Το Ελεγκτικό και πότε η πρόληψη κοστίζει... ακριβά!

Δημόσιες υπηρεσίες, Τοπική Αυτοδιοίκηση, ΑΕΙ και άλλα ΝΠΔΔ υπόκεινται σε προληπτικούς, ex ante ελέγχους, και όχι επιλεκτικούς ex post βάσει σύγχρονων ελεγκτικών αρχών, από το Ελεγκτικό Συνέδριο. Συγκεκριμένα αναφερόμαστε στον τρόπο με τον οποίο το Ελεγκτικό Συνέδριο ερμηνεύει και υλοποιεί την παράγραφο (α) του άρθρου 98 του Ελληνικού Συντάγματος, που ορίζει ως αρμοδιότητα του Συνεδρίου τον «έλεγχο των δαπανών του Κράτους καθώς και των οργανισμών της τοπικής αυτοδιοίκησης, ή άλλων νομικών προσώπων που υπάγονται με ειδική διάταξη νόμου στο καθεστώς αυτό».

Για να δώσουμε μία ένδειξη του μεγέθους αυτών των ελέγχων, το 2011 υποβλήθηκαν για θεώρηση στο Ελεγκτικό Συνέδριο 1,6 εκατ. εντάλματα, ύψους 145,5 δισ. ευρώ, επεστράφησαν αθεώρητα 19 χιλιάδες και ματαιώθηκαν, ως μη νόμιμες, πληρωμές ύψους 134 εκατ. ευρώ.

Άποψη του γράφοντος είναι ότι τα transaction costs αυτής της ex ante ελεγκτικής λειτουργίας είναι σημαντικά με όρους ΑΕΠ, δηλαδή αφορούν την αφιέρωση πεπερασμένου χρόνου από μεσαία και ανώτερα στελέχη, αλλά και πολιτικών ηγεσιών, της κρατικής διοίκησης, των δήμων της χώρας και νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, στη συμμόρφωση προς αυτή την ελεγκτική λειτουργία.

Αυτός ο χρόνος που σπαταλάται από δημόσιους λειτουργούς και πολιτικές ηγεσίες -στη γειτονία του 10% και άνω, αν κρίνω από τη δική μου εμπειρία στον Δήμο Θεσσαλονίκης- μεταφράζεται σε επιχειρησιακές λειτουργίες που καθυστερούν, σε πολιτικές που αναπτύσσονται ελλιπώς και στη δημιουργία σημαντικών "opportunity costs", δηλαδή στην απώλεια άλλων δραστηριοτήτων και πολιτικών που θα είχαν αναληφθεί και υλοποιηθεί αν ο χρόνος αυτός δεν είχε καταναλωθεί από τη συμμόρφωση σε αυτή την απαρχαιωμένη ελεγκτική λειτουργία.

Το θέμα δηλαδή έχει τελικά δημοσιονομική διάσταση, μια που ο χρόνος είναι χρήμα και η ανάκτηση του χρόνου θα δημιουργήσει και/ή βελτιώσει δημόσια αγαθά και υπηρεσίες -από το κοινωνικό έργο των δήμων μέχρι το ερευνητικό έργο των Ειδικών Λογαριασμών Κονδυλίων Έρευνας των ΑΕΙ. Στα μεγάλα οφέλη της μείωσης του κόστους που θα προκύψει από την αλλαγή της λειτουργίας του Ελεγκτικού Συνεδρίου συμπεριλαμβάνεται και η ομαλή πληρωμή σε χιλιάδες προμηθευτές των ελεγχόμενων φορέων, άρα και η εξομάλυνση της δικιάς τους λειτουργίας, μια που η σημερινή ex ante συμμόρφωση στο Ελεγκτικό Συνέδριο είναι παράγοντας απρόβλεπτων καθυστερήσεων.

Ο αντίλογος είναι ότι ο ex ante αυτός έλεγχος έχει πολύ μεγαλύτερες ωφέλειες από το κάτω του 1% των μη νόμιμων δαπανών που συλλαμβάνει και αν εκλείψει θα έχουμε εκτροχιασμό και όσον αφορά την άσκηση της νόμιμης και χρηστής διοίκησης αλλά και τον έλεγχο των δαπανών.

Ο έλεγχος όμως δεν θα εκλείψει αλλά θα αντικατασταθεί από μια σύγχρονη ελεγκτική ex post λειτουργία που θα συνδυάζει σύγχρονες στατιστικές μεθόδους, καθώς και εξονυχιστικές επιλεκτικές έρευνες που θα έχουν την ίδια ισχύ αποτροπής, αλλά πολύ μικρότερα transaction costs για τους εμπλεκόμενους φορείς (σε ανάλογη λογική άλλωστε κατευθύνεται και η φορολογική διοίκηση της χώρας).

Ταυτόχρονα η συνολικά βελτιωμένη δημοσιονομική διαχείριση είναι αυτή που λειτουργεί αποτρεπτικά, στον όποιο εκτροχιασμό των δαπανών στη δημόσια διοίκηση. Ειδικότερα η ενίσχυση των δημοσιονομικών ελέγχων από το ΓΛΚ σημαίνει ότι το Ελεγκτικό Συνέδριο πλεονάζει ως όργανο ελέγχου των δαπανών και αυτή φαίνεται να είναι η λογική του σχετικού προαπαιτούμενου [δεύτερο MoU, 2.4.2.5, MEFP (21)].

Άρα επιτρέπει στο Ελεγκτικό Συνέδριο να εστιασθεί στη συμμόρφωση των εποπτευμένων φορέων και οργανισμών στη χρηστή και κυρίως στην αποτελεσματική διοίκηση, μέσα από την άσκηση μιας αναβαθμισμένης και σύγχρονης ελεγκτικής λειτουργίας, ex post και επιλεκτικής, στα πρότυπα ανάλογων οργανισμών όπως το αμερικανικό Government Accountability Office (GAO) ή άλλων Ευρωπαϊκών Ελεγκτικών Συνεδρίων.

Τέλος, η αντίδραση του δικαστικού σώματος στον εκσυγχρονισμό της ελεγκτικής λειτουργίας που ασκούν, η οποία σήμερα υστερεί τουλάχιστον σαράντα χρόνια των ανάλογων ελεγκτικών φορέων της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής, υποκρύπτει συντεχνιακά συμφέροντα και, χειρότερων όλων, αδιαφορία γι' αυτό που υποτίθεται ότι προασπίζεται: πολύτιμους, πεπερασμένους δημόσιους πόρους, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται βέβαια όχι μόνο οι χρηματικοί αλλά και οι ανθρώπινοι πόροι.

**Ο κ. Αντώνης Καμάρας διετέλεσε συνεργάτης του Δημάρχου Θεσσαλονίκης Γιάννη Μπουτάρη και μετέπειτα του υπουργού Οικονομικών Γκίκα Χαρδούβελη. Οι απόψεις που εκφράζει είναι προσωπικές.