Οι περισσότερες εξελίξεις στον παγκόσμιο κλάδο της ενέργειας σήμερα συνδέονται είτε με την εξοικονόμηση ενεργειακών πόρων είτε με τις προσπάθειες να περιοριστούν οι εκπομπές ρύπων. Η πρόσφατη σύνοδος για το περιβάλλον στο Μπαλί, τα πορίσματα της οποίας θα αντικαταστήσουν αυτά του Κιότο, κατέδειξαν ακριβώς αυτό.

Πέραν όμως της (οικο)λογικής ανησυχίας, για τη σημασία των δύο θεμάτων συνηγορεί και η οικονομική ανάλυση: η δραστική μείωση των αποθεμάτων του πετρελαίου, με την ταυτόχρονη αλματώδη αύξηση της τιμής του, και η οικολογική κραυγή του πλανήτη περιορίζουν την ατζέντα των ιθυνόντων αλλά και τις κατευθύνσεις της ”επόμενης ημέρας”.

Κατά την κρατούσα στην επιστημονική κοινότητα άποψη, η αλλαγή στις κλιματικές συνθήκες οφείλεται στις εκπομπές αερίων κατά την καύση των υδρογονανθράκων. Μελέτες έχουν αποκαλύψει πως, αν δεν ληφθούν έγκαιρα μέτρα, οι δυσμενείς επιπτώσεις θα αφορούν και στην παγκόσμια οικονομία.

ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ

Όσον αφορά στο πετρέλαιο, έχει γίνει αποδεκτό ότι τα αποθέματα μπορούν να καλύψουν τη ζήτηση μέχρι το τέλος του αιώνα που διανύουμε, εφόσον πραγματοποιηθούν έγκαιρα επενδύσεις σε νέα παραγωγική ικανότητα που θα ενταχθεί στην παραγωγή στις αρχές της επόμενης δεκαετίας.

Σύμφωνα με τη μελέτη του μακροπρόθεσμου ενεργειακού σχεδιασμού του υπουργείου Ανάπτυξης, τίποτα δεν προδικάζει την εξέλιξη της τιμής του πετρελαίου, δεδομένου ότι αυτή επηρεάζεται από πολλούς άλλους παράγοντες εκτός της προσφοράς και της ζήτησης.

Αξιοσημείωτα στοιχεία του παγκόσμιου ισοζυγίου πετρελαίου για την ερχόμενη πενταετία είναι η εκτίμηση πως η παγκόσμια παραγωγή πετρελαίου θα ξεπερνά οριακά τη ζήτηση, όπως και η προβλεπόμενη σταθερή αύξηση της παραγωγικής δυνατότητας του OPEC.

Σημαντικά αυξητική, επίσης, την ίδια περίοδο προβλέπεται ότι θα είναι η συνολική ικανότητα διύλισης κυρίως λόγω νέων έργων στη Μέση Ανατολή και στην Ασία. Παρά την αύξηση της ικανότητας διύλισης και την επίσης αναμενόμενη ανάπτυξη των βιοκαυσίμων, υπολογίζεται ότι θα συνεχίσει να εμφανίζεται στην αγορά μικρή έλλειψη στο ντίζελ και στο αεροπορικό καύσιμο.

ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ

Η προώθηση της χρήσης των βιοκαυσίμων, συμπεριλαμβανομένων της αιθανόλης και του βιοντίζελ, συνεχίζει να βρίσκεται ψηλά στην πολιτική ατζέντα, αν και η διείσδυσή τους στην αγορά εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό όχι μόνο από τις τιμές του πετρελαίου, της ζάχαρης και του αραβοσίτου, αλλά και από τη συγκεκριμένη πολιτική επιδοτήσεων που ακολουθούν οι χώρες.

Αν και όλα αυτά κάνουν την αβεβαιότητα ακόμη μεγαλύτερη από αυτή που διακρίνουν τα συμβατικά καύσιμα, η αύξηση της παγκόσμιας παραγωγής βιοκαυσίμων αναμένεται να είναι ραγδαία.

Οι ΗΠΑ παραμένουν στις χώρες-κλειδιά για την ανάπτυξη των βιοκαυσίμων, ξεπερνώντας και τη Βραζιλία που ήταν ο μεγαλύτερος παραγωγός αιθανόλης.

Διυλιστήρια για την παραγωγή αιθανόλης και σε μικρότερο βαθμό βιοντίζελ υπάρχουν σε λειτουργία ή υπό κατασκευή σε διάφορες χώρες. Οι πρόσφατες τάσεις στη βιομηχανία βιοκαυσίμων πιθανότατα να συνεχιστούν, δεδομένων των σημαντικών οικονομικών κινήτρων που δίνουν οι κυβερνήσεις.

ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ

Την παγκόσμια κατάσταση στον τομέα του φυσικού αερίου χαρακτηρίζει η μεσοπρόθεσμα αναμενόμενη αύξηση της ζήτησης λόγω πρόσθετων αναγκών αερίου για ηλεκτροπαραγωγή στις χώρες του ΟΟΣΑ και στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Οι τιμές, συνδεδεμένες συνήθως με αυτές του πετρελαίου, αναμένεται να παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα, με κάποια ενδεχόμενη κάμψη μετά το 2010. Ο ρόλος της Ρωσίας ήδη είναι ζωτικής σημασίας (και αναμένεται να συνεχίσει να είναι) όσον αφορά στην προμήθεια των αγορών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με φυσικό αέριο.

