Το τέρας της φοροδιαφυγής και οι «παραμυθένιες» λύσεις...

Σε μία χώρα που οι ψευδαισθήσεις κυριαρχούν εις βάρος της πραγματικότητας, δεν θα ήταν δυνατόν να ξεφύγουν φορολογικά θέματα που επηρεάζουν το σύνολο του πληθυσμού. Το τελευταίο διάστημα κυριαρχεί η συζήτηση για το πλαστικό χρήμα, που παρουσιάζεται σαν το άγιο δισκοπότηρο καταπολέμησης της φοροδιαφυγής. Είναι όμως έτσι;

Υπάρχει αυτόματη μείωση της φοροδιαφυγής;

Σε άρθρο στο Euro2day.gr είχα αναφέρει ότι η χρήση καρτών είναι φάρμακο αμέσου δράσης εναντίον της φοροδιαφυγής. Υπάρχουν πολλές μελέτες που συσχετίζουν θετικά τη φοροδιαφυγή με τη χρήση ηλεκτρονικών συναλλαγών (αυτός είναι ο ορθότερος όρος που θα πρέπει να χρησιμοποιείται, γιατί πλέον πολλές άυλες συναλλαγές δεν χρειάζονται πλαστικό, που κάποια στιγμή θα καταργηθεί).

Αυτή η διαδικασία όμως δεν είναι ούτε εύκολη ούτε αυτόματη. Η Σουηδία για παράδειγμα είναι η πρώτη χώρα που επιδιώκει να απαγορεύσει τα χαρτονομίσματα (ήταν και η πρώτη που τα χρησιμοποίησε). Σε ένα ενδιαφέρον άρθρο Sweden "we don't accept cash", αναφέρονται κάποια από τα προβλήματα που έχει ένα τέτοιο εγχείρημα όπως το ηλεκτρονικό έγκλημα ή το χαρτζιλίκι των ανηλικων.

Στην Ελλάδα της καταθλιπτικής κρίσης γίνονται δηλώσεις αλλά σχέδιο δεν έχει παρουσιαστεί. Κάθε μέρα ο κ. Αλεξιάδης κάνει και μία δήλωση, όπως για παράδειγμα ότι θα υπάρχουν εξαιρέσεις από τη χρήση καρτών για τους ηλικιωμένους, που δεν έχει κάποια αξία καθώς όταν -και ΑΝ- έρθει νόμος περί υποχρεωτικής χρήσης καρτών, τότε έτσι κι αλλιώς θα φουντώσει το κίνημα των εξαιρέσεων (παλιά μας τέχνη κόσκινο), με βάση τον πληθυσμό νησιών, το υψόμετρο χωριών, το είδος του επαγγέλματος, την ηλικία ή ό,τι άλλο χρήζει ειδικής μεταχείρισης.

Σε άλλη δήλωσή του ο κ. Αλεξιάδης ανέφερε ότι υπήρξαν περιπτώσεις όπου καταστηματάρχες περνούσαν την πιστωτική κάρτα του πελάτη από το POS αλλά δεν έκοβαν απόδειξη από την ταμειακή και προανήγγειλε ότι θα θεσμοθετηθεί διάταξη που να συνδέει τις δύο ενέργειες υποχρεωτικά. Δηλαδή παρότι είναι υποχρεωτική η έκδοση της απόδειξης (θυμάστε ότι άλλος φωστήρας επέβαλε ταμπέλες που υπενθυμίζουν ότι χωρίς απόδειξη δεν χρειάζεται να πληρώσετε τίποτα), χρειάζεται και νόμος που θα αναφέρει ότι αν εισπράξει κάποιος με κάρτα, θα πρέπει να εκδώσει απόδειξη.

Θα καταντήσουμε να έχουμε ειδικής κατασκευής ταμειακές μηχανές που θα διασυνδεθούν μελλοντικά με ένα ταλαίπωρο Τaxis που ταυτόχρονα θα διασυνδεθεί και με τα POS για να ελέγχεται αν συμφωνούν οι πωλήσεις! Ο υπουργός κινείται εκ του ασφαλούς, γιατί η φαντασία είναι (ακόμα) αφορολόγητη.

Η απαγόρευση χρήσης μετρητών είναι δύσκολη και είναι πλάνη να πιστεύουμε ότι η Ελλάδα από τελευταία θα γίνει ξαφνικά πρώτη στις ηλεκτρονικές συναλλαγές. Χρειάζεται πολύς χρόνος, πλάνο και προσπάθειες και τίποτα από αυτά δεν φαίνεται να υπάρχουν, εκτός από μία αόριστη πολιτική βούληση που αυτοδιαφημίζει η κυβέρνηση. Και σήμερα ισχύει απαγόρευση λιανικών συναλλαγών άνω των 1.500 ευρώ με μετρητά, αλλά δεν εμπόδισε κανέναν. Όσο πιο αυτόματες είναι οι λύσεις που παρουσιάζονται για τη μείωση της φοροδιαφυγής, τόσο πιο παραμυθένιες είναι.

