Νέες ευκαιρίες χρηματοδότησης για τις ΜμΕ

Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της Ένωσης Κεφαλαιαγορών (Capital Market Union) έχει τεθεί το ζήτημα της χρηματοδότησης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην Ευρώπη, που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά κάθε οικονομίας και ιδίως της ελληνικής. Άρρηκτα συνδεδεμένο με το ζήτημα αυτό είναι και το Σχέδιο Δράσης για την Ένωση Κεφαλαιαγορών (Capital Market Union), που εγκαινίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 30 Σεπτεμβρίου, με σκοπό την οικοδόμηση ενιαίας αγοράς κεφαλαίων στα 28 κράτη μέλη της Ε.Ε..

Ι. Το ευρωπαϊκό πλαίσιο

Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης, που συμπληρώνουν τη χρηματοδότηση από τις τράπεζες και είναι ευρέως διαδεδομένες σε άλλα μέρη του κόσμου, όπως οι κεφαλαιαγορές, τα επιχειρηματικά κεφάλαια, η συμμετοχική χρηματοδότηση και ο κλάδος διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων, θα πρέπει να αναλάβουν μεγαλύτερο ρόλο στη χρηματοδότηση επιχειρήσεων, που «αγωνίζονται» να βρουν κεφάλαια, ιδίως μικρομεσαίων και νεοφυών επιχειρήσεων. Στην ίδια ανακοίνωση αναφέρεται ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιθυμεί την άρση των εμποδίων στις διασυνοριακές επενδύσεις στην Ε.Ε., ώστε να διευκολύνεται η χρηματοδότηση τόσο των επιχειρήσεων όσο και των έργων υποδομής, ανεξάρτητα από το πού βρίσκονται.

Σημειωτέον, ότι σύμφωνα με το Σχέδιο Δράσης της Ένωσης Κεφαλαιαγορών, έχουν ήδη τεθεί σε διαβούλευση -και θα παραμείνουν μέχρι τις 6 Ιανουαρίου 2016- συγκεκριμένες προτάσεις για τα εξής θέματα:

1) τα κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου, με σκοπό την βελτίωση της νομοθεσίας για τα Ευρωπαϊκά Ταμεία Επιχειρηματικού Κεφαλαίου (EUVECA) και τα Ευρωπαϊκά Ταμεία Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας (EUSEF), καθώς και οι δύο αυτοί θεσμοί δεν «δούλεψαν» στην πράξη,

2) τα καλυμμένα ομόλογα, με σκοπό τη διερεύνηση υιοθέτησης ρυθμιστικού πλαισίου σχετικά με την περαιτέρω χρήση των προϊόντων αυτών για μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση, κυρίως στην αγορά ακινήτων και στο δημόσιο τομέα,

3) την επανεκκίνηση της τιτλοποίησης, με σκοπό την υιοθέτηση ενός απλού και τυποποιημένου σχεδίου,

4) την τροποποίηση της Οδηγίας περί ενημερωτικών δελτίων, με σκοπό την απλούστευσή τους, ώστε να διευκολύνονται οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις στην άντληση κεφαλαίων με μικρότερο κόστος,

5) την τροποποίηση της νομοθεσίας για την Φερεγγυότητα ΙΙ (Solvency II) σε σχέση με δυνατότητες επενδύσεων και

6) τις σωρευτικές επιπτώσεις στο Κανονιστικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, με σκοπό να διαπιστωθούν επικαλύψεις και σημεία, που απαιτούν συντονισμένη δράση στην ευρωπαϊκή νομοθεσία για τις αγορές χρήματος και κεφαλαίου.

Η συμμετοχή των Ελληνικών φορέων της αγοράς στη εν λόγω διαβούλευση κρίνεται ιδιαιτέρως σημαντική, προκειμένου να διατυπώσουν προβληματισμούς και προτάσεις σε θέματα που αφορούν την Ελληνική πραγματικότητα, καθώς είναι προφανές ότι οι ανάγκες της αγοράς ενός κράτους μέλους μπορούν να διαφέρουν –σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις ουσιωδώς- από αυτές των άλλων.

