Πώς η συστημική σκέψη οδηγεί στη βιωσιμότητα

Ο Αν. Καθηγητής Γ. Ατσαλάκης και ο Καθηγητής - Ακαδημαϊκός Κ. Ζοπουνίδης παρουσίασαν στη Βασιλική Ακαδημία της Ισπανίας, στο International Meeting of Barcelona, XIX Edition, RACEF, Barcelona, Spain, November 14-15, 2024, την ομότιτλη εργασία τους.

Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από ταχύτατες αλλαγές και διασυνδεσιμότητα, οι εταιρείες αντιμετωπίζουν πρωτοφανείς προκλήσεις και ευκαιρίες.

Η παραδοσιακή γραμμική προσέγγιση στην επίλυση προβλημάτων και τη λήψη αποφάσεων γίνεται ολοένα και πιο ανεπαρκής. Η συστημική σκέψη, με την έμφασή της στην κατανόηση της αλληλεξάρτησης και της δυναμικής των στοιχείων μέσα σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα, προσφέρει μια αλλαγή παραδείγματος στον τρόπο που οι εταιρείες μπορούν να προσεγγίσουν τις λειτουργίες και τη στρατηγική τους για να εξασφαλίσουν μακροπρόθεσμη επιτυχία και προσαρμοστικότητα.

Σε αντίθεση με τα παραδοσιακά γραμμικά μοντέλα που εστιάζουν σε αποσπασματικά στοιχεία μεμονωμένα, η συστημική σκέψη ενθαρρύνει μια ολιστική προσέγγιση, δίνοντας έμφαση στις διασυνδέσεις και τις αλληλεξαρτήσεις εντός και εκτός ενός οργανισμού.

Αυτή η προοπτική γίνεται ολοένα και πιο κρίσιμη για την πλοήγηση στις πολυπλοκότητες των σύγχρονων αγορών, στις ταχείες τεχνολογικές εξελίξεις και στις μεταβαλλόμενες κοινωνικές ανάγκες.

Οι αρχές της συστημικής σκέψης: Διασυνδεσιμότητα, Ολιστικότητα, Βρόχοι Ανατροφοδότησης, Εμφάνιση, Προσαρμοστικότητα μπορούν να ενσωματωθούν στη στρατηγική, στις λειτουργίες και την κουλτούρα των επιχειρήσεων για να προωθήσουν την καινοτομία, τη βιωσιμότητα και την ανθεκτικότητα (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Το Μάνατζμεντ του Αύριο, Εκδόσεις Κλειδάριθμος, 2024).

Η κατανόηση της βιωσιμότητας απαιτεί διεπιστημονική προσέγγιση, λαμβάνοντας υπόψη την αλληλεξάρτηση οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών και οικολογικών παραμέτρων.

Η συστημική σκέψη προσφέρει μια επαναστατική οπτική για την επίλυση σύνθετων προβλημάτων και τη διαχείριση οργανισμών σε ένα πολυδιάστατο επιχειρηματικό περιβάλλον. Σε αντίθεση με τη γραμμική σκέψη, που εξετάζει απομονωμένα στοιχεία, η συστημική σκέψη επικεντρώνεται στην κατανόηση των διασυνδέσεων και της δυναμικής μεταξύ διαφορετικών στοιχείων ενός συστήματος.

Οι αρχές της συστημικής σκέψης, όπως η διασυνδεσιμότητα, η ολιστικότητα, οι βρόχοι ανατροφοδότησης, η ανάδυση και η προσαρμοστικότητα, είναι κρίσιμες για τη στρατηγική και τη λειτουργία των σύγχρονων οργανισμών.

Η διασυνδεσιμότητα επισημαίνει ότι κάθε μέρος ενός οργανισμού συνδέεται με άλλα στοιχεία του περιβάλλοντος, ενώ η ολιστικότητα ενθαρρύνει την εξέταση του συνόλου, όχι μόνο των επιμέρους μερών. Οι βρόχοι ανατροφοδότησης παρέχουν συνεχή δεδομένα για τη βελτίωση, ενώ η ανάδυση αναδεικνύει νέες δυνατότητες που προκύπτουν από τις αλληλεπιδράσεις.

Τέλος, η προσαρμοστικότητα επιτρέπει στους οργανισμούς να αντιμετωπίζουν προκλήσεις και να εκμεταλλεύονται νέες ευκαιρίες.

Στο πλαίσιο της Βιομηχανίας 4.0, η συστημική σκέψη είναι απαραίτητη για την κατανόηση των σύνθετων επιπτώσεων που προκαλούν οι νέες τεχνολογίες, η Τεχνητή Νοημοσύνη και οι οργανωτικές αλλαγές (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Δ. Ζοπουνίδης, Α. Κωστής, Τεχνητή Νοημοσύνη και Εφαρμογές στο Μάνατζμεντ, Εκδόσεις Μπαρμπουνάκης, 2024).

Η ενσωμάτωσή της βοηθά τους οργανισμούς να προσαρμόζονται γρήγορα στις μεταβαλλόμενες συνθήκες, να προβλέπουν κινδύνους και να αναπτύσσουν βιώσιμες στρατηγικές.

Η διασυνδεσιμότητα, ειδικότερα, αναδεικνύει πώς διαφορετικά τμήματα και εξωτερικοί παράγοντες επηρεάζουν αλληλοεξαρτώμενα το ένα το άλλο. Για παράδειγμα, η ενσωμάτωση της διασυνδεσιμότητας στη στρατηγική περιλαμβάνει τη χρήση διατμηματικών ομάδων και τη συλλογή δεδομένων για τον εντοπισμό ευκαιριών και κινδύνων. Παράλληλα, η κατανόηση της ανάδυσης ενθαρρύνει τους οργανισμούς να προωθούν συνθήκες που επιτρέπουν την ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων μέσω συνεργασιών και συλλογικής προσπάθειας.

Η προσαρμοστικότητα είναι απαραίτητη για την επιβίωση και ανάπτυξη στον σύγχρονο επιχειρηματικό κόσμο. Περιλαμβάνει την ενδυνάμωση των εργαζομένων, τη χρήση ευέλικτων μεθόδων διαχείρισης έργων και τη συνεχή μάθηση. Επενδύσεις σε τεχνολογίες όπως η ανάλυση δεδομένων και οι ψηφιακές πλατφόρμες ενισχύουν την ικανότητα προσαρμογής των οργανισμών. Η ηγεσία παίζει καθοριστικό ρόλο, καθώς ενισχύει μια κουλτούρα ανοιχτής επικοινωνίας, υποστήριξης και καινοτομίας (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, 2024).

Συνοψίζοντας, η συστημική σκέψη είναι ζωτικής σημασίας για την προώθηση της βιωσιμότητας, της καινοτομίας και της ανθεκτικότητας. Ενσωματώνοντας αυτές τις αρχές, οι οργανισμοί μπορούν να δημιουργήσουν βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα που ανταποκρίνονται στις προκλήσεις και αξιοποιούν τις ευκαιρίες ενός παγκόσμιου, διασυνδεδεμένου περιβάλλοντος.

* Ο Γιώργος Ατσαλάκης είναι αναπληρωτής Καθηγητής, Οικονομολόγος, Πολυτεχνείο Κρήτης

** Ο Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης (φωτ) είναι καθηγητής,  Ακαδημαϊκός, Πολυτεχνείο Κρήτης, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