H Ευρωπαϊκή Εταιρία, το πλαίσιο και οι ελληνικές επιφυλάξεις

Η Ενωμένη Ευρώπη καθιερώθηκε ως αναγκαιότητα, πολιτική και οικονομική. Η ολοκλήρωσή της μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο σε μια εσωτερική αγορά την οποία χαρακτηρίζει η εξάλειψη εμποδίων στην ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων, υπηρεσιών και κεφαλαίων μεταξύ των κρατών-μελών.

Στο πλαίσιο αυτό, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκτίμησε ότι απαιτείται να προβλεφθεί η δημιουργία, παράλληλα με τις εταιρίες που υπάγονται σε ορισμένο εθνικό δίκαιο, και εταιριών των οποίων η ίδρυση και λειτουργία θα διέπεται από κοινοτικό κανονισμό, άμεσα εφαρμοστέο σε όλα τα κράτη-μέλη, με απώτερο σκοπό να επιτραπεί η δημιουργία και διαχείριση εταιριών ευρωπαϊκών διαστάσεων χωρίς εμπόδια λόγω της πολυμορφίας και της περιορισμένης εδαφικής εφαρμογής του εθνικού εταιρικού δικαίου.

Μετά από ουσιαστικές συζητήσεις και έντονες διαβουλεύσεις σε επίπεδο Κρατών-Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θεσμοθετήθηκε κατά το έτος 2001 η Ευρωπαϊκή Εταιρία (Societas Europaea). Πρόκειται για μια εταιρία υπό τη μορφή της κεφαλαιουχικής κατά μετοχές εταιρίας, που δημιουργείται από άλλα δύο τουλάχιστον νομικά πρόσωπα, και η οποία ξεπερνά τα στενά όρια του Κράτους-Μέλους και αποκτά υπερεθνικό χαρακτήρα και διάσταση ευρωπαϊκή.

Η Ευρωπαϊκή Εταιρία (Societas Europaea) μπορεί να ιδρυθεί υπό τέσσερις περιοριστικά αναφερόμενες μορφές:

α) δια της συγχώνευσης τουλάχιστον δύο ανωνύμων εταιριών (είτε με τη διαδικασία της απορρόφησης, είτε της σύστασης νέας εταιρίας).
β) μέσω της ίδρυσης μητρικής εταιρίας χαρτοφυλακίου, από ανώνυμες εταιρίες ή και εταιρίες περιορισμένης ευθύνης
γ) μέσω της ίδρυσης πρωτογενούς θυγατρικής Ευρωπαϊκής Εταιρίας
δ) μέσω της μετατροπής ανώνυμης εταιρίας που έχει την καταστατική της έδρα στην Κοινότητα, εφόσον διατηρεί επί τουλάχιστον δύο έτη θυγατρική υπαγόμενη στο δίκαιο άλλου κράτους-μέλους.

Ως προς το εταιρικό της κεφάλαιο, έχει προβλεφθεί ως minimum το ποσό των 120.000 ευρώ, που κρίθηκε εύλογο προκειμένου να εξασφαλισθεί ότι η Ευρωπαϊκή Εταιρία διαθέτει επαρκή περιουσιακά στοιχεία, χωρίς ωστόσο το ελάχιστο αυτό κεφάλαιο να είναι αποτρεπτικό για τη συμμετοχή και επιχειρήσεων μικρής και μεσαίας κλίμακας.

Η καταστατική έδρα της Ευρωπαϊκής Εταιρίας (Societas Europaea), που καθορίζει και το εφαρμοστέο για την Εταιρία δίκαιο, βρίσκεται εντός της Κοινότητας, στο ίδιο Κράτος-Μέλος όπου ασκείται η κεντρική της διοίκηση.

Ως προς τη διοίκηση της Ευρωπαϊκής Εταιρίας (Societas Europaea) ισχύουν δύο συστήματα εταιρικής διακυβέρνησης, η επιλογή ενός εκάστου εκ των οποίων παρέχεται στην Ευρωπαϊκή Εταιρία υπό την προϋπόθεση ότι θα υφίσταται σαφής διαχωρισμός μεταξύ των προσώπων που αναλαμβάνουν τη διαχείριση και εκείνων που αναλαμβάνουν την εποπτεία αυτής.

