεγάλη Βρετανία και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ήδη, αποκτά δυναμική το ενδεχόμενο ενός νέου δημοψηφίσματος για την απόσχιση-ανεξαρτητοποίηση της Σκωτίας, που επιθυμεί, με ισχυρή πλειοψηφία, να παραμείνει μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Επιπλέον, λόγος γίνεται για παρόμοιες τάσεις και στη Βόρεια Ιρλανδία.

Συμπέρασμα;

Εθνικιστές και λαϊκιστές ηγέτες, όπως ο Φάρατζ, που έσπρωξαν σε αυτήν την περιπέτεια την πατρίδα τους, για να προστατεύσουν δήθεν την εθνική της αξιοπρέπεια, κινδυνεύουν να τη δουν να γίνεται από Μεγάλη Βρετανία, "Μικρά Αγγλία".

Ταυτόχρονα είναι βέβαιο ότι όλες οι αντιευρωπαϊκές εθνικιστικές και λαϊκιστικές πολιτικές δυνάμεις, που βρίσκονται και στα δύο άκρα του πολιτικού φάσματος, θα εκμεταλλευθούν το "Brexit" καθώς βλέπουν σε αυτό όχι μόνον τη δικαίωση αλλά και την ευκαιρία για την προώθηση και, τελικά, την επικράτηση της επικίνδυνης διασπαστικής πολιτικής τους.

Η αλήθεια είναι ότι ο συνδυασμός οικονομικής κρίσης, ύφεσης, ανεργίας και έλλειψης προοπτικής, μαζί με την έξαρση της προσφυγικής κρίσης που δεν μπόρεσε να διαχειριστεί αποτελεσματικά η ΕΕ, δημιούργησε συνθήκες «θερμοκηπίου» για την ανάπτυξη ακραίων δυνάμεων, εχθρικών απέναντι στην Ενωμένη Ευρώπη. Τώρα, το Brexit κάνει ακόμη πιο ευνοϊκές τις συνθήκες για τη σταθεροποίηση και ενίσχυση αυτών των δυνάμεων.

Η Ευρώπη δεν πρέπει, με κανέναν τρόπο, να επιστρέψει στο παρελθόν του κατακερματισμού, των εθνικισμών και των συγκρούσεων που την ισοπέδωσαν δύο φορές μέσα στον εικοστό αιώνα.

Όσοι πιστεύουμε στην Ευρώπη της συνεργασίας, της αλληλεγγύης και του σεβασμού της διαφορετικότητας μέσα στην ενότητα, έχουμε καθήκον να μην αφήσουμε να ξαναγίνει η Ευρώπη, η «σκοτεινή ήπειρος» του ομώνυμου βιβλίου του Βρετανού ιστορικού Μαρκ Μαζάουερ.

Όλοι όσοι πιστεύουμε στην αναγκαιότητα της Ενωμένης Ευρώπης οφείλουμε να μην αφήσουμε τον «ιό» της διάσπασης να διασχίσει τη Μάγχη και να περάσει στην "'Ηπειρο", δίνοντας την ευκαιρία στην ευρωπαϊκή άκρα δεξιά και άκρα αριστερά να θέσουν σε συνολική αμφισβήτηση το εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Βέβαια, οι επιπτώσεις του "Brexit" δεν θα είναι μόνον γεωπολιτικές. Θα είναι οικονομικές, κοινωνικές, ακόμη και θεσμικές. Ήδη το σοκ έγινε αισθητό στη βρετανική λίρα και σε όλα τα χρηματιστήρια.

Σχέδια επενδύσεων αναστέλλονται. Επιχειρήσεις σχεδιάζουν να εγκαταλείψουν τη Μεγάλη Βρετανία. Και πολλές δουλειές κινδυνεύουν να χαθούν. Ποιο θα είναι το καθεστώς -μισθολογικό, συνταξιοδοτικό και φορολογικό- των Ευρωπαίων, π.χ. Ελλήνων, εργαζομένων στη Μ. Βρετανία;

Όλα αυτά θα κριθούν από τη συμφωνία εφαρμογής του «διαζυγίου» με την ΕΕ.

Η διαδικασία του "χωρισμού" δεν θα πρέπει να είναι μακρά. Όλα πρέπει να κινηθούν με ταχύτητα, ώστε να περιοριστεί στο ελάχιστο η περίοδος παραλυτικής αβεβαιότητας που μπορεί να βλάψει σοβαρά την οικονομία και να δώσει πολύτιμο πολιτικό χρόνο στους αρνητές της Ευρώπης, για να προωθήσουν τις πολιτικές επιδιώξεις τους.

Αν η διαδικασία του διαζυγίου είναι μακρά, όλοι αυτοί θα μπορούν να ισχυρίζονται, απευθυνόμενοι στους μουδιασμένους πολίτες: «Είδατε; Δεν έγινε και κάτι δραματικό με το Brexit. Γιατί, λοιπόν, να μην απελευθερώσουμε και τη δική μας χώρα από τις Βρυξέλλες;»

Δεν θέλω να πιστέψω ότι το "Brexit" μπορεί να αποδειχθεί ένα είδος προοιμίου για ένα "Grexit". Ταυτόχρονα, όμως, δεν μπορώ να μην προβληματίζομαι σοβαρά για το ότι, λόγω του Brexit, μπορεί να διαμορφωθεί στην Ευρώπη και στην ευρωζώνη περιβάλλον μεγάλης αβεβαιότητας και αστάθειας, οικονομικής, αλλά και πολιτικοθεσμικής. Ένα πολύ δύσκολο περιβάλλον που, δυστυχώς, θα βρει την Ελλάδα και την ελληνική οικονομία πολύ εξασθενημένες. Που θα βρεί την πατρίδα μας στο χειρότερο, εδώ και πολλές δεκαετίες, σημείο της και με μία κυβέρνηση εθνικολαϊκών αποχρώσεων, αμφίβολης πίστης στην Ευρώπη, που έχει δείξει ερασιτεχνισμό και επικίνδυνη άγνοια των ευρωπαϊκών δεδομένων.

