ΕΝΦΙΑ εξωτερικού: Οραμα ή παραίσθηση;

Σύμφωνα με δηλώσεις του αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών Τρύφωνα Αλεξιάδη, από το 2016 οι Έλληνες φορολογούμενοι θα πληρώνουν ΕΝΦΙΑ όχι μόνον για τα ακίνητά τους στην Ελλάδα, αλλά και για τα ακίνητα που έχουν στο εξωτερικό.

Το όνειρο ξεκινάει από το Λονδίνο, αφού σύμφωνα με τον υπουργό «το εξετάζουμε διότι πραγματικά εμείς το θεωρούμε αδικία, ο πολίτης που έχει αυτή τη στιγμή ένα ακίνητο και καλύπτει τη βασική ανάγκη στέγασης, εμπορικής αξίας 50.000-60.000 ευρώ, να πληρώνει ΕΝΦΙΑ και ο άλλος πολίτης ο οποίος έχει ένα ακίνητο αξίας 5 και 6 εκατ. ευρώ στο Λονδίνο ή σε άλλες χώρες -είπα το Λονδίνο γιατί έχουμε μια πολύ καλή βάση δεδομένων που μας έχουν δώσει οι αντίστοιχες υπηρεσίες και θα προχωρήσει το επόμενο χρονικό διάστημα αυτή η διασταύρωση και ο καταλογισμός φόρων- να μην πληρώνει ούτε ένα ευρώ συμβολικά φόρο».

Είναι βέβαιο ότι η εφαρμογή ενός τέτοιου φόρου δεν είναι μία εύκολη υπόθεση, ειδικά όταν δεν διακρίνεσαι και για τις επιδόσεις σου εντός Ελλάδος. Το υπουργείο Οικονομικών δεν γνωρίζει τα ακίνητα που διαθέτουν οι Έλληνες στο εξωτερικό (εκτός αν το βοηθήσει η Νικολούλη να βρεθούν οι εξαφανισμένοι). Αλλά ακόμα και αν καταφέρει να τα εντοπίσει μέσω της διαδικασίας ανταλλαγής πληροφοριών με τις χώρες της Ε.Ε., θα δυσκολευτεί να βρει τα ακίνητα που είναι σε τρίτες χώρες. Και μάλιστα αυτή η διαδικασία θα αφορά μόνο στα φυσικά πρόσωπα και όχι όσους κατέχουν τα ακίνητα έμμεσα μέσω εταιρειών, τα ίχνη των οποίων μπορεί και να χάνονται φορολογικά.

Για το πώς το υπουργείο Οικονομικών θα ενημερωθεί για την αξία και τον φόρο που έχει πληρώσει ο ιδιοκτήτης του ακινήτου που βρίσκεται στο εξωτερικό, αυτό είναι απλό. Με ένα πιστοποιητικό. Άλλωστε χιλιάδες υποβάλλονται κατά περίπτωση στις ελληνικές εφορίες.

Έτσι στη ρύθμιση που προωθείται θα υπάρχει πρόβλεψη κάθε χρόνο να προσκομίζεται στις ελληνικές αρχές ένα πιστοποιητικό που θα εκδίδουν οι αρχές της χώρας (όλου του πλανήτη) όπου βρίσκεται το ακίνητο στο εξωτερικό, το οποίο θα αναφέρει το ύψος του φόρου περιουσίας και την αξία επάνω στην οποία υπολογίστηκε ο φόρος. Στη συνέχεια, η ελληνική πλευρά θα συγκεντρώσει όλα τα στοιχεία των ακινήτων που βρίσκονται στο εξωτερικό και θα τα αθροίζει με τα δεδομένα που προκύπτουν από το ελληνικό Ε9, που τόσο επιτυχημένα έχει ταλαιπωρήσει χιλιάδες Έλληνες λογιστές.

Κάν' το όπως ο Μόντι

Η ιδέα του φόρου ακινήτων εξωτερικού είναι εισαγόμενη. Τα φυσικά πρόσωπα που κατοικούν στην Ιταλία και διαθέτουν ακίνητα στο εξωτερικό υποχρεούνται να καταβάλουν φόρο (IVIE). Η φορολογητέα βάση μεταβάλλεται ανάλογα με τη χώρα στην οποία βρίσκεται το ακίνητο (σε περίπτωση απουσίας αντικειμενικής αξίας, χρησιμοποιείται το κόστος που προκύπτει από την πράξη αγοράς ή η εμπορική αξία). Ο συντελεστής είναι 0,76% και μειώνεται στο 0,4% για τα ακίνητα που προορίζονται για κύρια κατοικία. Από τον «φόρο Μόντι» μπορεί να αφαιρεθεί ο ενδεχόμενος φόρος περιουσίας που καταβάλλεται στη χώρα στην οποία βρίσκεται το ακίνητο.

