Τρεις λόγοι που θέλω ΣΥΡΙΖΑ παρά την «κωλοτούμπα»

Αγγίζουμε το τέλος και αυτής της προεκλογικής περιόδου που σφραγίστηκε από την κινδυνολογία των υπό πτώση κομματικών δεινοσαύρων και τα νταούλια με τους ζουρνάδες της φρεσκοανερχόμενης κομματικής δύναμης. Μερικές παρατηρήσεις εν όψει των εκλογών της 25ης Ιανουαρίου που όλοι θέλουμε να ελπίζουμε ότι θα δώσει κυβέρνηση.

ΣΥΡΙΖΑ: Η ολοκλήρωση της κωλοτούμπας 

Αν ο ΣΥΡΙΖΑ είναι το αδιαμφισβήτητο φαβορί των εκλογών, αυτό συμβαίνει διότι έπεισε την Ελλάδα και την Ευρώπη πως παρότι εκ καταγωγής κόμμα της ριζοσπαστικής αριστεράς, θέλει να αποτελέσει, όσο μπορεί, κομμάτι του συστήματος.

Η προεκλογική παράσταση που έδωσε ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν η ολοκλήρωση της «κωλοτούμπας» που ξεκίνησε τον Μάιο-Ιούνιο του 2012, όταν από το 4% (2009), πέρασε στο 17% και στο 27% αντίστοιχα. Τότε βάλθηκε να ανακαλύψει εκ νέου τον εαυτό του, όχι πια ως ένα κόμμα που ανταγωνίζεται το ΚΚΕ για την πρώτη θέση στην ελάσσονα αριστερά, αλλά ως αξιωματική αντιπολίτευση που ανταγωνίζεται τη Ν.Δ. με στόχο την κυβέρνηση μέσα σε μια οριακή συγκυρία για την Ελλάδα και την Ευρώπη.

Δεν είναι στις προθέσεις μου να καταγράψω όλες τις παραμέτρους της μεταμόρφωσης του ΣΥΡΙΖΑ. Στέκομαι όμως στο ότι η προ του 2012 υπόσχεση για «κατάργηση του μνημονίου με ένα νόμο και ένα άρθρο» έχει δώσει πλέον τη θέση της στη δέσμευση για «παραμονή στο πρόγραμμα οικονομικής βοήθειας και σε συζήτηση με τους Ευρωπαίους για τον τρόπο υλοποίησης της παρούσας δανειακής συμφωνίας, (...) με ένα πρόγραμμα που δεν θα είναι μνημονιακό» (Ν. Παππάς). Επίσης στο ότι η «μονομερής διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του χρέους» έχει γίνει «δεν θα υπάρξουν μονομερείς ενέργειες με την Ευρώπη» (Αλ. Τσίπρας Γ. Κατρούγκαλος κ.ά.), ότι το «δεν πληρώνουμε το χαράτσι της ΔΕΗ» έχει μεταλλαχθεί σε ένα «θα φτιάξουμε ένα δικαιότερο και αποτελεσματικότερο φορολογικό σύστημα αλλά μεσοπρόθεσμα» (Γ. Σταθάκης) και στο ότι «το ευρώ δεν είναι φετίχ» έχει καταλήξει στο «πρέπει να είμαστε παρανοϊκοί για να θέλουμε να βγούμε από την ευρωζώνη» (Αλ. Τσίπρας).

