Γ. Καρούζος: Διπλό στοίχημα 4ετίας για την αγορά εργασίας

Τις προκλήσεις για την οικονομία και το στοίχημα της επόμενης ημέρας στην αγορά εργασίας αναλύει ο εργατολόγος-δικηγόρος Γιάννης Καρούζος, που ειδικεύεται στα θέματα της αγοράς εργασίας.

Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Euro2day.gr αναλύει γιατί αυξάνονται και πληθύνονται τα κενά στις θέσεις εργασίας, καθώς το φαινόμενο της έλλειψης εργαζόμενων που ταλανίζει σημαντικούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας -όπως ο τουρισμός και οι κατασκευές- επιδεινώνεται.

Επικεντρώνεται στις νέες προκλήσεις της αγοράς και ξεκαθαρίζει ότι, όπως όλα δείχνουν, τα κενά θα διευρυνθούν, ενώ στο προσκήνιο θα υπάρχει πάντα και η μάχη των μισθών.

Κύριε Καρούζο, σας ανησυχεί η αύξηση των κενών θέσεων στην ελληνική αγορά εργασίας;

Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ πράγματι δείχνουν πως ο αριθμός των κενών θέσεων εργασίας κατά το Α' τρίμηνο του 2023 παρουσιάζει σημαντική αύξηση κατά 83,7% σε σύγκριση με το Α' τρίμηνο του 2022, καθώς οι κενές θέσεις μετρήθηκαν φέτος στις 30.497, έναντι μόλις 16.603 το Α' τρίμηνο του 2022. Το σημαντικό είναι πως αυτή η μεγάλη αύξηση έρχεται να επιδεινώσει ένα ήδη σημαντικό πρόβλημα, καθώς το πρώτο τρίμηνο του 2022 οι κενές θέσεις εργασίας είχαν από τότε αυξηθεί κατά 148,4% συγκριτικά με την αντίστοιχη περίοδο του 2021, όταν ήταν μόλις 6.685.

Πού οφείλεται αυτό;

Η αύξηση από το 2021 στο 2022 οφείλεται εν πολλοίς και στην πανδημία, καθώς τα πρώτα τρίμηνα του 2020 και του 2021 εμφανίζουν ελάχιστες κενές θέσεις εργασίας (κάτω από 10.000), μια και πολλές επιχειρήσεις ήταν σε περιορισμούς λειτουργίας. Ωστόσο, αρκετά ανησυχητικό για την τάση που επικρατεί στην αγορά εργασίας είναι η σύγκριση του πρώτου τριμήνου φέτος με το πρώτο τρίμηνο του 2019, από την οποία προκύπτει μια αρκετά σημαντική αύξηση 143%, αφού το πρώτο τρίμηνο του 2019 έλειπαν μόλις 12.570 εργαζόμενοι, ενώ το πρώτο τρίμηνο φέτος λείπουν 30.497. Η τάση, λοιπόν, είναι προφανής. Σίγουρα δεν είναι τυχαίο πως το πλήθος των κενών θέσεων εργασίας έφτασε φέτος στο επίπεδο του πρώτου τριμήνου του 2013, όταν η 10ετής οικονομική κρίση βρισκόταν στην απόλυτη ακμή της. Έκτοτε κάθε πρώτο τρίμηνο έτους οι κενές θέσεις εργασίας κυμαίνονταν κοντά στις 15.000, με εξαίρεση μόνο το 2020 και το 2021, λόγω πανδημίας.

Και την ίδια στιγμή, 8 στους 10 εργοδότες δηλώνουν πως δεν βρίσκουν υπαλλήλους…

Πράγματι, σύμφωνα με την Ετήσια Διεθνή Έρευνα Έλλειψης Ταλέντου του ομίλου ManpowerGroup για φέτος, 8 στους 10 Έλληνες εργοδότες, δηλαδή το 78%, δυσκολεύονται να βρουν το κατάλληλο προσωπικό, εξαιτίας της έλλειψης εργαζόμενων με τις απαραίτητες δεξιότητες. Αρκεί να αναφερθεί πως η έλλειψη ταλέντων φτάνει σε υψηλό ρεκόρ 11ετίας… Για να έχουμε το σύνολο της εικόνας, θα σας πω επίσης πως τα κενά αυτά παρατηρούνται ενώ τον Μάρτιο καταγράφηκαν 508.744 άνεργοι (10,9%) και τον Απρίλιο 527.706 (11,2%). Ανάμεσα στους νέους μάλιστα, 15-24 ετών, η ανεργία φτάνει στο 24,2% τον Μάρτιο και 27,4% τον Απρίλιο. Και την ίδια στιγμή, οι κλάδοι που εμφανίζουν τις μεγαλύτερες ελλείψεις προσωπικού και τις μεγαλύτερες ανάγκες είναι κλάδοι όπως ο πρωτογενής τομέας (εργάτες γης), ο τουρισμός και τα καταλύματα, οι κατασκευές, αλλά και η βιομηχανία και οι υπηρεσίες.

