Απ. Γκουτζίνης (Milbank): Πώς μπορεί να απαντήσει η Ευρώπη στον Τραμπ

«Ρυθμιστικό γίγαντα» που μπορεί να απαντήσει αναλογικά στους δασμούς του Ντόναλντ Τραμπ χαρακτηρίζει την Ευρωπαϊκή Ενωση, ο Απόστολος Γκουτζίνης, partner της διεθνούς δικηγορικής εταιρίας  Milbank με ειδίκευση στην εταιρική χρηματοδότηση και τις κεφαλαιαγορές.

Όπως επισημαίνει ο κ. Γκουτζίνης σε συνέντευξή του στο Euro2day.gr, η ΕΕ θα μπορούσε δυνητικά να επιβάλει πολύ σημαντικά ρυθμιστικά βάρη και/ή κόστη σε σειρά αμερικανικών βιομηχανιών, από τεχνολογικούς κολοσσούς και φαρμακευτικές μέχρι τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες ως μοχλό πίεσης ή, καλύτερα, άμυνας απέναντι σε τυχόν διεθνή εμπορικό πόλεμο με τις Ηνωμένες Πολιτείες .

Ωστόσο, ο ίδιος εκτιμά ότι υπάρχει μεγαλύτερη ισορροπία στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις από ό,τι θα μας έκανε να πιστέψουμε ο πανικός των τελευταίων εβδομάδων, θεωρώντας ότι θα προκύψει ένα modus operandi, καθώς όπως επισημαίνει, «όλοι χρειάζονται φίλους και εμπορικούς εταίρους».

Πώς αλλάζει το τοπίο στις διεθνείς αγορές η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στο Λευκό Οίκο;

Είναι πολύ νωρίς για να βγάλουμε συμπεράσματα. Σίγουρα, τη στιγμή αυτής της συνέντευξης (μέσα Μαρτίου 2025), έχει καταγραφεί μια πολύ σημαντική πτώση στις αγορές μετοχών και ομολόγων, κυρίως λόγω της επιβολής δασμών από τις Ηνωμένες Πολιτείες και του φόβου αντιδράσεων από τους εμπορικούς εταίρους της Αμερικής. Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι, προς το παρόν, οι μετοχές των Αμερικανικών εταιριών είναι σε πτώση σε σχέση με τις τιμές του Νοεμβρίου 2024 ενώ οι επενδυτικές ροές και τα επίπεδα τιμών στα Ευρωπαϊκά χρηματιστήρια είναι σε άνοδο.

Παρά την πρόσφατη αστάθεια, είναι αλήθεια ότι η διεθνής χρηματοπιστωτική τάξη έχει αποδειχθεί πολύ ανθεκτική τα τελευταία χρόνια: σκεφτείτε ότι αντιμετωπίσαμε μια παγκόσμια πανδημία, τη ριζική επανεκτίμηση του πιστωτικού κινδύνου, τα υψηλά επιτόκια, τον πολύ υψηλό πληθωρισμό, δύο πολύ σημαντικές πολεμικές συγκρούσεις, για να αναφέρουμε κάποια σημαντικά γεγονότα που όμως δεν κατάφεραν να διαταράξουν τις διεθνείς χρηματοπιστωτικές ροές, τουλάχιστον όχι με ουσιαστικό τρόπο.

Ο κόσμος έχει προχωρήσει. Σε αυτό το σημείο, είμαι πιθανώς πιο αισιόδοξος από άλλους. Οι ΗΠΑ απολαμβάνουν πολύ σημαντική επιρροή στην παγκόσμια εμπορική και χρηματοπιστωτική σφαίρα. Και λόγω της επιρροής και δύναμης αυτής, μπορούν να απειλούν στο εμπορικό πεδίο με δασμούς και κυρώσεις που έχουν ως στόχο να ενδυναμώσουν την Αμερικανική οικονομία. Ακόμα και αν δεχτούμε ότι οι δασμοί σε ανταγωνιστικά προϊόντα είναι «καλό πράγμα» για τους Αμερικανούς παραγωγούς (που δεν είναι καθόλου βέβαιο για πολλούς λόγους),  οι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ στην Ευρώπη και την Ασία είναι και οι δύο ικανοί να βρουν λύσεις για την κυκλοφορία των αγαθών που παράγουν ώστε να προστατέψουν τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες. Διαθέτουν επίσης μια σειρά από σημαντικά πλεονεκτήματα που θα μπορούσαν να χρησιμοποήσουν προς όφελος τους στο διεθνή ανταγωνισμό .

