Είκοσι χρόνια χωρίς τον Πίτερ Ντράκερ: Το έργο και ο ρόλος του

Δεν υπάρχουν επιχειρηματίες, στελέχη επιχειρήσεων και οικονομολόγοι που να μην τον αναγνωρίζουν ως τον μεγαλύτερο στοχαστή του μάνατζμεντ. Παραμένει δε, 20 χρόνια μετά τον θάνατό του, ένας από τους πιο δημοφιλείς γκουρού της διοίκησης των επιχειρήσεων.

Παρά τις ευρωπαϊκές ρίζες του, ο Πίτερ Φερδινάνδος Ντράκερ (1909-2005) δεν ταξίδευε πολύ εκτός Ηνωμένων Πολιτειών. Ήταν, ωστόσο, περήφανος για την ευρω-αυστριακή καταγωγή του και το έργο του φέρει βαθιά την ευρωπαϊκή κουλτούρα του. Ίσως γι’ αυτό, όταν την ενσωμάτωσε στο μάνατζμεντ, να δημιούργησε μία μοναδική σχολή σκέψης και ανάλυσης

Γεννημένος στην Βιέννη στις 19 Νοεμβρίου 1909, γόνος οικογένειας διανοουμένων, ο Πίτερ Ντράκερ έζησε πέντε χρόνια αργότερα την είσοδο της αυστρο-ουγγρικής αυτοκρατορίας στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και η ήττα της ήταν πάντα χαραγμένη στο μυαλό του. Μία ήττα, εξάλλου, η οποία βύθισε την Αυστρία σε πρωτοφανή κρίση υπερπληθωρισμού –με ό,τι αυτό σήμαινε για την εποχή εκείνη.

Οι επιρροές που τον διαμόρφωσαν

Παρόλα αυτά, ο νεαρός μαθητής και φοιτητής μετά, έκανε λαμπρές σπουδές και έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τις ιδέες μεγάλων Αυστριακών στοχαστών όπως ο Λούντβιχ φον Μίζες, ο Φρίντριχ φον Χάγιεκ και ο Σίγκμουντ Φρόιντ. Γοητεύτηκε επίσης από τη μουσική του Μπράμς και τα γραπτά του Τόμας Μαν, καθώς και από τις αναλύσεις του Αυστριακού φιλοσόφου Μαξ Βερτχάϊντερ. Όλες αυτές οι επιρροές διεύρυναν τους ορίζοντές του και από πολύ νέος άρχισε να αναπτύσσει την ανοικτή μέθοδο έρευνας, προκαλώντας πάντα τον εαυτό του να πάει πιο μακριά από το προφανές.

Έφυγε από την Βιέννη το 1927, σε ηλικία 18 ετών. Άρχισε να εργάζεται ως μαθητευόμενος σε μία εταιρεία εξαγωγών του Αμβούργου και ταυτοχρόνως παρακολουθούσε μαθήματα δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Αμβούργου. Την περίοδο εκείνη, ο νεαρός Π. Ντράκερ δέχθηκε τρεις ακόμη επιρροές. Η πρώτη οφείλεται στον Ιταλό συνθέτη Γκιουζέπε Βέρντι, ο οποίος τον εντυπωσίασε για την εργατικότητά του –η οποία δεν μειώθηκε ακόμη και όταν ο Βέρντι ήταν 80 ετών.

Η δεύτερη επιρροή ήταν αυτή του Δανού θεολόγου Σόρεν Κίρκεγκορ, το πουριτανικό πνεύμα του οποίου υπήρξε και ο θεμέλιος λίθος της ντρακεριανής αντίληψης για την εντιμότητα, την ανάγκη λειτουργίας της ελεύθερης οικονομίας και τη δυνατότητα του ανθρώπου να είναι ελεύθερος να πετύχει στην ζωή του και στις δραστηριότητές του.

Τέλος, στην διάρκεια επίσκεψής του στην Βιέννη τα Χριστούγεννα του 1927, συνάντησε τον Αυστριακό οικονομολόγο και φιλόσοφο Καρλ Πολάνυι, από τον οποίο διδάχθηκε πώς να θαυμάζει ανθρώπους για την ικανότητά τους να σκέπτονται ακόμη και αν διαφωνούσε με τα συμπεράσματά τους.

