Η κυβερνητική αδράνεια και η... real time οικονομία

Σήμερα συμπληρώνεται ακριβώς ένας μήνας από τις τελευταίες Εθνικές Εκλογές, μέσα από τις οποίες προέκυψε το 12ο διαφορετικό κυβερνητικό σχήμα από το 2009 έως σήμερα.

Κι αυτό γιατί την περασμένη 6ετία, πέρα από τις 5 εκλογικές αναμετρήσεις (2009, δύο φορές το 2012 και δύο φορές το 2015), καταγράφηκαν επίσης άλλοι 5 ευρύτατοι ανασχηματισμοί κυβερνήσεων (2010, 2011, 2013, 2014, 2015), απόρροια Περιφερειακών Εκλογών, Ευρωεκλογών και Δημοψηφίσματος, η ειδικού σκοπού κυβέρνηση του Λ. Παπαδήμου (6μηνης θητείας), αλλά και 2 ακόμη μηνιαίας διάρκειας υπηρεσιακές κυβερνήσεις (Π. Πικραμμένου και Β. Θάνου).

Στη σφαίρα της ελληνικής πολιτικής εθιμοτυπίας, όπου βρίσκει σίγουρα εφαρμογή η σχετικότητα του χωροχρόνου, οι νέες κυβερνήσεις ή οι νέοι υπουργοί, μετά από ανασχηματισμούς, είθισται να ζητούν ολιγόμηνες περιόδους χάριτος μέχρι να ενημερωθούν ή να σχεδιάσουν την εφαρμογή προγραμμάτων «πρώτων 100 ημερών».

Αθροίζοντας κανείς τις «100 πρώτες ημέρες» όλων αυτών των κυβερνητικών σχημάτων που προηγήθηκαν, φτάνει στο αξιοσημείωτο άθροισμα των 1.060 ημερών. Ούτε λίγο, ούτε πολύ, σχεδόν 3 χρόνια στο διάστημα Οκτωβρίου 2009-Οκτωβρίου 2015.

Κοινός τόπος όλων σχεδόν των παραπάνω κυβερνήσεων, με προοδευτικό, φιλελεύθερο, τεχνοκρατικό, αριστερό ή υπηρεσιακό πρόσημο, ήταν η ανάγκη ανασυγκρότησης του παραγωγικού μοντέλου της χώρας, στο πλαίσιο όμως μία εξαιρετικά σκληρής δημοσιονομικής προσαρμογής.

Στο ίδιο διάστημα όμως, λόγω της μάλλον ασύμμετρης ιεράρχησης της προσαρμογής έναντι της ανασυγκρότησης, η εγχώρια κατανάλωση και η αγοραστική δύναμη των Ελλήνων καταβαραθρώθηκε, η υπερφορολόγηση πολιτών και επιχειρήσεων μονιμοποιήθηκε, η αποεπένδυση και ο αποπληθωρισμός ως υφεσιακά φαινόμενα εδραιώθηκαν, η συνολική βιομηχανική παραγωγή περιορίστηκε, η ανεργία παρέμεινε σε δυσθεώρητα για ειρηνική περίοδο επίπεδα.

Winter is coming

Στον φαντασιακό κόσμο του Game of Thrones, επικρέμεται η απειλή του χειμώνα που έρχεται («Winter is Coming»). Στην ελληνική πραγματικότητα, μετά από ένα σερί πολιτικών διαγκωνισμών, η Ελλάδα του 2015 βρίσκεται ήδη στον «πάγο».

Όλοι τελούν εν αναμονή. Εν αναμονή της νέας αξιολόγησης από τους δανειστές, της νέας ανακεφαλαιοποίησης των Τραπεζών, της νέας ρύθμισης για τα κόκκινα δάνεια, της άρσης των capital controls, του νέου φορολογικού πλαισίου, των νέων φόρων και των προκαταβολών τους, του νέου ΕΣΠΑ και του νέου Αναπτυξιακού, της εξόφλησης των συνεχώς νέων οφειλών του Δημοσίου προς τους Ιδιώτες.

Κι όλα αυτά σε ένα εξαιρετικά δυσμενές διεθνές περιβάλλον, γενικότερης αποσταθεροποίησης (Ουκρανία, Συρία, Τουρκία) και συγκλονιστικής στασιμότητας των βασικών οικονομιών του κόσμου (Κίνα, ΕΕ, ΗΠΑ).

Το 2009, η αιτία της κρίσης συνοψιζόταν στα δίδυμα ελλείμματα (προϋπολογισμού και τρεχουσών συναλλαγών). Έξι χρόνια ύφεσης μετά, τα «δημόσια» αυτά ελλείμματα μεταλλάχθηκαν και πήραν τη μορφή ενός δυσβάσταχτου ιδιωτικού χρέους.

Μαζί τους όμως μεταλλάχθηκε τελικά και το μοντέλο ανάπτυξης της χώρας.