Για παράδειγμα, η ΕΕ είναι ένας «ρυθμιστικός γίγαντας» και, υπό ορισμένες συνθήκες, θα μπορούσε να επιβάλει πολύ σημαντικά ρυθμιστικά βάρη και/ή κόστη σε μια σειρά από αμερικανικές βιομηχανίες που εξάγουν προϊόντα και υπηρεσίες στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της τεχνολογίας, των φαρμακευτικών και των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, για να αναφέρουμε μερικές. Και φυσικά ας μην ξεχνάμε το μέγεθος της Ευρωπαϊκής αγοράς που κανείς παραγωγός στις ΗΠΑ με διεθνείς φιλοδοξίες δεν μπορεί να αγνοήσει.

Δεν είναι όλη η παγκόσμια οικονομία στο έλεος των ΗΠΑ. Υπάρχει μεγαλύτερη ισορροπία στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις από ό,τι θα μας έκανε να πιστέψουμε ο πανικός των τελευταίων εβδομάδων. Ενώ οι πρόσφατες επιλογές πολιτικής των ΗΠΑ στο διεθνές εμπόριο ήταν τουλάχιστον ατυχείς , ούτε οι ΗΠΑ μπορούν να συνεχίσουν στις διεθνείς αγορές χωρίς φίλους ούτε ο υπόλοιπος κόσμος, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, στερείται μέσων που μπορεί να χρησιμοποιήσει για να αντισταθεί. Τελικά, πιστεύω ότι θα προκύψει κάποια ισορροπία. Θα δούμε τι θα προκύψει. Όπως είπα, είναι πολύ νωρίς για να βγάλουμε οριστικά συμπεράσματα. Πάντως, κανένα κράτος δεν είναι «αυτόνομο νησί», και αυτό σίγουρα ισχύει για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Όλοι χρειάζονται φίλους και εμπορικούς εταίρους.

Πάντως, προς το παρόν, οι ανησυχίες και η αβεβαιότητα παραμένουν. Την εβδομάδα που πέρασε οι κεντρικοί τραπεζίτες στις ΗΠΑ, στην Ιαπωνία και στο Ηνωμένο Βασίλειο τόνισαν τη διεθνή οικονομική αβεβαιότητα και κράτησαν τα επιτόκια σταθερά.

Έχουμε δει την Κίνα να ενισχύει την παγκόσμια επιρροή της με μεγάλες επενδύσεις σε υποδομές, μια τάση που ο Τραμπ προσπαθεί να αντιστοιχίσει ή να ανατρέψει. Πώς προβλέπετε ότι θα εξελιχθεί αυτή η σύγκρουση;

Ας είμαστε ξεκάθαροι σε κάτι. Οι ξένες επενδύσεις της Κίνας προκαλούν αντιδράσεις σε πολλά μέρη του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όχι μόνο στις ΗΠΑ. Δεν είναι σωστό να παρουσιάζεται η Κίνα ως «ανεπιθύμητος» ξένος επενδυτής στις Ηνωμένες Πολιτείες και ως ευπρόσδεκτος σε άλλες χώρες. Αυτό απλά δεν είναι αλήθεια.

Ακολουθήστε το Euro2day.gr στο Google News!Παρακολουθήστε τις εξελίξεις με την υπογραφη εγκυρότητας του Euro2day.gr

FOLLOW USΑκολουθήστε τη σελίδα του Euro2day.gr στο Linkedin

Οι κινεζικές επενδύσεις σε στρατηγικές βιομηχανίες, συμπεριλαμβανομένων των ζωτικών υποδομών και της τεχνολογίας, έχουν εγείρει ανησυχίες σε πολλές χώρες και έχουν χάσει τη δυναμική τους στο μεγαλύτερο μέρος της Δύσης.

Ταυτόχρονα, το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα επιδιώκει να αυξήσει την κινέζικη επιρροή όπου μπορεί, συμπεριλαμβανομένης της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής. Κάνουν ό,τι μπορούν για να αυξήσουν την επιρροή τους.

Αυτή η γεωπολιτική αντιπαράθεση θα συνεχιστεί στα επόμενα χρόνια. Αν πρέπει να κάνουμε μια πρόβλεψη με λίγα λόγια, αυτό μπορεί κανείς να πει: τελικά, η οικονομική ευημερία θα ακολουθήσει μια απλή συνταγή (απλή στο πλαίσιο αλλά δύσκολη στην εφαρμογή): επενδύσεις στην εκπαίδευση και την έρευνα, έμφαση στην πρωτοποριακή τεχνολογία συμπεριλαμβανομένης της υγείας, σε δημοκρατικές αξίες, το κράτος δικαίου και τη δύναμη του δημογραφικού (δηλαδή νέοι και δυναμικοί πληθυσμοί).