Το Σχέδιο Δράσης περιλαμβάνει επίσης μία σειρά από άλλες ενέργειες, που στοχεύουν σε ένα δεύτερο στάδιο στην εξάλειψη των εμποδίων στις διασυνοριακές επενδύσεις, όπως για παράδειγμα οι ιδιωτικές τοποθετήσεις και η χρηματοδότηση από το ευρύ κοινό (Crowdfunding) καθώς και αλλαγές σε άλλα θέματα όπως πτωχευτικό δίκαιο, κ.λπ.

Περαιτέρω, αξίζει να σημειωθεί ότι λόγω της σημασίας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, είχε δοθεί ήδη τα τελευταία χρόνια έμφαση σε συγκεκριμένα ζητήματα, κυρίως νομοθετικής φύσεως, που είτε στόχευαν στη μείωση οικονομικών και διοικητικών επιβαρύνσεων (π.χ. λιγότερες δημοσιεύσεις, λιγότερες υποχρεώσεις σε συγκεκριμένα ζητήματα, κ.ά.) είτε στην εισαγωγή ειδικότερων καινοτόμων ρυθμίσεων με αναπτυξιακό πρόσημο.

Ειδικότερα, στην νέα Οδηγία MIFID II προβλέπεται η δημιουργία ειδικής υποκατηγορίας Πολυμερούς Μηχανισμού Διαπραγμάτευσης (ΠΜΔ) η οποία θα ονομάζεται «Αγορά για την Ανάπτυξη των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων». Σημειωτέον, ότι στο θέμα αυτό το Χρηματιστήριο Αθηνών είναι ήδη ένα βήμα μπροστά με τις αγορές της ΕΝΑ και ΕΝΑ ΣΤΕΠ. Επιπλέον ο νέος Κανονισμός για τα «Ευρωπαϊκά Μακροπρόθεσμα Επενδυτικά Κεφάλαια» (ELTIFs) προέβλεψε τη δυνατότητα δημιουργίας κεφαλαίων, που επενδύουν σε μακροπρόθεσμους προορισμούς, συμπεριλαμβανομένων μεταξύ άλλων και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Με βάση τα παραπάνω καθίσταται πλέον σαφές ότι η Ευρώπη έχει περάσει από την εποχή της ρύθμισης στην εποχή της ανάπτυξης της αγοράς.

Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η ανάγκη εύρεσης χρηματοδότησης για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Για το λόγο αυτό, είναι κρίσιμο να ενημερωθούν καταρχάς οι Ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις ως προς τις νέες πηγές και τους νέους τρόπους χρηματοδότησης, προκειμένου να μπορέσουν, όταν έρθει η ώρα, να δράσουν άμεσα και ουσιαστικά προς την κατεύθυνση αυτή. Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, όπως αναφέρεται και στη συνέχεια, συμμετέχει ενεργά σε αυτή την προσπάθεια και καλεί τους φορείς της αγοράς να συμμετέχουν και αυτοί. Κρίνεται όμως ταυτόχρονα απαραίτητη και η εκ μέρους του Κράτους διαμόρφωση γενικότερης στρατηγικής.

ΙΙ. Η ελληνική αγορά

Στο περιβάλλον που διαμορφώνεται, είναι σκόπιμο οι ελληνικές επιχειρήσεις να θεωρηθούν από τους επενδυτές εξίσου ανταγωνιστικές με αυτές των άλλων κρατών μελών. Αυτό που θα πρέπει πρωτίστως να εξετασθεί είναι με ποιο τρόπο οι επιχειρήσεις μας, που δραστηριοποιούνται σε ένα ούτως ή άλλως διαφορετικό –λόγω κρίσης- οικονομικό περιβάλλον, θα αποκτήσουν ίδιες ευκαιρίες με αυτές των άλλων κρατών μελών. Τον τελευταίο καιρό έχουν σημειωθεί κάποια βήματα προόδου προς την κατεύθυνση της απλούστευσης των διαδικασιών, κυρίως σε σχέση με τη λειτουργία τους, εκτιμώ όμως ότι η διαδικασία αυτή θα μπορούσε να λάβει περισσότερο υπόψη της το ευρωπαϊκό περιβάλλον. Για παράδειγμα, έχει διαπιστωθεί ότι ένας λόγος που δεν υπήρχε ενδιαφέρον για μικρομεσαίες επιχειρήσεις ήταν η δυσκολία πώλησης ή εξόδου ενός επενδυτή από αυτές.