Με βασικές κοινωνικές τους συμμαχίες τον κόσμο της δημοσιοϋπαλληλίας, των ΔΕΚΟ και τμήματος των πρώην ανερχόμενων, νυν κατερχόμενων μεσοστρωμάτων, οι Συριζαίοι έρχονται στην εξουσία όχι πλέον «για τη σοσιαλιστική επανάσταση», αλλά ως πρόταση κεντροαριστερής εκτόνωσης, έστω και θολή, για μια ταλαιπωρημένη κοινωνία. Δεν αποτελούν λύση για την αντιμετώπιση της κρίσης, αποτελούν όμως λύση για τα κοινωνικά αδιέξοδα που δημιούργησε η οθωμανικής αντίληψης διαχείριση του μνημονίου από τη συγκυβέρνηση Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ. Δεν θα κάνουν καμία σοβαρή διαφορά στην οικονομία, ούτε θα πετύχουν την υποσχόμενη παραγωγική ανασυγκρότηση. Φαντασιώνονται ευρωπαϊκά κονδύλια και ΕΣΠΑ, δημόσιες επενδύσεις με έργα υποδομής και δίκτυα που θα φέρουν ανάπτυξη – όλα τα γνωστά δηλαδή. Όσο για το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης, εκτιμώ ότι λίγα πράγματα θα μπορέσουν να υλοποιήσουν από αυτό, γιατί δυστυχώς ... λεφτά δεν υπάρχουν.

Παρ' όλα αυτά, θα ήθελα να δω τον ΣΥΡΙΖΑ κυβέρνηση για τρεις λόγους:

Πρώτον, για να ανοίξει η κουβέντα με την Ευρώπη για το ελληνικό πρόγραμμα και να αναθεωρηθεί το ύψος των δυσθεώρητων πλεονασμάτων που είναι υποχρεωμένη να βγάζει η ελληνική οικονομία τα επόμενα χρόνια (νομίζω της τάξης του 4.5% του ΑΕΠ, δηλαδή περί τα 9 δισ. ευρώ). Δεν περιμένω από την Ευρώπη να συναινέσει στις μαξιμαλιστικές θέσεις των Συριζαίων (μεγάλο κούρεμα του χρέους), πιστεύω όμως πως ό,τι κι αν αποσπάσουν είναι καλό (ας πούμε κάτι σαν ολιγοετές μορατόριουμ στην εξυπηρέτηση του χρέους και βλέπουμε...).

Δεύτερον, γιατί ελπίζω στο αριστερό DNA των Συριζαίων, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη φορολογική ανακούφιση των πλέον ασθενέστερων οικονομικά στρωμάτων: κάτι άνεργοι και άποροι που σήμερα χρεώνονται με ΕΝΦΙΑ, κάτι τεκμαρτά που επιβάλλονται σε ανέργους και ελεύθερους επαγγελματίες με τρόπο που απαγορεύουν την επαγγελματική δραστηριότητα σε νέους και «μη επιτυχημένους», όλο αυτό το ανελέητο φοροκυνηγητό σε βάρος των κατεξοχήν θυμάτων της κρίσης πρέπει να πάψει... Για τον ίδιο λόγο προτιμώ να γίνει από τον ΣΥΡΙΖΑ κι όχι από τη Ν.Δ. η παρέμβαση στο ασφαλιστικό και η μείωση των συντάξεων (που θα γίνει, το αναγνώρισε εμμέσως πλην σαφώς κι ο Γ. Δραγασάκης προ ημερών σε εκπομπή του Αλ. Παπαχελά).

Τρίτον, γιατί ελπίζω ότι οι Συριζαίοι, ακριβώς επειδή δεν θα μπορέσουν να πετύχουν σπουδαία πράγματα με το χρέος και την Ευρώπη, θα επιδιώξουν να κάνουν κάνα δυο καλά πραγματάκια στο εσωτερικό. Κι επειδή χρειαζόμαστε μεταρρυθμίσεις στο δημόσιο και σπάσιμο της διαπλοκής κράτους-ολιγαρχών, ας κάνει επιτέλους κάποιος κάτι. Θα είναι σημαντική η κατάργηση των χιλιάδων θέσεων ακριβοπληρωμένων κρατικών συμβούλων την οποία ο ΣΥΡΙΖΑ έχει υποσχεθεί, ή μια μεταρρύθμιση στην απονομή της δικαιοσύνης (την οποία θα μπορούσε κάλλιστα να παλέψει).