Σε όλους αυτούς τους τομείς, είναι δύσκολο να δούμε πώς οι ΗΠΑ θα χάσουν την ιδιαίτερη παγκόσμια θέση τους από μια χώρα όπως η Κίνα. Παρά τις κάπως δυσλειτουργικές πολιτικές της τελευταίας περιόδου, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα συνεχίσουν να ηγούνται σε όλους τους βασικούς δείκτες που προβλέπουν μακροπρόθεσμη οικονομική επιτυχία, ενώ η Κίνα έχει παραμείνει στάσιμη και αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένης μιας τεράστιας δημογραφικής πτώσης τα επόμενα χρόνια.

Βλέπετε νομικά ζητήματα να προκύπτουν από το νέο πολιτικό τοπίο, π.χ. τις εκτελεστικές εντολές του Τραμπ ή το πάγωμα ρωσικών περιουσιακών στοιχείων από την Ευρώπη;

Δεν υπάρχει τίποτα ιδιαίτερο στις εκτελεστικές εντολές (executive orders). Είναι ο νομικός μηχανισμός μέσω του οποίου οι Αμερικανοί πρόεδροι ασκούν την εκτελεστική εξουσία. Για παράδειγμα, ο Πρόεδρος Ομπάμα εξέδωσε 277 εκτελεστικές εντολές μεταξύ 2009-2017, ενώ ο Πρόεδρος Τραμπ εξέδωσε 220 στην πρώτη του θητεία, και ο Τζο Μπάιντεν εξέδωσε 162 εντολές μεταξύ 2021-2025. Έτσι ασκούν οι Πρόεδροι στις ΗΠΑ την εκτελεστική εξουσία, οπότε δεν υπάρχει λόγος για κανένα πανικό. Φυσικά, ο καθένας μας μπορεί να διαφωνεί με επιμέρους εκτελεστικές αποφάσεις του εκάστοτε Προέδρου. Αλλα αυτό δεν σημαίνει ότι εξελίσσεται κάποιου είδους πραξικόπημα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Επίσης να είστε σίγουροι ότι πολλές από τις εκτελεστικές αυτές εντολές θα αμφισβητηθούν στα ομοσπονδιακά δικαστήρια και κάποιες θα καταπέσουν. Οι ΗΠΑ έχουν μακροχρόνια παράδοση να ελέγχουν δικαστικά όλες τις αποφάσεις της εκτελεστικής εξουσίας και αυτό θα ενισχυθεί, δίχως άλλο, στην περίοδο Τραμπ. Θα υπάρξει πλούσιο υλικό για νομικές αντιπαραθέσεις.

Γενικά, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ έχει πολύ περισσότερη εκτελεστική εξουσία σε σχέση με τις διεθνείς υποθέσεις παρά με τις εσωτερικές. Στις εσωτερικές υποθέσεις, το αμερικανικό σύνταγμα είναι πολύ περιοριστικό. Είναι μια από τις ιδιαιτερότητες του αμερικανικού συστήματος εξουσίας: ένας παντοδύναμος Πρόεδρος στις διεθνείς σχέσεις και ένας πολύ περιορισμένος Πρόεδρος στις εσωτερικές υποθέσεις.

Οσον αφορά στη θέση των ΗΠΑ στο διεθνές σύστημα νομικών κανόνων, αυτό που ονομάζουμε «διεθνές δίκαιο» με μία ευρεία έννοια, είναι γνωστό ότι οι ΗΠΑ έχουν ιστορικά μια επαμφοτερίζουσα στάση απέναντι στο διεθνές δίκαιο, η οποία στάση καθορίζεται από την κρατούσα άποψη της εκάστοτε Αμερικανικής διοίκησης για το τι ακριβώς επιτάσσει το Αμερικανικό συμφέρον. Όταν λέω «επαμφοτερίζουσα στάση» εννοώ ότι σε ορισμένους κλάδους του διεθνούς δικαίου οι ΗΠΑ ηγούνται σε παγκόσμιο επίπεδο και επιβάλλουν ισχυρούς νομικούς κανόνες (π.χ. στο διεθνές νομισματικό και τραπεζικό σύστημα), ενώ σε άλλους κλάδους, προτιμούν να πορεύονται μονομερώς και περιστασιακά μόνο να δεσμεύονται από διεθνείς κανόνες. Αυτή είναι πάγια πολιτική των ΗΠΑ, όχι πολιτική Τραμπ. Παραδείγματος χάριν, οι ΗΠΑ, νομικά, δεν έχουν ποτέ αποδεχτεί την πρωτοκαθεδρία του διεθνούς δικαίου και αυτή είναι μια συνεπής και πάγια θέση όλων των αμερικανικών διοικήσεων τουλάχιστον από τον 19ο αιώνα, είτε είναι Ρεπουμπλικάνοι είτε Δημοκρατικοί. Το αμερικανικό σύνταγμα δεν δέχεται καμία πηγή δικαίου που είναι ανώτερη από το αμερικανικό Κογκρέσο και δεν υπάρχει εξαίρεση για το διεθνές δίκαιο.