Τα πραγματικά θέματα

Σε ένα πλάνο μείωσης των μετρητών, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν και θέματα όπως:

(α) η συμβατότητα των νόμων με τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες. Αυτό αποτελεί και το καλύτερο μέσο προστασίας μας από αυθαίρετες εθνικές κατασκευές οι οποίες έχουν ταλαιπωρήσει τη χώρα

(β) η επιβάρυνση των επιχειρήσεων, ειδικά των μικρών που είναι και η συντριπτική πλειοψηφία

(γ) η εφαρμογή δοκιμασμένων τεχνολογικών λύσεων που έχουν εφαρμοστεί επιτυχημένα σε άλλα κράτη. Η Ελλάδα έχει ταλαιπωρηθεί από υποτιθέμενες εθνικές ιδιαιτερότητες (που στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν). Αν αρχίσουμε τις τεχνολογικές ιδιοκατασκευές είναι βέβαιη η αποτυχία

(δ) ακόμα και αν όλες οι συναλλαγές πραγματοποιούνταν μαγικά μόνο με κάρτες, θα πρέπει το υπουργείο Οικονομικών να είναι σε θέση να μαζέψει τα στοιχεία από τους παρόχους πληρωμών, να τα διασταυρώσει με δηλώσεις και να έχει τον ανθρώπινο ελεγκτικό μηχανισμό καθώς δεν έχουν εφευρεθεί ακόμα εφοριακοί-robot

(ε) όλες οι λύσεις πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το capacity control του υπουργείου Οικονομικών και το τι στοιχεία πρέπει πραγματικά να συλλέγει. Υπάρχει ισχυρή τάση στο υπουργείο να φτιάχνονται εφαρμογές επί εφαρμογών στο Taxis και να ταλαιπωρούνται οι φορολογούμενοι και οι λογιστές τους. Χρειάζεται να ξεφορτώσουμε εφαρμογές για να ξεκινήσουν νέες και όχι μόνο να προστίθενται διαδικασίες.

Capital controls και φοροδιαφυγή

Όλο και περισσότερα δημοσιεύματα αναφέρουν ότι τα capital controls είχαν και θετικές επιδράσεις όπως η αύξηση της χρήσης καρτών που τελικά μειώνουν τη φοροδιαφυγή. Παρότι κάποιοι συμπολίτες μας ανακάλυψαν ότι με την κάρτα τους μπορούν να κάνουν και άλλες συναλλαγές εκτός από αναλήψεις και οι συναλλαγές με κάρτες έχουν (κατ' ανάγκη) αυξηθεί, δεν έχει αποδειχθεί ότι θα επηρεάσουν τη φορολογική συνείδηση των Ελλήνων, που πιστεύουν ότι το κράτος τούς χρωστάει και όχι το αντίστροφο.

Η αλήθεια είναι ότι οι προσαρμοστικότατοι Έλληνες είχαν προετοιμαστεί με την πρώτη κραυγή «capital controls στα πρόβατα» και μέσω ενός slow bank run σήκωσαν δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ σε μετρητά. Τα capital controls είναι ένα φρένο στην οικονομία μας και έχουν οδηγήσει τραπεζικές συναλλαγές χιλιάδων επιχειρήσεων στη Βουλγαρία και την Κύπρο. Όσο για τις κάρτες, να αναφέρω ότι υπάρχει βουλγαρική επιχείρηση που έχει πουλήσει χιλιάδες POS σε ελληνικές επιχειρήσεις συνδεδεμένα με λογαριασμούς στο Λουξεμβούργο και παρέχει χρεωστικές κάρτες που μπορούν να κάνουν απεριόριστη ανάληψη μετρητών από τα εγχώρια ATM's! Δηλαδή εισπράττονται (με οποιαδήποτε πιστωτική κάρτα) χρήματα από συναλλαγές λιανικής τα οποία κατατίθενται αυτομάτως στο εξωτερικό (αφού εισπράξει ένα ωραίο ποσοστό ο Βούλγαρος πάροχος) και αυτές οι ηλεκτρονικές εισπράξεις είναι διαθέσιμες για ανάληψη μετρητών από τις ελληνικές τράπεζες.