Ν.Δ.: Γιατί απέτυχε η στρατηγική του φόβου

Η ευθύνη για τη διαφαινόμενη ήττα της Ν.Δ. βαραίνει εξολοκλήρου τον Αντώνη Σαμαρά και το επιτελείο του. Μεγάλο μέρος της ψήφου προς το ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι κατάφαση στις διακηρύξεις του Αλ. Τσίπρα, ούτε αριστερή στροφή της κοινωνίας. Είναι εκδικητική ψήφος για τη συγκυβέρνηση και προέρχεται ακόμη και από παραδοσιακούς ψηφοφόρους της Νέας Δημοκρατίας.

Ο Αντώνης Σαμαράς χρησιμοποίησε την προεκλογική στρατηγική της απεριόριστης κινδυνολογίας («ψηφίστε μας ή καταστρεφόσαστε») κατά του ΣΥΡΙΖΑ μια φορά επιτυχώς, το 2012. Τότε έπιασε γιατί η ελληνική κοινωνία ήλπιζε ακόμη σε έξοδο από την κρίση αλλά γιατί κι ο ίδιος ισομοίραζε τον φόβο με την ελπίδα, υποσχόμενος «επαναδιαπραγμάτευση», «κατάργηση του χαρατσιού της ΔΕΗ» και τα λεγόμενα «18 σημεία». Στα δυόμισι χρόνια που κύλησαν όμως έκτοτε, ο αρχηγός της Ν.Δ. αθέτησε όλες του τις προεκλογικές υποσχέσεις και στον ιδιωτικό τομέα μοίρασε μόνο χρέη και ασφυκτικά αδιέξοδα.

Αποτέλεσμα: ιδίως στο Λεκανοπέδιο, είναι πολύς ο κόσμος που είτε είναι κατεστραμμένος είτε νιώθει οριστικά καταδικασμένος σε ισόβια μιζέρια και θέλει πρωτίστως να δει τους ηγέτες της συγκυβέρνησης κ.κ. Σαμαρά και Βενιζέλο να φεύγουν. Γι' αυτό η υιοθέτηση της κινδυνολογίας από τη Ν.Δ. ως βασικής της στρατηγικής στις παρούσες εκλογές, δεύτερη φορά, δεν απέδωσε. Στο κενό, όμως έπεσε κι η απόπειρα του νυν πρωθυπουργού να εξισορροπήσει την εκστρατεία του φόβου με μικρές δόσεις ελπίδας, γιατί άργησε πολύ να το επιχειρήσει, γιατί κανείς δεν πιστεύει πια τον Αντώνη Σαμαρά αλλά και γιατί όσα πήγε να υποσχεθεί, έστω και στο φίνις της προεκλογικής περιόδου, βασίστηκαν σε κακό υπολογισμό – αφορούν ελάχιστους.

Θα έχουμε κυβέρνηση;

Ωστόσο, το ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα βγει πρώτο κόμμα δεν συνεπάγεται υποχρεωτικά ότι από Δευτέρα θα σχηματίσει κυβέρνηση. Οι κάλπες της Κυριακής μπορεί να οδηγήσουν σε τέσσερα διαφορετικά σενάρια: α) οριακή αυτοδυναμία ΣΥΡΙΖΑ, β) ασταθή συμμαχική κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, γ) κυβέρνηση μειοψηφίας ΣΥΡΙΖΑ και δ) επαναληπτικές εκλογές.

Τα βέβαια δεδομένα είναι ότι σύμφωνα με το μέσο όρο του συνόλου των δημοσκοπήσεων της προηγούμενης εβδομάδας (το poll των polls που δημοσίευσε η "Καθημερινή της Κυριακής"), ο δικομματισμός βρίσκεται στο 65%, η εκτίμηση ψήφου για τον ΣΥΡΙΖΑ στο 34,7%, η εκτίμηση ψήφου για τη Ν.Δ. στο 30,2% και η εκτίμηση της μεταξύ τους διαφοράς στο 4,5% (τα νούμερα αυτά συμπίπτουν μάλιστα με τις προβλέψεις των στοιχηματικών αποδόσεων).