Φαίνεται όμως ότι πλέον δεν περιλαμβάνει εκατοντάδες χιλιάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες, «αποδέχεται» υψηλότερα ποσοστά ανεργίας, «εχθρεύεται» την εγχώρια κατανάλωση, ενώ εισάγει νέους όρους και για το εγχώριο χρηματοπιστωτικό και ασφαλιστικό σύστημα.

Ο κλάδος των κατασκευών έχει θλιβερή πρωτιά σε όρους αποεπένδυσης. Το εμπόριο υπολειτουργεί σε συνθήκες κεφαλαιακών ελέγχων. Ήδη πολλές εξωστρεφείς επιχειρήσεις εκποιούν ουσιαστικά εξαγωγική προοπτική, με αντάλλαγμα λίγη ρευστότητα, μεταφέροντας τους τραπεζικούς λογαριασμούς τους ή και την έδρα τους σε γειτονικές χώρες.

Ο τουρισμός, παρά τα διαδοχικά ρεκόρ, υπολείπεται ακόμα σημαντικά σε συνεισφορά στον σχηματισμό ΑΕΠ, σε σχέση με την ασθμαίνουσα αγροτική παραγωγή και τη μειωμένη μεταποίηση, ώστε να δικαιολογήσει τον τίτλο του ως βαριά βιομηχανία της χώρας. Και ο κλάδος των μεταφορών παραμένει καθηλωμένος λόγω αγκυλώσεων του θεσμικού του πλαισίου και της καθυστέρησης ανάπτυξης σχετικών υποδομών (σιδηρόδρομος, περιφερειακά αεροδρόμια, λιμάνια, logistic centers κ.ά.).

Οι κανόνες του παιχνιδιού

Με άλλα λόγια, αλλάζει τελείως και το παιχνίδι του επιχειρείν.

Ίσως δεν έχουμε αντιληφθεί πλήρως πόσο έχουν αλλάξει οι κανόνες του παιχνιδιού, γιατί ο διαιτητής (ο κοινά παραδεκτός ρόλος του κράτους στις δυτικές κοινωνίες) καθυστερεί να σφυρίξει την έναρξη, μετά από ήδη πάμπολλες αναβολές.

Όσο καθυστερεί όμως ο «άρχων του αγώνος», πολλοί από τους «παίκτες» κινδυνεύουν «να καούν στο ζέσταμα» (αναβάλλοντας σχεδιασμένες από καιρό επενδύσεις και λειτουργώντας στα κόκκινα της ρευστότητας), «άλλους τους έχει φάει ο... πάγκος» της αναμονής εξυγίανσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος, της έναρξης του ΕΣΠΑ και του Χρηματιστηρίου, ενώ οι περισσότεροι «δε θα προλάβουν ούτε καν τις πρώτες βοήθειες» μετά τα ισχυρά πλήγματα της κρίσης (πιστοληπτική ασφυξία, απομειώσεις ενεργητικού, αδυναμία εξασφάλισης πρώτων υλών). Αρκετοί πάντως ήδη κουράστηκαν να περιμένουν και «πήραν μεταγραφή για άλλα πρωταθλήματα» (μετανάστευση εξειδικευμένου δυναμικού, μεταφορά έδρας υφιστάμενων και νεοφυών επιχειρήσεων στο εξωτερικό).

Για ορισμένους οικονομολόγους, η καθυστέρηση αυτή «είναι μία κάποια λύσις», με τη μορφή ξεσκαρταρίσματος, ώστε μεσομακροπρόθεσμα να επέλθει τελικά η αύξηση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, από τη συγκέντρωση παραγωγικών συντελεστών και τη δημιουργία οικονομιών κλίματος από -έστω και αναγκαστικές- κοινοπραξίες ή απορροφήσεις.

Άλλοι πάλι εκτιμούν ότι η συμπίεση των αντανακλαστικών της αγοράς, όλο το προηγούμενο διάστημα στο οποίο οι επιχειρήσεις τηρούν στάση αναμονής, θα προκαλέσει άμεση ανοδική αντίδραση και την έναρξη ενός ενάρετου κύκλου ανάπτυξης, μόλις διαφανούν συνθήκες σταθεροποίησης.

Το σίγουρο, όμως, είναι ότι δημόσιος και ιδιωτικός τομέας θα πρέπει πλέον σε κάθε περίπτωση να συγχρονίσουν τα ρολόγια τους. Οι περίοδοι χάριτος έχουν παρέλθει και η όποια πρόσθετη αδράνεια κοστίζει σημαντικά σε όρους κοινωνικού μερίσματος.

Στο κάτω κάτω, «πολύ μακροπρόθεσμα θα είμαστε όλοι νεκροί», όπως έλεγε και ο John Maynard Keynes.

*Ο κ. Νικόλαος Αρχοντής είναι Chief Operations Officer του Πανελλήνιου Συνδέσμου Εξαγωγέων (ΠΣΕ).