Τι πρέπει να κάνει η Ευρώπη από δω και πέρα;

Εξήγησα τους λόγους γιατί πιστεύω ότι η ΕΕ -και αυτό θα πρέπει να το θέλει και η Ελλάδα- πρέπει να αντιδράσει με ταχύτητα σε αυτές τις εξελίξεις. Να προχωρήσει γρήγορα, αποφασιστικά αλλά όχι εκδικητικά ή τιμωρητικά στην πλήρη εφαρμογή του "Brexit", όσο επώδυνη και εάν είναι.

Ταυτόχρονα, η ΕΕ έχει καθήκον απέναντι στους εΕυρωπαίους πολίτες να προχωρήσει σε μία γενναία, ουσιαστική αυτοκριτική. Με παρρησία. Να εντοπίσει και να πει τι έφταιξε. Να ομολογήσει λάθη, να παραδεχθεί αδυναμίες. Να μην κρύψει δυσλειτουργίες. Και κυρίως, να ετοιμάσει ένα νέο μεγάλο σχέδιο για το μέλλον της, στο οποίο τον πρώτο λόγο θα έχει η πολιτική και όχι η γραφειοκρατία. Η κοινωνική ευαισθησία και όχι η άτεγκτη σκληρότητα μίας ασύδοτης αγοράς.

Γενναία αυτοκριτική και ένα νέο μεγάλο σχέδιο πρέπει να είναι οι δύο πυλώνες, τα δύο συστατικά που θα συνθέτουν μία μεγάλη «Συμφωνία Αλήθειας για την Ενωμένη Ευρώπη», όπως έχει ήδη αναφέρει ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Κυριάκος Μητσοτάκης.

Να τονίσω ότι η αυτοκριτική της Ευρώπης θα πρέπει να περιλαμβάνει και την εφαρμοζόμενη σήμερα οικονομική πολιτική.

Η παρατεταμένη, άτεγκτη, ανελαστική, περιοριστική δημοσιονομική πολιτική έχει φτάσει, εδώ και καιρό, στα όριά της. Απαιτούνται προσαρμογές και διορθώσεις. Πρέπει να υπάρξει βελτίωση εισοδημάτων, εκτόνωση δυσαρέσκειας και αίσθηση προοπτικής για ένα καλύτερο μέλλον.

Ταυτόχρονα όμως πρέπει να διατηρηθεί με θεσμικές, κυρίως, μεταρρυθμίσεις η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας. Το τονίζω αυτό, διότι μειωμένη ανταγωνιστικότητα στις παρούσες συνθήκες του σκληρού διεθνούς ανταγωνισμού θα φόρτωνε ακόμα περισσότερα προβλήματα σε όσα ήδη υπάρχουν σήμερα.

Συνοψίζοντας αυτές τις πρώτες σκέψεις για το "Brexit" και την επόμενη ημέρα μπορούμε να πούμε ότι οι αβεβαιότητες και οι προκλήσεις για το μέλλον της Μεγάλης Βρετανίας καθώς και της Ευρώπης μεγάλωσαν και ενισχύθηκαν. Το ίδιο ισχύει και για την Ελλάδα της κρίσης.

Ο μόνος δρόμος για να αποφευχθούν τα χειρότερα, δηλαδή η έναρξη διάλυσης της ΕΕ, είναι να δράσουμε από κοινού. Γρήγορα και αποφασιστικά. Με σοβαρότητα και διορατικότητα.

Να αλλάξουμε ό,τι πρέπει να αλλάξει στον τρόπο που οικοδομούμε την ενωμένη Ευρώπη. Να διατηρήσουμε ό,τι πρέπει να διατηρηθεί και να βελτιώσουμε ό,τι πρέπει να βελτιωθεί.

Με μία θεμελιώδη παραδοχή: Χρειαζόμαστε την Ενωμένη Ευρώπη. Για την ασφάλεια, τη δημοκρατία και την πρόοδό μας. Για την ειρήνη στη Γηραιά Ήπειρο. Για εμάς και τα παιδιά μας.

Για να το πετύχουμε αυτό, οφείλουμε να σταθούμε με όλες μας τις δυνάμεις απέναντι στον λαϊκισμό κάθε ιδεολογικής και πολιτικής απόχρωσης. Να νικήσουμε τη δημαγωγία και κάθε ισοπεδωτική επιφανειακότητα.

Να περάσουμε, το ταχύτερο, στη μετά τον λαϊκισμό εποχή. Τα χθεσινά αποτελέσματα στην Ισπανία μπορεί να είναι η αρχή.

* Βουλευτής Β' Αθηνών και Εκπρόσωπος Τύπου της ΝΔ.