Η φορολογία ακινήτων στην Ευρώπη και οι συμψηφισμοί εξωτερικού

Σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στοιχεία (του 2012-"Taxation Trends in the European Union"), η φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας στην Ελλάδα είναι η 5η υψηλότερη στην ΕΕ και ανέρχεται στο 2,1% του ΑΕΠ. Το 1,4% αφορά φόρους κατοχής (ΕΝΦΙΑ, ΦΑΠ, ΕΕΤΗΔΕ ή όπως αλλιώς μετονομάζονται από τις κυβερνήσεις για λόγους υποκρισίας) και 0,7% αφορά κυρίως φόρους συναλλαγών (μεταβίβασης, γονικών παροχών κ.λπ.). Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν την κρίση μέχρι και το 2010 οι φόροι κατοχής κυμαίνονταν από 0,2% έως 0,4%. Οι φόροι συναλλαγών έχουν μειωθεί (ενδεικτικά ήταν 1,8% του ΑΕΠ το 2000), γιατί η αγορά ακινήτων είναι στη βαθιά κατάψυξη. Οι συναλλαγές πλέον είναι ελάχιστες και η ζημία που προκαλεί η επενδυτική παράλυση σε πολλούς άλλους παράπλευρους κλάδους είναι μεγάλη.

Αν, όπως δηλώθηκε, θα αφαιρείται από τον φόρο ακινήτων εξωτερικού ο καταβληθείς στη χώρα που βρίσκεται το ακίνητο, τότε θα έχει γίνει πολλή φασαρία για το τίποτα. Σε πολλές χώρες ο φόρος κατοχής είναι μεγαλύτερος του ΕΝΦΙΑ. Εκτός αν το ελληνικό κράτος σκοπεύει να δίνει και επιστροφή.

Σε μία πετυχημένη γελοιογραφία του Πετρουλάκη, προβλέποντας το μέλλον, ο πρωθυπουργός ρωτάει για τα αποτελέσματα του ΕΝΦΙΑ εξωτερικού και ο υπουργός Οικονομικών απαντάει «τελικά θα πληρώσουμε ΕΝΦΙΑ και για τα Ελγίνεια».

Οι φόροι από ακίνητα εξωτερικού είναι ένα όραμα και δεν πρόκειται να εισπραχθούν, ή θα είναι ελάχιστοι. Είναι όμως μία επιβλαβής και πολυέξοδη προσπάθεια, γιατί όπως έλεγε και ο Έντισον, «ένα όραμα χωρίς υλοποίηση συνιστά μία παραίσθηση».

Η ουσία της μετανάστευσης των κεφαλαίων

Αν εξαιρέσουμε κάποιες ειδικές περιπτώσεις (σπουδές, νοσηλείες), ο κυρίαρχος λόγος που οι Έλληνες βγάζουν χρήματα στο εξωτερικό είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης στη χώρα τους. Δεν πρόκειται για κάποια εθνική μας ιδιομορφία. Το χρήμα, από τότε που δημιουργήθηκε, πηγαίνει εκεί όπου υπάρχει ασφάλεια. Πρωτίστως για να μη χαθεί και δευτερευόντως για να πολλαπλασιαστεί.

Η ανασφάλεια, που παραδοσιακά υπήρχε εγχωρίως, μαζί με τη δυσπιστία προς το Ελληνικό Δημόσιο, που έχει αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, έχει εξαφανίσει δισεκατομμύρια ευρώ από το ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Πρόκειται για μία απολύτως ορθολογική και δικαιολογημένη συμπεριφορά, που ενισχύθηκε στις διάφορες φάσεις της κρίσης από τον τρόπο διακυβέρνησης.

Η ένταξη στην ΕΕ και κυρίως στην ευρωζώνη το 2001 είχε αντιστρέψει τη δυσπιστία, αλλά τώρα είμαστε σε ανάστροφη πορεία με αβέβαιο επίλογο. Τα ακίνητα των Ελλήνων στο εξωτερικό είναι μία από τις μορφές εξαγωγής αποταμιεύσεων που είναι προσιτή λόγω του ευρωπαϊκού μας διαβατηρίου και του σκληρού συναλλάγματος στο πορτοφόλι μας. Πριν από το ευρώ η έλλειψη εμπιστοσύνης οδηγούσε ελληνικά κεφάλαια στους τραπεζικούς λογαριασμούς διαφόρων χωρών μέσω υπερτιμολογήσεων εισαγωγών και υποτιμολογήσεων εξαγωγών.

Η σημερινή κυβέρνηση έχει έντονη την ανάγκη να αποδείξει ότι φορολογεί τους πλούσιους. Όσοι έχουν περιουσιακά στοιχεία στο εξωτερικό τεκμαίρεται ότι είναι πλούσιοι (και μάλλον θα συμφωνήσω). Εκτιμώ ότι έχει μεγαλύτερη ανάγκη από ηθικές φοροδικαιολογίες, από την αγωνία να βρει λεφτά, που είχαν και οι προηγούμενες κυβερνήσεις.