Και βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε και τις μετακλήσεις από το εξωτερικό…

Πράγματι. Είναι ενδεικτικό πως τα αιτήματα που έφτασαν στην προηγούμενη πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εργασίας για μετακλήσεις εργαζομένων από το εξωτερικό έφτασαν τις 380.000, με το υπουργείο να εγκρίνει τα 168.000 αιτήματα, κυρίως από τον κλάδο των κατασκευών και τον πρωτογενή τομέα. Χωρίς έγκριση έμειναν αιτήματα για 212.000 θέσεις εργασίας και προφανώς όχι τυχαία…

Γιατί θεωρείτε ότι έγινε αυτό;

Δεν είναι τυχαίο, για παράδειγμα, ότι εγκρίθηκαν μόλις το 11,5% των αιτημάτων από τους κλάδους καταλύματα και εστίαση, όταν εγκρίθηκε το 55% των αιτημάτων της βιομηχανίας, το 64% των αλιεργατών και το 46% των εργατών γης. Προφανώς πρόκειται και για ένα… σήμα του υπουργείου Εργασίας και της κυβέρνησης προς τους εργοδότες του τουρισμού: Αυξήστε τους μισθούς για να βρείτε εργαζόμενους!

Συνεπώς, οι μισθοί στην Ελλάδα βρίσκονται στην καρδιά του προβλήματος;

Το αγκάθι των μισθών συνιστά άλλη μια διελκυστίνδα εργοδοτών και εργαζομένων. Από τη μια πλευρά, οι εργοδότες προβάλλουν την άποψη ειδικών και αναλυτών που μιλούν για έλλειψη ταλέντων και αναντιστοιχία προσφοράς και ζήτησης στην αγορά εργασίας λόγω σοβαρής αστοχίας της εκπαίδευσης και κυρίως της τεχνικής εκπαίδευσης/κατάρτισης. Αυτή είναι η μία πλευρά του νομίσματος. Στην άλλη πλευρά, τα συνδικάτα προβάλλουν το θέμα των μισθών και των συνθηκών εργασίας ως κυρίαρχη αιτία για φαινόμενα τύπου «μεγάλη παραίτηση». Όπως μάλιστα επισημαίνει πρόσφατη μελέτη της Συνομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Συνδικάτων, το έλλειμμα προσωπικού σε συγκεκριμένους κλάδους της οικονομίας δεν οφείλεται στο έλλειμμα δεξιοτήτων, αλλά «στους χαμηλούς μισθούς και στις συνθήκες εργασίας».

Είναι χαμηλοί οι μισθοί στην Ελλάδα;

Ας ρίξουμε μια ματιά στους μισθούς που πληρώνουν ξενοδοχεία και εστίαση. Το θετικό είναι πως και οι δυο κλάδοι έχουν κλαδικές συμβάσεις, οι οποίες έχουν κηρυχθεί υποχρεωτικές, με αποτέλεσμα να ισχύουν για όλους. Στα ξενοδοχεία, οι ελάχιστοι μισθοί κυμαίνονται ανά κατηγορία εργαζόμενου από 835 ευρώ έως 911 ευρώ τον μήνα, ενώ ακόμη χαμηλότεροι μισθοί από 780 (κατώτατος μισθός) έως 826 ευρώ ισχύουν για μικρές μονάδες έως 20 δωματίων και έως 3 αστέρων. Καθώς η σύμβαση έχει επεκταθεί, αυτοί είναι οι ελάχιστοι βασικοί μισθοί για τα ξενοδοχεία σε όλη την Ελλάδα.

Στην εστίαση, η νέα σύμβαση κηρύχθηκε υποχρεωτική μόλις πρόσφατα και προβλέπει ελάχιστους μισθούς από 815 ευρώ έως 1.017 ευρώ για φέτος, ανάλογα με την ειδικότητα. Αντίστοιχη είναι η εικόνα και στις κατασκευές, όπου πολλοί εργάτες πληρώνονται με το κατώτατο ημερομίσθιο, το οποίο πλέον έχει διαμορφωθεί σε 34,84 ευρώ… Αν η ερώτησή σας λοιπόν είναι εάν οι μισθοί αυτοί -έστω και ως «κατώφλια»- είναι αρκετοί για να προσελκύσουν εργαζόμενους και να καλυφθούν τα κενά, η απάντησή μου είναι «θα δείξει η πορεία της σεζόν»…