Η επόμενη Βουλή προβλέπεται επτακομματική (με ΣΥΡΙΖΑ, Ν.Δ., Χρυσή Αυγή, Ποτάμι, ΚΚΕ, ΠΑΣΟΚ και ΑΝΕΛ οριακά) και τα εκτός Βουλής κόμματα εκτιμώνται στο 8,5%. Κατά συνέπεια, με βάση τον ισχύοντα εκλογικό νόμο, ο ΣΥΡΙΖΑ θέλει 37% για να πάρει αυτοδυναμία – δύσκολο να το πιάσει, νομίζω. Δεν αποκλείεται όμως οι κάλπες της Κυριακής να βγάλουν διαφορετικά νούμερα. Αν, για παράδειγμα, η κινδυνολογική εκστρατεία της Ν.Δ. αποσπάσει ψήφους από τους ΑΝΕΛ και τους βγάλει εκτός Βουλής τελευταία στιγμή, και το ποσοστό των εκτός Βουλής κομμάτων ανέλθει στο 11,5%, η αυτοδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ απαιτεί μόλις 36,2% – αυτό κάπως παλεύεται. Το ίδιο μπορεί να συμβεί αν η ισχυρή παράσταση νίκης του ΣΥΡΙΖΑ (65%) λειτουργήσει επί των αναποφάσιστων με τον παραδοσιακό τρόπο και οδηγήσει σε αύξηση των ποσοστών του.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, ο σχηματισμός μιας κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ παραμένει αβέβαιη υπόθεση. Ακόμη και να κερδίσει αυτοδυναμία, θα είναι οριακή: με πλειοψηφία 1-2-3 εδρών, θα έχει τη νομιμοποίηση και αντοχή που χρειάζεται για να φέρει σε πέρας μια δύσκολη διαπραγμάτευση με την Ευρώπη; Αν πάλι μείνει κάτω από τον πήχη, ποιες είναι οι πιθανές συμμαχίες του; Η κυβερνητική συμμαχία ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ (αν βεβαίως ο κ. Καμμένος εισέλθει στη Βουλή), θα προσκρούσει στην αντίδραση της Αριστερής Πλατφόρμας και στο ασυμβίβαστο των θέσεων των δύο κομμάτων στο κομβικό θέμα της φορολογίας. Το ΚΚΕ δεν υπάρχει περίπτωση να δεχτεί συνασπισμό με το ΣΥΡΙΖΑ.

Απομένουν το Ποτάμι και το ΠΑΣΟΚ. Η στήριξη μιας κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ από το ΠΑΣΟΚ και το Ποτάμι, είτε πάρει τη μορφή κυβερνητικής συμμαχίας είτε της ψήφου ανοχής, θα μπορούσε, νομίζω, να λειτουργήσει θετικά στα ζητήματα εσωτερικής πολιτικής, αλλά έχω αμφιβολίες για το κομμάτι που αφορά τη διαπραγμάτευση με την Ευρώπη. Αν οι Ποταμίσιοι και οι Πασόκοι χαλιναγωγήσουν τον ΣΥΡΙΖΑ περισσότερο από ό,τι πρέπει και δεν επιτευχθεί ο στόχος αν όχι ενός προσωρινού μορατόριουμ στην εξυπηρέτηση του χρέους, τουλάχιστον μιας πολύ σημαντικής μείωσης των πλεονασμάτων που καλείται να βγάλει η Ελλάδα μέσα στα επόμενα χρόνια, η ύφεση, η διάλυση της ελληνικής οικονομίας και η διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής θα συνεχιστούν απαράλλαχτα. Κι άλλη μια ελληνική κυβέρνηση -του ΣΥΡΙΖΑ αυτήν τη φορά- θα αποτύχει όπως απέτυχαν οι προηγούμενες.

Θα είναι κρίμα αν αυτό δεν συνειδητοποιηθεί.

* Η κ. Μαριάννα Τόλια είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας του βιβλίου "Το ευρώ, ο Νότος και η Ελλάδα. Έρευνες και Προσεγγίσεις για την κρίση στον Ευρωπαϊκό Νότο και τον ρόλο του ευρώ", Μεταμεσονύκτιες Εκδόσεις, Αθήνα 2014.