Στη Φρανκφούρτη, το 1928, ο Π. Ντράκερ συνάντησε δύο ανθρώπους που τον επηρέασαν αρνητικά ο πρώτος και πολύ θετικά ο δεύτερος. Το πρώτο πρόσωπο ήταν ο Αδόλφος Χίτλερ. Αν και πίστευε ότι δεν ήταν τελείως ανορθόλογος, εντούτοις αισθανόταν μεγάλη αποστροφή για τις ολοκληρωτικές ιδέες του, γι’ αυτό και καταφέρθηκε εναντίον τους, πληρώνοντας αργότερα και το σχετικό τίμημα. Αντιθέτως, την ίδια χρονιά, καταγοητεύτηκε από τον Αυστριακό οικονομολόγο Γιόζεφ Σουμπέτερ, φίλο του πατέρα του, ο οποίος άσκησε τεράστια επιρροή στη σκέψη του.

Αρκετοί έσπευσαν να πουν ότι ο Ντράκερ θα ήταν ο διάδοχος του συγγραφέα της «δημιουργικής καταστροφής» και του ρόλου των επιχειρηματιών σε μία ελεύθερη οικονομία. Όμως, όσο κι αν θαύμαζε τον Σουμπέτερ, ο Π. Ντράκερ προτίμησε την ενασχόληση με το μάνατζμεντ, γιατί, όπως έλεγε, αυτό ήταν πιο κοντά στον κόσμο.

Ο Π. Ντράκερ θαύμαζε επίσης το έργο του Άνταμ Σμιθ και του Γάλλου οικονομολόγου Ζαν-Μπατίστ Σαίη, αλλά θεωρούσε ότι, στον σύγχρονο κόσμο, δεν μπορούσε να υπάρξει άριστη ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Εντούτοις, για τον Ντράκερ ο επιχειρηματίας ήταν το κλειδί στην διαδικασία της οικονομικής δραστηριότητας και ανάπτυξης.

Η φιλοσοφική και κοινωνική του θεώρηση

Οι διάφορες επιρροές που είχε δεχθεί ο Πήτερ Ντράκερ άρχισαν να έρχονται στην επιφάνεια το 1939, με το βιβλίο του Το Τέλος του Οικονομικού Ανθρώπου, στο οποίο αναφέρεται επί μακρόν στον χριστιανισμό, στον Χίτλερ και στον Μαρξ. Έκτοτε, οι χριστιανικές αξίες επαναλαμβάνονται τακτικά στα βιβλία του, αντιθέτως, όμως, στο βιβλίο του Το Μέλλον του Βιομηχανικού Ανθρώπου (1942), εξορκίζει τον Χίτλερ και ασκεί κριτική στον Μαρξ.

Ακολουθήστε το Euro2day.gr στο Google News!Παρακολουθήστε τις εξελίξεις με την υπογραφη εγκυρότητας του Euro2day.gr

FOLLOW USΑκολουθήστε τη σελίδα του Euro2day.gr στο Linkedin

Αν και παραδέχεται την ύπαρξη του προλεταριάτου, ο Ντράκερ υποστηρίζει ότι οι βιομηχανικοί εργάτες, στον βαθμό που θα αποκτούν γνώσεις και ικανότητες, θα γίνονται πιο κινητικοί -γεγονός που θα εμποδίζει τον κομμουνισμό να ριζώσει σε μία κοινωνία. Έγραψε επίσης ότι ο Μαρξ παραγνώρισε πλήρως τον ρόλο της τεχνολογίας και της καινοτομίας στην παραγωγή και, αγνοώντας όλους τους κανόνες του παραγωγικού μάνατζμεντ, παρέμεινε «κλειστός σε ένα σιδερένιο οικονομικό σύστημα, καλό ίσως μόνο για τους αφελείς».

Πέρα από την πολιτική του οξυδέρκεια, ο Ντράκερ ήταν ένας από τους πρώτους ανθρώπους που κατάλαβαν ότι το καλό μάνατζμεντ δεν περιορίζεται στις ΗΠΑ. Κατά τη δεκαετία τού 1950, όταν οι περισσότεροι απέρριπταν την Ιαπωνία θεωρώντας την ως τίποτα περισσότερο από έναν κατασκευαστή φτηνών μπιχλιμπιδιών, ο Ντράκερ ενθουσιάστηκε από τη σχετική με την ιδιοσυγκρασία των Ιαπώνων προσέγγιση στο μάνατζμεντ.

Ακολουθώντας τα λεγόμενα του The Concept of the Corporation, οι Ιάπωνες τον θεώρησαν σχεδόν πάνσοφο –κάτι που κάνουν ακόμα. Η επιρροή του γίνεται τώρα αισθητή και στην υπόλοιπη Ασία.

Ίσως η πιο διορατική παρατήρηση του Ντράκερ είναι ότι το μάνατζμεντ παίζει ζωτικό ρόλο σε όλες τις πλευρές της ζωής και όχι μόνον στις επιχειρήσεις: είναι τόσο σημαντικό στα πανεπιστήμια, στις εκκλησίες, στα νοσοκομεία ή στα φιλανθρωπικά ιδρύματα όσο είναι και στους παραγωγούς απορρυπαντικών.

