Πώς μπορεί μια επιχείρηση να διαχειρίζεται το... χάος

Θυμάμαι τον sir John Browne, γενικό διευθυντή του ομίλου της ΒΡ, λίγο πριν την πτώση της εταιρείας να λέει: «....Η στιγμή που εγκαταλείπεις την ψευδαίσθηση ότι μπορείς να προβλέψεις το μέλλον είναι μια στιγμή που σου δίνει τη χαρά της απελευθέρωσης. Το μόνο που μπορείς να κάνεις, πλέον, είναι να δώσεις στον εαυτό σου τη δυνατότητα να ανταποκριθεί στη μοναδική βεβαιότητα που υπάρχει στη ζωή - που είναι η... αβεβαιότητα. Η δημιουργία αυτής της δυνατότητας είναι ο σκοπός της στρατηγικής...».

Λίγο αργότερα, ένας γκουρού του μάνατζμεντ, τόνισε με έμφαση ότι «...σε εποχές κατά τις οποίες επικρατεί χάος, το παραδοσιακό τριετές στρατηγικό σχέδιο είναι αναχρονιστικό και χωρίς καμία αξία. Πράγματι, η παραδοσιακή προσέγγιση της στρατηγικής απαιτεί ακριβείς προβλέψεις, γεγονός που συχνά οδηγεί τα υψηλόβαθμα στελέχη να υποτιμήσουν την αβεβαιότητα και το χάος που προκαλείται από απρόβλεπτες και επαναλαμβανόμενες αναταράξεις. Στην Εποχή των Αναταράξεων η προσέγγιση αυτή μπορεί να είναι πάρα πολύ επικίνδυνη στον καθορισμό των στρατηγικών τους. Όταν τα προσεγγίσουμε με αυτόν τον τρόπο, μερικές ομάδες γεγονότων αποκτούν περισσότερη σημασία απ' ό,τι άλλες.

Συνεπώς, οι μάνατζερ μπορούν να βελτιώσουν την αναζήτησή τους για πληροφορίες, να ψάξουν για περαιτέρω ενδείξεις και μοντέλα και να ελέγξουν τις ιδέες τους και τις στρατηγικές αντιδράσεις τους. Η βασική αξία ενός τέτοιου σχεδιασμού σεναρίων είναι ότι επιτρέπει στους ηγέτες επιχειρήσεων να «δοκιμάσουν το μέλλον», μια ευκαιρία που δεν παρουσιάζεται στις καθημερινές συνθήκες όπου κάθε ενέργεια και κάθε απόφαση παίζει ρόλο.

Παραθέτουμε μια αποτελεσματική και αποδοτική μέθοδο για την κατάστρωση σεναρίων, όπως αυτή περιγράφεται από τον Φ.Κότλερ:

1. Αποφασίστε ποιο θα είναι το κεντρικό ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί από την ανάλυση σεναρίων. Στη συνέχεια είναι δυνατό να αξιολογήσετε αν ο σχεδιασμός σεναρίου είναι προτιμότερος από άλλες μεθόδους ή από αναλύσεις κατ' αναλογία.
2. Καθορίστε το πεδίο και τον χρόνο της ανάλυσης. Λάβετε υπόψη σας πόσο γρήγορα συνέβησαν στο παρελθόν αλλαγές και προσπαθήστε να αξιολογήσετε σε ποιο βαθμό είναι πιθανό να προβλέπετε τις τάσεις στα δημογραφικά δεδομένα, στους κύκλους ζωής των προϊόντων ή σε άλλες κατηγορίες ενδιαφέροντος.
3. Εντοπίστε τις σημαντικότερες ομάδες συμφερόντων που σχετίζονται με την επιχείρηση. Αποφασίστε ποιοι θα επηρεαστούν και ποιοι έχουν συμφέρον από τα πιθανά αποτελέσματα. Βρείτε τα τρέχοντα ενδιαφέροντά τους και αν, και γιατί, έχουν αλλάξει στο παρελθόν.
4. Αποτυπώστε τις βασικές τάσεις και τις αναταράξεις, καθώς και τις προκύπτουσες δυνάμεις χάους. Η αποτύπωση αυτή αφορά, μεταξύ άλλων, τις τάσεις στον κλάδο, στους ανταγωνιστές, στις οικονομικές, τις πολιτικές, τις τεχνολογικές, τις νομικές και τις κοινωνικές τάσεις. Χρησιμοποιήστε τεχνικές συνεδριών συνεργατικής αναζήτησης για να αξιολογήσετε σε ποιο βαθμό οι τάσεις αυτές επηρεάζουν τα θέματα της έρευνάς σας. Στη συνέχεια περιγράψτε κάθε τάση, μεταξύ των οποίων το πώς και το γιατί θα επηρεάσει, τον οργανισμό και την επιχείρησή σας.
5. Εντοπίστε τις βασικές αβεβαιότητες που προκύπτουν από το χάος. Συμπεριλάβετε εκείνες τις δυνάμεις του χάους που θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στον κλάδο, στην αγορά και στην επιχείρησή σας. Αξιολογήστε αν υπάρχουν σχέσεις ανάμεσα σε διάφορες δυνάμεις του χάους και αποκλείατε τα όποια «απίθανα» σενάρια.
6. Δώστε τον ορισμό των βασικών σεναρίων. Συνήθως καταστρώνονται δύο έως τέσσερα σενάρια. Απεικονίστε τα σχηματικά, αν μπορείτε. Μια μέθοδος είναι να τεθούν όλα τα θετικά στοιχεία σε ένα σενάριο και όλα τα αρνητικά στοιχεία σε ένα άλλο. Στη συνέχεια μπορείτε να βελτιώσετε τα υπόλοιπα σενάρια. Αποφύγετε τα σενάρια της καλύτερης και της χειρότερης περίπτωσης. Βρείτε και διεξάγετε την όποια επιπλέον έρευνα μπορεί να είναι ακόμη απαραίτητη.
7. Αξιολογήστε τα βασικά σενάρια. Έχουν κάποια σχέση με τον στόχο; Διαθέτουν εσωτερική συνέπεια; Έχουν αρχετυπικό χαρακτήρα; Αντιπροσωπεύουν σχετικά σταθερά αποτελέσματα;
8. Συγκλίνετε προς σενάρια λήψης αποφάσεων. Ακολουθήστε τα προηγούμενα επτά βήματα στο πλαίσιο μιας επαναλαμβανόμενης διαδικασίας μέχρι να καταλήξετε σε σενάρια που αντιμετωπίζουν τα θεμελιώδη ζητήματα της επιχείρησης. Αξιολογήστε τα θετικά και τα αρνητικά σημεία κάθε σεναρίου και στη συνέχεια ιεραρχήστε τα ένα-ένα με βάση μια αξιολόγηση της πιθανότητάς του.

Συμπέρασμα:

Σήμερα, αλλά και στο μέλλον, μπορεί να μην έχει και τόσο κρίσιμη σημασία το τι διαθέτουν και τι παράγουν οι επιχειρήσεις, όσο είναι κρίσιμη η σημασία του να ρωτήσουμε για την ικανότητά τους να ανιχνεύουν τις αναταράξεις, να προβλέπουν το χάος και να διαχειρίζονται τον κίνδυνο. Ο εντοπισμός και η διαχείριση του κινδύνου είναι κάθε άλλο παρά εύκολη υπόθεση. Η κατάστρωση σεναρίων και στρατηγικών για την αντιμετώπιση των αναμενόμενων κινδύνων, και αντίστροφα για την εκμετάλλευση ευκαιριών, προϋποθέτει ότι οι ηγέτες των επιχειρήσεων θα εμφυσήσουν νέες μορφές στρατηγικής συμπεριφοράς και αρχές στον οργανισμό που διοικούν.

Και όταν αυτές οι νέες και αναγκαίες συμπεριφορές ενσωματωθούν στις καθημερινές διαδικασίες λήψης αποφάσεων, αυτό δημιουργεί μια δυναμική και μια κουλτούρα η οποία θα αντιμετωπίζει σε μόνιμη βάση το χάος των αναταράξεων και πάντα θα κερδίζει τις μάχες κατά των ανταγωνιστών.

Βασική προϋπόθεση; Κάποιοι ιθύνοντές τους να εγκαταλείψουν την παντογνωσία.