Αποτελεί αφέλεια ότι τα capital controls θα αλλάξουν τη φορολογική συμπεριφορά. Μάλλον όσοι θέλουν να παρηγορηθούν, ψάχνουν να βρουν ισοδύναμα οφέλη στο στωικό μηδέν κακόν αμιγές καλού. Πιθανώς η κυβέρνηση απλώς να θέλει να περάσει το μήνυμα «αφού δεν μπορείτε να αποφύγετε τα capital controls, τουλάχιστον ας τα απολαύσετε».

Πλαστικός big brother;

Υπάρχει και η άποψη ότι η επιβολή του πλαστικού χρήματος αποτελεί καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων μέσω ενός διεθνούς σχεδίου «εξαφάνισης του χρήματος στη φυσική μορφή των μετρητών, που θα οδηγήσει τις κοινωνίες στα αιώνια δεσμά του ηλεκτρονικού χρήματος, της καταγραφής των καταναλωτικών δαπανών, της γνώσης του ψυχολογικού-καταναλωτικού προφίλ όλων των πολιτών, με συνέπεια να φτάσουμε στην κατάργηση κάθε μορφής ιδιωτικότητας καθώς το κράτος θα γνωρίζει ακόμα και τις σεξουαλικές δραστηριότητες (νόμιμες-"παράνομες") των πολιτών».

Σύμφωνα με τη συνωμοσιολογική θεωρία (που τόσο αρέσουν εγχωρίως), «η Ελλάδα είναι το πείραμα με βάση το οποίο θα επιβάλουν τα μέτρα και στον υπόλοιπο πλανήτη» και «η προπαγάνδα διεθνών κέντρων και της κυβέρνησης έχει καταφέρει να επηρεάσει πολλούς συμπολίτες υπέρ της κατάργησης των μετρητών, χωρίς να έχουν σκεφτεί ποτέ τις συνέπειες τις οποίες όταν τις καταλάβουν θα είναι πλέον πολύ αργά, καθώς η πόρτα του "κελιού" της "αιώνιας ηλεκτρονικής φυλακής" θα έχει κλείσει και θα έχει πεταχτεί και το "κλειδί"».

Πρόκειται «για σχέδιο του παγκόσμιου οικονομικού κατεστημένου κατά της ανθρώπινης ελευθερίας με πρόσχημα τη φοροδιαφυγή και μέσω της κατάργησης των μετρητών θα χαθεί το δικαίωμα του πολίτη να αγοράζει ανώνυμα χωρίς να καταγράφεται και θα δημιουργείται αυτόματα το αγοραστικό του προφίλ με βάση το οποίο το Σύστημα θα ξέρει τα πάντα».

Σαν απόδειξη χρησιμοποιείται άρθρο των Financial Times με τίτλο "The case for retiring another barbarous relic", όπου επικρίνονται οι άνθρωποι που αποθηκεύουν μετρητά σε αναμονή μιας οικονομικής κατάρρευσης, γιατί προκαλεί «στρέβλωση στο οικονομικό σύστημα». Υπάρχει και ο Kenneth Rogoff, ο εβραϊκής καταγωγής Αμερικανός οικονομολόγος και πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, ο οποίος ζήτησε τα υψηλής ονομαστικής αξίας χαρτονομίσματα των 100 ευρώ και 500 ευρώ να καταργηθούν. Όχι πως θα έλειπαν οι Εβραίοι απο τέτοια θεωρία.

Η ταπεινή μου άποψη είναι πως, ακόμα και αν υπάρχει τέτοιο διεθνές σχέδιο, η ελληνική κυβέρνηση αποκλείεται να συμμετέχει για τον ελάχιστο λόγο ότι δεν διαθέτει στοιχειώδεις ικανότητες, πόσο μάλλον αυτές που απαιτούνται για τέτοιους σχεδιασμούς. Ας μην εκπλαγούμε πάντως από αντιδράσεις σε νομοσχέδιο περί υποχρεωτικής χρήσης καρτών από διαταραγμένους (έχουμε μπόλικους) που φαντάζονται το αποτύπωμα του Αντίχριστου στις κάρτες. Άσε που αυτές θα έχουν κάπου αποθηκευμένο και το ΑΜΚΑ, που ενοχλεί ακόμα και τους οργανωμένους οπαδούς ποδοσφαιρικών ομάδων που δεν θέλουν τέτοιο φακέλωμα (αν και δεν νοιάζονται για τον Αντίχριστο).

Όσοι θέλουν να έχουν σώας τας φρένας, θα πρέπει να αποδεχθούν ότι το κράτος για την πληρωμή των φόρων δικαιούται (και οφείλει) να χρησιμοποιεί όλα τα διαθέσιμα μέσα και να αντλεί στοιχεία χωρίς άβατα και δήθεν προστασίες προσωπικών δεδομένων και μάλιστα με επιλεκτική ευαισθησία. Φυσικά μέσα στα πλαίσια της νομιμότητας καθώς πρώτο το κράτος οφείλει να συμμορφώνεται με τους νόμους.