Πράγματι, αρνήθηκε τις έδρες στο Στάνφορντ και στο Χάρβαρντ επειδή τα δύο πανεπιστήμια ήθελαν να επικεντρωθεί σε μελέτες περιπτώσεων επιχειρήσεων στην διδασκαλία του, στην οργάνωση επιχειρήσεων στις συμβουλευτικές υπηρεσίες του και σε παραδείγματα επιχειρήσεων στα γραπτά του. Τους απάντησε, ωστόσο, ότι το μάνατζμεντ δεν αποτελεί μόνον ανησυχία των επιχειρήσεων. Είναι «το αποφασιστικό όργανο όλων των σύγχρονων οργανισμών». Παραμένοντας σε αυτή την γραμμή, συμπεριέλαβε στους πελάτες του οργανισμούς εθελοντών όπως οι Αμερικανίδες Πρόσκοποι, αλλά και μεγάλες εταιρείες.

Ο δημόσιος τομέας

Ο ενθουσιασμός του Πίτερ Ντράκερ για την εισαγωγή της θεωρίας μάνατζμεντ στον δημόσιο τομέα δεν θα πρέπει να συγχέεται με αντίστοιχο ενθουσιασμό για την κυβέρνηση. Ήταν ο Ντράκερ που εισήγαγε στον κόσμο την ιδέα της «ιδιωτικοποίησης» και πάντοτε παραπονιόταν για την ανικανότητα των κυβερνήσεων να λειτουργήσουν σχεδόν οτιδήποτε. Στο βιβλίο του The Age of Discontinuity (Η Εποχή της Ασυνέχειας, 1969), ισχυρίζεται ότι η δουλειά των κυβερνήσεων είναι να κυβερνούν, παρά να προσπαθούν να κάνουν πράγματα τα οποία μπορούν να γίνουν από τον ιδιωτικό τομέα.

Κατά την άποψη του Ντράκερ, τα πράγματα που βρίσκονται εκτός του πεδίου των κυβερνήσεων επεκτείνονται πολύ πιο πέρα από τις τηλεφωνικές εταιρείες και τις επιχειρήσεις κοινής ωφελείας. Ακόμη και σε ένα από τα τελευταία βιβλία του, στο Post Capitalist Society (Μετά-Καπιταλιστική Κοινωνία, 1993), στο οποίο αμφισβητεί τις ξεπερασμένες ιδέες του μετοχικού καπιταλισμού, επιμένει ότι ο καλύτερος τρόπος για να αποφύγουν οι κυβερνήσεις τις υφέσεις είναι να σταματήσουν να ανακατεύονται με την οικονομία.

Έτσι, στη βάση του κολοσσιαίου έργου του, το ερώτημα που τίθεται σήμερα, 20 χρόνια μετά τον θάνατό του, είναι αν ο Πίτερ Ντράκερ έχει ακόμη επιρροή. Ο ντρακεριστής οικονομολόγος και σύμβουλος επιχειρήσεων K.de Kluyier, συγγραφέας ενός βιβλίου με θέμα την ζωή του Π. Ντράκερ, απαντά με βεβαιότητα: «Ναι, ασφαλώς». Όπως μάς είπε, ο μεγάλος στοχαστής του μάνατζμεντ, είτε καθοδήγησε τους άλλους, είτε τους άνοιξε τον δρόμο με πάρα πολλούς τρόπους. Χάρη στο ευρύ πεδίο των ιδεών του και στην μακροβιότητα του, έχει ασκήσει τεράστια επιρροή.

Η γνώση ως παραγωγικός συντελεστής

Πριν κλείσουμε, όμως, αυτό το άρθρο για τον μεγάλο γκουρού της διοίκησης των επιχειρήσεων, ενώ βρισκόμαστε στη μέση της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα, θα ήταν μεγάλη παράλειψη αν δεν τονίζαμε την πρόβλεψη του Π. Ντράκερ για τον ρόλο της γνώσης ως παραγωγικού συντελεστή και ως μέσου επιχειρηματικής και επαγγελματικής επιτυχίας.