Ένα άλλο θέμα, για το οποίο γίνεται ευρεία συζήτηση σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και συνδέεται με την παροχή ίσων ευκαιριών, είναι το εύρος της πληροφόρησης που θα δίδεται από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που επιθυμούν να λάβουν χρηματοδότηση. Θεωρώ ότι, χάριν διασφάλισης ίσων ευκαιριών για τις Ελληνικές επιχειρήσεις, θα πρέπει η πληροφόρηση, που παρέχεται, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, να είναι τυποποιημένη και ομοιόμορφη, ώστε να είναι συγκρίσιμη.

Σημειώνεται δε ότι, κατά την παρούσα χρονική στιγμή, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, σε συνεργασία με την αρμόδια Διεύθυνση του Υπουργείου Ανάπτυξης και στο πλαίσιο συμμετοχής της σε ειδική επιτροπή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αφορά σε θέματα μικρομεσαίων επιχειρήσεων (EASME – Executive Agency for SMEs), εξετάζει το πλαίσιο λειτουργίας των κεφαλαίων επιχειρηματικής συμμετοχής (venture capitals), με στόχο την εύρεση σε πανευρωπαϊκό επίπεδο νέων προτάσεων και νέων επενδυτικών προϊόντων για να ενισχυθεί η δυνατότητα χρηματοδότησης μέσω της αγοράς αυτής (venture financing).

Κινητοποίηση παρατηρείται επίσης και στο θέμα του crowdfunding, όπου οι χώρες της ΕΕ, ελλείψει ειδικού νομοθετικού πλαισίου σε επίπεδο Ε.Ε., θεσπίζουν σταδιακά ειδική νομοθεσία. Δεδομένου ότι αυτή είναι μία μορφή χρηματοδότησης που θα βοηθήσει την πραγματική οικονομία, είναι δε επιτακτική ανάγκη η χρηματοδότηση αυτή να γίνει με τρόπο που θα εξασφαλίζεται η προστασία των επενδυτών, η άποψή μου είναι ότι και η Ελλάδα θα πρέπει να προβεί στη θέσπιση ειδικής νομοθεσίας για το θέμα αυτό.

ΙΙΙ. Επίμετρο

Στο νέο αυτό Ευρωπαϊκό περιβάλλον, όπου η ανάπτυξη της αγοράς και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων είναι το νέο ζητούμενο, κατά τα γενόμενα πλέον δεκτά και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ελλάδα αντιμετωπίζει την πρόκληση, αφού ξεπεράσει εγγενή προβλήματα και παθογένειες, να προσαρμοστεί στα νέα ευρωπαϊκά δεδομένα, δίδοντας τη δυνατότητα στις Ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις να έχουν ευχερή και ασφαλή πρόσβαση στη χρηματοδότηση αυτή.

Με απλά λόγια, η εξωστρέφεια των ελληνικών επιχειρήσεων σε συνδυασμό με την ανάπτυξη σταθερής στρατηγικής από τη μεριά του Κράτους, είναι ο μόνος ασφαλής δρόμος προς την επιτυχία, που για τα ελληνικά δεδομένα θα σήμαινε κάτι παραπάνω από επιβίωση, θα σήμαινε πρωτίστως ανάπτυξη και ανάκτηση της ανταγωνιστικότητάς τους στο ευρωπαϊκό περιβάλλον.

* Η Βασιλική Γ. Λαζαράκου είναι Αντιπρόεδρος Α΄ Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, Δικηγόρος, Διδάκτωρ Νομικής