Μερικές πραγματικότητες ενάντια στη δημοσιότητα

Ο δρόμος της υποχρεωτικής χρήσης καρτών από ιδιώτες καταναλωτές είναι αδιέξοδος. Παρότι η δημιουργία αντιτιθέμενων συμφερόντων είναι σωστή (και υπάρχει στις συναλλαγές Β2Β καθώς το έσοδο του ενός είναι έξοδο για τον άλλο), στις συναλλαγές λιανικής αυτό δύσκολα επιτυγχάνεται. Όσα ακούγονται για αμερικανικό μοντέλο έκπτωσης όλων των αποδείξεων εξόδων είναι μύθος, άλλωστε αν ίσχυε, τότε το κράτος δεν θα εισέπραττε φόρους από τα φυσικά πρόσωπα-καταναλωτές που πληρώνουν την πλειοψηφία των άμεσων φόρων (εκτός από όσους αποταμίευαν). Το να κρατάνε οι καταναλωτές τις αποδείξεις από όλες τις συναλλαγές πέραν από ανέφικτο δημιουργεί και μία γραφειοκρατία, όπως το αποτυχημένο μέτρο των αποδείξεων. Δεν είναι δυνατόν 6 εκατομμύρια σπίτια φορολογούμενων να γίνουν λογιστήρια.

Οι κληρώσεις δώρων είναι ένα μέτρο που χρησιμοποιούν ελάχιστες χώρες και όχι επιτυχημένα. Είναι αφέλεια να πιστεύουμε ότι το κυνήγι αποδείξεων με στόχο τα δώρα θα αυξήσει την έκδοση αποδείξεων.

Το πιο αποτελεσματικό μέτρο για να μειωθεί το ποσοστό (95%) της χρήσης μετρητών στις λιανικές συναλλαγές είναι να υπάρξουν αντικίνητρα στην ίδια τη χρήση των μετρητών. Σήμερα οι τράπεζες -παρόλο το κόστος- παρέχουν δωρεάν μετρητά (αναλήψεις και καταθέσεις) ενώ χρεώνουν προμήθειες και απαράδεκτα valeur στις ηλεκτρονικές μεταφορές.

Κατά τη διάρκεια της κρίσης, ένας μεγάλος αριθμός πολιτών έχει βρεθεί εκτός τραπεζικού συστήματος και διακρατεί μετρητά με τον φόβο της κατάσχεσης και φυσικά ούτε μπορεί, ούτε θέλει να έχει κάρτες. Θα πάρει χρόνο η ποσοστιαία αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών και η μείωση των συναλλαγών με μετρητά και όσοι μιλάνε για υποχρεωτικές συναλλαγές μία μαγική πρωία είναι εκτός πραγματικότητας.

Επίλογος

Βρισκόμαστε σε μία μεταβατική περίοδο, όπου μία κυβέρνηση πήρε το τιμόνι και τράκαρε με την πραγματικότητα. Η βελτίωση στα φορολογικά έσοδα θα έρθει αν (1) αναδιαρθρωθούν οι μηχανισμοί και τα συστήματα του κράτους (κατά προτίμηση με πρόσληψη νέων ανθρώπων), (2) εκσυγχρονιστεί η φορολογική νομοθεσία και κυρίως σταθεροποιηθεί (το θέμα της απλοποίησης δεν είναι τόσο σημαντικό και σε μεγάλο βαθμό ούτε εφικτό), (3) δημιουργηθεί ένα γρήγορο και δίκαιο σύστημα δικαιοσύνης που θα συμπεριλαμβάνει ένα αποτελεσματικό σύστημα εξωδικαστικής επίλυσης των διαφορών και (4) αυξηθούν οι φόροι μέσω της ανάπτυξης της οικονομίας και όχι να εμποδίζεται η επιχειρηματικότητα μέσω αύξησης φόρων.

Σίγουρα η αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών εις βάρος αυτών με ανώνυμα χαρτονομίσματα βοηθάει αλλά πρέπει να υπάρχουν κίνητρα και αντικίνητρα και όχι νέοι νόμοι που δεν θα εφαρμόζονται και η δημιουργία ελεγκτικών αρχών που θα μπορούν να ακολουθούν τη διαδρομή του χρήματος. Όσο για τη φορολογική νοοτροπία των Ελλήνων (πλούσιων ή φτωχών) δεν χρειάζεται να κάνουμε τίποτα. Θα αλλάξει όταν συμβούν τα παραπάνω.

• Ο κ. Κων/νος Μαρκάζος είναι οικονομολόγος.