Και στο σημείο αυτό, μπορούμε να θέσουμε το ερώτημα: Τί εννοούσε ο Πίτερ Ντράκερ όταν, στα μέσα της δεκαετίας τού ’80, χρησιμοποίησε για πρώτη φορά την έκφραση «επιχειρηματίες και εργάτες της γνώσης»;

Χωρίς να δώσει σταθερό ορισμό ο ίδιος, ο διάσημος καθηγητής υπογράμμιζε ότι «ένας επιχειρηματίας η ένας εργαζόμενος πρέπει να θεωρούν τη μάθηση ως κορυφαίο συντελεστή επιτυχίας, αλλά και παραγωγής πόρων. Γιατί; Απλώς διότι όλα αλλάζουν πολύ γρήγορα πλέον», έγραφε. Προσέθετε δε ότι, στον βαθμό που η καινοτομία αποτελεί μοχλό ανάπτυξης της νέας επιχειρηματικότητας, η γνώση είναι και αυτή μία μορφή κεφαλαίου. Έτσι, ο άνθρωπος που με το έργο του άνοιξε τον δρόμο στην φιλοσοφία του μάνατζμεντ και του επιχειρείν, ανέφερε τα εξής σοφά:

«Σε μια επιχειρηματική κοινωνία, ένας μαραγκός μπορεί ίσως να θεωρεί ότι οι ικανότητες που απέκτησε ως μαθητευόμενος και ως επαγγελματίας θα τον εξυπηρετούν και για τα επόμενα 40 χρόνια. Όμως οι γιατροί, οι μηχανικοί, οι μεταλλουργοί, οι χημικοί, οι λογιστές, οι δικηγόροι, οι δάσκαλοι, τα στελέχη αλλά και όλοι οι εργαζόμενοι, καλά θα κάνουν να θεωρούν ότι οι ικανότητες, οι γνώσεις και τα εργαλεία που θα πρέπει να κατέχουν άριστα και να χρησιμοποιούν, σε 10 χρόνια από σήμερα θα είναι διαφορετικά και καινούργια.

Επίσης, καλά θα κάνουν να θεωρούν ότι, σε 10 χρόνια από σήμερα, θα κάνουν καινούργια και πολύ διαφορετικά πράγματα, θα έχουν καινούργιους και διαφορετικούς στόχους και, σε πολλές περιπτώσεις, θα έχουν και διαφορετικές καριέρες. Και μόνον αυτοί είναι εκείνοι που μπορούν να πάρουν την ευθύνη για την παιδεία και την επανεκπαίδευση που θα χρειάζονται, καθώς και για την καθοδήγηση των εαυτών τους. Η παράδοση, η συμβατικότητα και η εταιρική πολιτική θα τους θέτουν εμπόδια και δεν πρόκειται να τους βοηθούν.

Αυτό σημαίνει επίσης ότι μία επιχειρηματική κοινωνία αμφισβητεί συνήθειες και θεωρίες που αφορούν την παιδεία και την μάθηση. Σήμερα, όμως, απαιτείται ένας νέος –και σε μερικές περιπτώσεις ένας ριζοσπαστικά νέος– τρόπος του σκέπτεσθαι και των προσεγγίσεων σε όλα τα επίπεδα».

Ο Ντράκερ του 21ου αιώνα

Αυτά τόνιζε, μεταξύ άλλων, ο διάσημος γκουρού στα μέσα της δεκαετίας τού ’80, για να προσθέσει στις σκέψεις του στις αρχές του 21ου αιώνα τον ρόλο του Διαδικτύου και των χρηματοοικονομικών ροών. Πίστευε ότι το Διαδίκτυο δεν είναι τόσο μία νέα τεχνολογία, όσο ένα ολοκληρωμένο σύστημα κατανομής πόρων.

Υπό αυτή την έννοια, δεν θα αντικαθιστούσε τη βιομηχανική κοινωνία, αλλά συνιστούσε μίαν άλλη μορφή της.
Έτσι, η αναπτυσσόμενη «ψηφιακή κοινωνία», η οποία ευνοεί την παραγωγή και διαχείριση γνώσεων, αποτελεί ένα είδος «αντιγριπικού», λιπαίνοντας την οικονομία προς μεγαλύτερη κινητικότητα ανθρώπων και ιδεών.  Επίσης, συμβάλλει στο να δημιουργούνται νέες «φωλιές» αγοράς που βρίσκονται σε συνέργεια οι μεν με τις δε, με αποτέλεσμα να προκύπτουν μηχανισμοί αυξανόμενων αποδόσεων που οδηγούν επίσης στην αποκαλούμενη «οικονομία των δικτύων και των δεδομένων».

Συνεπώς, στον διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο μας, στον οποίο ήδη καλπάζει και η Τεχνητή Νοημοσύνη, για έναν επιχειρηματία ή επαγγελματία μάνατζερ προέχει να μπορεί να μαθαίνει και να είναι παρών στις εξελίξεις.

Όμως το να είναι παρών σημαίνει ότι υπάρχει και άρα μπορεί να μάχεται με ίσους όρους με τους άλλους.