Καθίσταται επομένως σαφές ότι μέσω των θεσμοθετημένων διαδικασιών ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Εταιρίας (Societas Europaea), εισάγεται ένα καινοτόμο εταιρικό σχήμα. Βασικός επιδιωκόμενος στόχος, να επιτραπεί σε εταιρίες που υπάγονται σε διαφορετικά Κράτη-Μέλη να συγχωνεύονται, να δημιουργούν εταιρία χαρτοφυλακίου και συγχρόνως να επιτραπεί σε νομικά πρόσωπα που ασκούν οικονομική δραστηριότητα και υπάγονται στο δίκαιο διαφορετικών Κρατών-Μελών να ιδρύουν κοινές θυγατρικές.

Το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο κρίνεται κάποιες φορές ενδεχομένως ελλιπές και αποσπασματικό. Επί παραδείγματι δεν αποτελεί αντικείμενο του Κανονισμού η φορολογική μεταχείριση της Ευρωπαϊκής Εταιρίας (Societas Europaea). Σε τομείς όπως το φορολογικό δίκαιο, αλλά και το δίκαιο του ανταγωνισμού, της πνευματικής ιδιοκτησίας και το πτωχευτικό δίκαιο, ισχύουν οι κανόνες του δικαίου των Κρατών-Μελών.

Ως εκ τούτου, οι φορολογικές διαφοροποιήσεις θα οδηγήσουν εν τέλει στην επιλογή έδρας σύμφωνα με το επιεικέστερο φορολογικό σύστημα, αφού άλλωστε η Εταιρία οφείλει να υποβάλλει μόνο έναν ισολογισμό / κοινά αποτελέσματα χρήσης, στη χώρα όπου έχει την έδρα της. Πέραν του ευνοϊκού φορολογικού συντελεστή, είναι πρόδηλο ότι και άλλοι παράγοντες όπως η μειωμένη γραφειοκρατία, η γεωγραφική θέση, η γλώσσα, είναι καθοριστικοί για την επιλογή της έδρας της Εταιρίας. Αυτός όμως ήταν και ο στόχος της νομοθέτησης της Ευρωπαϊκής Εταιρίας (Societas Europaea), η προσέγγιση δηλαδή του δικαίου των Κρατών-Μελών κατά την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας στην Κοινότητα, με σκοπό τη διευκόλυνση του σύγχρονου επιχειρηματία.

Υπό την παρούσα κοινωνική και οικονομική συγκυρία, στο ρευστό και επισφαλές περιβάλλον εντός του οποίου καλείται να επιβιώσει ο επιχειρηματικός κόσμος, ως μοναδική λύση για την επιτυχή αναπροσαρμογή των δεδομένων και την ανάπτυξη διαφαίνεται η συμμετοχή σε σχήματα ευέλικτα, ικανά να προωθήσουν την επιχειρηματικότητα.

Προς το παρόν, μολονότι η χώρα μας έχει προβλέψει νομοθετικά την εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας για την Ευρωπαϊκή Εταιρία, η ελληνική επιχειρηματική κοινότητα εμφανίζεται επιφυλακτική. Φυσικά αυτή η αντιμετώπιση είναι αναμενόμενη, με δεδομένο ότι δυστυχώς δεν υπάρχει η απαιτούμενη πληροφόρηση για τον τρόπο ίδρυσης, τα οφέλη και το καθεστώς που διέπει εν γένει τις εταιρίες αυτής της μορφής.

Ωστόσο, οι Έλληνες επιχειρηματίες τυγχάνει να είναι και Ευρωπαίοι πολίτες, και οφείλουν να γνωρίζουν το σύνολο των επιλογών που τους παρέχονται και να συνειδητοποιήσουν ότι μόνο η γνώση και η δράση θα οδηγήσει σε διέξοδο από τα ποικίλα προβλήματα και εμπόδια που αντιμετωπίζουν.

Προσωπικά, από τη θέση μου ως δικηγόρου με εμπειρία και σαφή γνώση της Ευρωπαϊκής Εταιρείας, είμαι πεπεισμένη ότι καθίσταται πλέον οικονομικά και κοινωνικά αναγκαία η «εξωστρέφεια» των ελληνικών επιχειρήσεων, για να δημιουργήσουν τις εξελίξεις και να μην τις παρακολουθούν απλώς.

Η Ευρωπαϊκή Εταιρία μπορεί να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης της σύγχρονης επιχειρηματικότητας και να εξοπλίσει τον επαγγελματία με τα απαιτούμενα εφόδια για την αναδιοργάνωση της επιχείρησής του και την ανασυγκρότηση της οικονομίας.

* Δικηγόρος, Διαιτητής, Εκπαιδεύτρια Διαμεσολαβητών, Γενική Γραμματέας του Ινστιτούτου Διαιτησίας και Εναλλακτικών  Μεθόδων Επίλυσης Διαφορών (Ι.Δ.Ε.Μ.Ε.Δ.)