Πολλοί εκτιμούν ότι όλες οι αλλαγές που παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια στην αγορά εργασίας οφείλονται στην πανδημία του κορωνοϊού. Είναι έτσι;

Φυσικά και η πανδημία του κορωνοϊού έχει παίξει καταλυτικό ρόλο στη νέα συνθήκη που διαμορφώνεται στην αγορά εργασίας. Δεν είναι λίγοι όσοι άλλαξαν καριέρα μέσα στην πανδημία και εγκατέλειψαν την εστίαση και τον τουρισμό και γενικά τη δουλειά ανά σεζόν για κάτι πιο σταθερό, που συχνά μπορούν να κάνουν ακόμη και από το σπίτι τους. Παράλληλα πολλοί είναι όσοι επαναπροσδιόρισαν τις αξίες τους αναφορικά με τη δουλειά μετά το σοκ της πανδημίας, με αποτέλεσμα να συμβιβάζονται πολύ λιγότερο και να παραιτούνται πολύ πιο εύκολα. Άλλοι στράφηκαν σε κάποιον άλλο τομέα από αυτόν που έχουν ειδικευθεί, σε δουλειές με ευκαιριακό κέρδος όπως είναι το delivery (κλάδος που έχει επαναπροσδιορίσει την αξία του μετά την πανδημία), άλλοι συνεχίζουν τις σπουδές τους κυνηγώντας το όνειρο που είχαν εγκαταλείψει.

Πλέον, φαίνεται πως έχουμε αφήσει την πανδημία πίσω μας. Θα αντιστραφεί το κλίμα στην αγορά εργασίας;

Η τάση έλλειψης εργαζομένων και η δυσκολία εύρεσης προσωπικού σε κλάδους όπως ο τουρισμός, η μεταποίηση και οι κατασκευές -δηλαδή σε κλάδους πυλώνες στους οποίους στηρίζεται η ελληνική οικονομία για την επόμενη ημέρα- αναμένεται να ενταθεί στο εγγύς μέλλον. Αυτό αναφέρει άλλωστε και η ΤτΕ στην πρόσφατη έκθεσή της για την αύξηση του κατώτατου μισθού, καθώς η προοπτική δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας τα επόμενα χρόνια λόγω της εφαρμογής του σχεδίου NextGenerationEU, ενδέχεται να αυξήσει περαιτέρω τη στενότητα στην αγορά εργασίας.

Συνεπώς, κατά τη γνώμη σας, ποιο είναι το στοίχημα της επόμενης 4ετίας;

Για όλα τα παραπάνω, κα Σαλούρου, το στοίχημα της επόμενης 4ετίας είναι μεγάλο και διπλό. Είναι η ενίσχυση των μισθών και κυρίως των μεσαίων μισθών, που θα δώσει σημαντική αναπτυξιακή ώθηση -μέσω και της κατανάλωσης- στην οικονομία. Είναι όμως και η αύξηση του εργατικού δυναμικού, μέσω της αύξησης των απασχολούμενων, ώστε να προσεγγίσει τον πληθυσμό των 5 εκατ. όπως ήταν το 2009 μετά την ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ. Και αυτό γιατί σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα του ΙΜΕ - ΓΣΕΒΕΕ και του καθηγητή Πολιτικής Οικονομίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Αλέξη Ιωαννίδη την περίοδο 2018 - 2021 προκύπτει σημαντική μείωση του ποσοστού ανεργίας αλλά μικρή αύξηση της απασχόλησης. Δηλαδή, το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε κατά 4,6 ποσοστιαίες μονάδες από το 2018 έως το 2021, όταν η απασχόληση αυξήθηκε μόλις 1,45 ποσοστιαίες μονάδες.

Η μελέτη υποστηρίζει πως «η διαφοροποίηση οφείλεται στη μείωση του γενικού πληθυσμού και του ποσοστού συμμετοχής του στο εργατικό δυναμικό, που συντέλεσαν στη σημαντική μείωση του εργατικού δυναμικού στη διάρκεια των τριών ετών». Είναι χαρακτηριστικό πως εάν το εργατικό δυναμικό δεν είχε μειωθεί αλλά είχε παραμείνει στο μέγεθος του 2018, το ποσοστό ανεργίας θα ήταν ίσο με 17,2% το 2021. Επομένως, αναφέρει η ίδια μελέτη, μόνο το 2,1% της μείωσης της ανεργίας μεταξύ του 2018 και του 2021 οφείλεται στην αύξηση της απασχόλησης και το υπόλοιπο 2,5% οφείλεται στη μείωση του εργατικού δυναμικού.