Το μόνο όμως βέβαιο είναι ότι δεν πρόκειται να αλλάξουν τα οικονομικά δεδομένα της χώρας, υποθετικοί φόροι από καταθέσεις ή άλλα περιουσιακά στοιχεία στο εξωτερικό. Η συλλογή τέτοιων φόρων είναι πρακτικώς ανέφικτη ακόμα και για τα πλέον προηγμένα κράτη. Έχουν γραφτεί διάφορα ποσά για το ύψος των ελληνικών καταθέσεων στο εξωτερικό, χωρίς να είναι δυνατόν να υπολογιστεί ένα -έστω, κατά προσέγγιση- νούμερο και πάντα θα παραμένουν μη προσβάσιμα στις ελληνικές Αρχές για να φορολογηθούν ή και να κατασχεθούν.

Οι καταθέσεις-μίζες των εξοπλιστικών αποκαλύφθηκαν από καραμπόλες σε υποθέσεις ξένης δικαστικής διεύρυνσης. Τα φυγαδευμένα κεφάλαια αναπαύονται σε χιλιάδες λογαριασμούς, σε εκατοντάδες τράπεζες σε πολλές χώρες με διαφορετικές δικαιοδοσίες και σε διάφορες μορφές επενδύσεων. Τα ακίνητα είναι μία από αυτές τις μορφές. Γιατί να φορολογηθούν μόνο όσοι έχουν ακίνητα και όχι όσοι συμπολίτες μας επένδυσαν σε ομόλογα του γερμανικού ή σε αμοιβαία κεφάλαια του εξωτερικού; Οι ελάχιστοι Έλληνες υπήκοοι εξωτερικού με μεγάλες περιουσίες (ολιγάρχες κατά την επαναστατικότερη ορολογία) χρησιμοποιούν ακριβούς νομικούς συμβούλους και επαγγελματίες διαχειριστές και στην πλειονότητά τους έχουν κόψει τον ομφάλιο λώρο με την Ελλάδα. Είναι προτιμότερο να βρει το ελληνικό κράτος πώς θα επιστρέψουν και θα κρατηθούν τα λεφτά μέσα στο τραπεζικό μας σύστημα, αντί να τους δαιμονοποιεί και να διώχνει επιχειρήσεις και άτομα που είναι ικανά να δημιουργήσουν πλούτο.

Άσε την κότα κάτω (ελληνιστί: Put the kot down)

Στην προσπάθεια να διασκεδαστεί η αδικία που αισθάνονται (δικαιολογημένα ή και αδικαιολόγητα) εκατομμύρια συμπολίτες μας, ο κ. Αλεξιάδης, εκτός από την τιμωρία όσων αγόρασαν ακίνητα στο εξωτερικό, προανήγγειλε και φορολογικούς ελέγχους καθ' όλο το 24ωρο από συνεργεία κατά το γερμανικό πρότυπο. Αφορμή υπήρξε το πρόσφατο ντου εισαγγελέων και δεκάδων εφοριακών στην Deutsche Bank.

Οφείλω να αναφέρω ότι η σημερινή κυβέρνηση δεν πρωτοτυπεί καθώς την ίδια επικοινωνιακή τακτική έχουν ακολουθήσει όλες οι κυβερνήσεις των τελευταίων ετών. Στην ουσία πρόκειται για τη δοκιμασμένη μέθοδο της ανακούφισης που προσφέρει ο παρηγορητικός λόγος που χρησιμοποιεί πετυχημένα και η θρησκεία.

Οι έλεγχοι μέσω εφόδων αδιάφθορων εφοριακών είναι κάτι ανάλογο με τη διαφήμιση με τον αστυνομικό στο χωριό που φώναζε "Put the kot down". Οι προαναγγελλόμενοι «σαρωτικοί» έλεγχοι είναι εξ ορισμού λεονταρισμοί χωρίς δαγκώματα.

Επίλογος

Είναι ανάγκη να συνειδητοποιήσουμε ότι η τελευταία συμφωνία με τους ξένους ισοδυναμεί με καταδίκη σε Grexit με τριετή αναστολή και να σταματήσουμε να αναζητούμε ανύπαρκτα ισοδύναμα (αν είναι τέτοιο ο φόρος ακινήτων εξωτερικού). Δεν πρόκειται το γραφειοκρατικό ευρωπαϊκό σύστημα να ξαναμπεί σε πολύμηνες διαδικασίες με δεκάδες συνόδους κορυφής και Εurogroup.

To Grexit ούτε τρομάζει, ούτε είναι ταμπού και εύκολα επανέρχεται πλέον στην ατζέντα. Μακάρι να υπάρχει κάτι που δεν καταλαβαίνω σε ένα τόσο πολύπλοκο και διασυνδεδεμένο διεθνές περιβάλλον που μπορεί να ανατρέψει τα δεδομένα, αλλά φοβάμαι ότι αν συνεχίσουμε να αποφεύγουμε την πραγματικότητα, θα εμφανιστεί ξαφνικά μπροστά μας σαν εφιάλτης.

• Ο κ. Κωνσταντίνος Μαρκάζος είναι οικονομολόγος.