Γυρίζοντας στην ερώτηση του παγώματος περιουσιακών στοιχείων, όλοι οι Αμερικανοί πρόεδροι έχουν επιβάλλει διεθνείς κυρώσεις κατά ξένων καθεστώτων, μέσω εκτελεστικών εντολών, για πολλές δεκαετίες.

Αυτές οι κυρώσεις, στις περισσότερες περιπτώσεις, «παγώνουν» περιουσιακά στοιχεία που κατέχει ένα καθεστώς σε διεθνείς τράπεζες (π.χ. να θυμίσω ότι υπήρξαν πολύ μεγάλες διενέξεις τη δεκαετία του 1980 όταν αμερικανικά τραπεζικά υποκαταστήματα πάγωσαν καταθέσεις της Λιβύης στο Λονδίνο)

Για παράδειγμα, κυρώσεις κατά του Ιράν, της Λιβύης, της Βόρειας Κορέας, της Ρωσίας, της Συρίας και άλλων χωρών ή κυρώσεις κατά εταιρειών ή ατόμων, όλες επιβληθείσες μονομερώς και μέσω εκτελεστικών εντολών.

Το Ιράν, για παράδειγμα, υφίσταται Αμερικανικές κυρώσεις που βρίσκονται σε ισχύ από την ιρανική επανάσταση και την ιρανική ομηρική κρίση του 1979. Η Ρωσία υφίσταται κυρώσεις από το 2014, υπό τον Πρόεδρο Ομπάμα. Ούτε εδώ έχουμε κάποια ιδιαίτερα αλλαγή συμπεριφοράς από το Πρόεδρο Τραμπ σε πρακτικό επίπεδο. Ίσως έχουμε αλλαγή ρητορικής ή αισθητικής της διπλωματικής αβρότητας και συμπεριφοράς. Ίσως αυτό να ξενίζει. Αλλά οι ΗΠΑ έχουν κρατική συνέχεια και δεν υπάρχει εδώ κάτι ριζικά διαφορετικό, αν αυτό προσπαθεί να αναδείξει η ερώτηση σας.

Τώρα, φυσικά, σε πρακτικό επίπεδο, υπάρχουν πολλά πρακτικά ζητήματα που προκαλούνται από αυτές τις εντάσεις και οι εταιρείες/επενδυτές έχουν αναπτύξει διαφορετικά εργαλεία για να πλοηγηθούν σε αυτόν τον νομικό και πολιτικό λαβύρινθο.

Η άποψή μου είναι ότι δεν υπάρχει τίποτα νέο. Η ρητορική είναι λίγο ακραία, σίγουρα. Αλλά το διεθνές νομικό σύστημα δεν πρόκειται να καταρρεύσει. Υπάρχει μια τεράστια υπερβολή στα ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης, που μπορεί να εξηγηθεί (τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό) από κάποιες προκλητικές συνεντεύξεις και σχόλια της νέας αμερικανικής διοίκησης. 

Πού θα στραφούν οι επενδυτές για αξιοπρεπείς αποδόσεις εν μέσω εμπορικών πολέμων, γεωπολιτικής αναταραχής και μειώσεων επιτοκίων;

Όλες οι μεγάλες αναταραχές δημιουργούν κινδύνους και ευκαιρίες. Υπάρχει πάντα αξία να βρεθεί. Για παράδειγμα, δεν υπάρχουν πλέον τεράστιες ευκαιρίες στην αμυντική βιομηχανία  στην Ευρώπη ή σε εταιρείες με ερευνητικές εφαρμογές σε στρατιωτικό εξοπλισμό ή ευρύτερες αμυντικές χρησιμότητες; Με δισεκατομμύρια ευρώ που αναπτύσσονται τώρα από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως μέρος μιας στρατηγικής αναθεώρησης των ευρωπαϊκών προτεραιοτήτων, αυτός είναι ένας τέτοιος τομέας.

Υπάρχουν και άλλοι τομείς καθώς ο κόσμος προσπαθεί να αναθεωρήσει παλιές συμμαχίες ή να διαμορφώσει νέες προτεραιότητες. Η παρούσα οικονομική και γεωπολιτική αβεβαιότητα φυσικά γεννά ανησυχίες. Είμαι συγκρατημένα αισιόδοξος ότι σιγά σιγά τα πράγματα θα ωριμάσουν και το διεθνές περιβάλλον θα βρει την ισορροπία του. 

*Ο κ. Α. Γκουτζίνης, Partner της δικηγορικής εταιρίας Milbank, θα παρευρεθεί στην πόλη των Δελφών του Απρίλιο, στο πλαίσιο του 10ου Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών που διεξαχθεί από τις 9 έως τις 12 Απριλίου 2025.