Αυξανόμενο ρόλο εκτιμάται ότι θα έχει το Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο (ΥΦΑ), του οποίου η παραγωγή υπολογίζεται πως θα διπλασιαστεί, ενώ αναμένεται ότι οι αγορές ΥΦΑ θα γίνουν πιο ευέλικτες.

Η αύξηση της ζήτησης στη Βόρεια Αμερική μπορεί να καλυφτεί μόνο με ΥΦΑ, ενώ η άνοδος στις ευρωπαϊκές εισαγωγές αερίου είναι δυνατόν να ικανοποιηθεί μέσω ΥΦΑ και αγωγών.

Το Κατάρ αναδεικνύεται σε μεγάλο εξαγωγέα ΥΦΑ. Σημαντικές επενδύσεις προγραμματίζονται για αποθήκευση φυσικού αερίου, προκειμένου να μειωθεί η μεταβλητότητα των τιμών και να βελτιωθεί η αξιοπιστία τροφοδοσίας.

Επίσης, μελετάται και η χρήση συμπιεσμένου φυσικού αερίου (ΣΦΑ) πέραν του τομέα των μεταφορών. Η ρύθμιση αποτελεί εργαλείο για την προώθηση του ανταγωνισμού και για τις επενδύσεις.

Πάντως, εκφράζεται σκεπτικισμός για την έγκαιρη ολοκλήρωση της κατασκευής νέων έργων, κυρίως αγωγών, δεδομένου ότι λιγότερες από τις μισές επενδύσεις, που είναι απαραίτητες στον τομέα αερίου, είναι δρομολογημένες.

Στο πεδίο αυτό η Ελλάδα ανέλαβε σημαντική οικονομική δράση μέσω συμφωνιών, της τριπλής με τη Βουλγαρία και τη Ρωσία και της διμερούς με την Τουρκία. Και στις δύο περιπτώσεις η χώρα μας αποτελεί τη δίοδο από όπου το ”νέο πετρέλαιο” ταξιδεύει προς τον υπόλοιπο κόσμο.

ΣΤΕΡΕΑ ΚΑΥΣΙΜΑ

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών που εκπόνησαν τη μελέτη του μακροπρόθεσμου ενεργειακού σχεδιασμού για λογαριασμό του υπουργείου Ανάπτυξης, τα στερεά καύσιμα θα συνεχίσουν να αποτελούν τη βασική πρωτογενή μορφή ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρισμού και για τη βιομηχανική παραγωγή με σχετική σταθερότητα τιμών.

Μία ανάλυση για τα βεβαιωμένα αποθέματα άνθρακα δείχνει ότι, ακολουθώντας το σημερινό επίπεδο της παγκόσμιας παραγωγής, υπάρχει διαθεσιμότητα τροφοδοσίας λιθάνθρακα και λιγνίτη για επιπλέον 160 και 225 χρόνια αντίστοιχα.

Οι προσδοκώμενες θετικές εξελίξεις στην τεχνολογία δέσμευσης και αποθήκευσης του διοξειδίου του άνθρακα είναι βασική προϋπόθεση για τη διασφάλιση βιώσιμης και μακρόχρονης χρήσης του άνθρακα.

Η συμμετοχή του άνθρακα στην παραγωγή υδρογόνου αποτελεί μακροχρόνια προοπτική που απαιτεί διεθνή συνεργασία σε επίπεδο έρευνας και ανάπτυξης. Οι επιταγές της ενεργειακής πολιτικής για αειφορία, ανταγωνιστικότητα και ασφάλεια τροφοδοσίας καθιστούν αναγκαίο η χρήση άνθρακα στο ενεργειακό ισοζύγιο να εξετάζεται υπό το πρίσμα της δυνατότητας μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Επενδύσεις σε όλες τις φάσεις της αλυσίδας εφοδιασμού αλλά και σε καθαρές τεχνολογίες άνθρακα αποδεικνύονται ζωτικής σημασίας για την αξιοποίηση του σημαντικού αυτού και σε αφθονία ενεργειακού πόρου, που διαθέτει υψηλή διαθεσιμότητα, προσβασιμότητα και ευελιξία. Πρέπει όμως να επισημανθεί ότι οι χρόνοι πραγματοποίησης των επενδύσεων αυτών είναι μεγάλοι.

ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ

Η νέα τάση στην παραγωγή ενέργειας και με την ευρύτερη οικολογική συνείδηση ακούει στο όνομα Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). Οι λεγόμενες ΑΠΕ συνεισφέρουν πλέον σημαντικά στην παραγωγή ενέργειας παγκοσμίως, συμβάλλοντας στην απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και άλλων αέριων ρύπων και αποτελώντας την τρίτη σε μέγεθος πηγή παραγωγής ηλεκτρισμού παγκοσμίως.

Αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 18% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, μετά τον άνθρακα (40%) και το φυσικό αέριο (σχεδόν 20%) και προηγούνται της πυρηνικής ενέργειας (16%) και του πετρελαίου (7%).

Σχεδόν το 90% της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας προέρχεται από υδροηλεκτρικά έργα.

Η γεωθερμική, η ηλιακή και η αιολική ενέργεια έχουν αγγίξει το 4,5% της συνολικής παραγωγής από ΑΠΕ.

Αν και η συνολική παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ παρουσιάζει ετήσιο ρυθμό αύξησης οριακά υψηλότερο από την ετήσια αύξηση της συνολικής διάθεσης πρωτογενούς ενέργειας, η αναλογία αυτή αναμένεται να αλλάξει λόγω των επενδύσεων και των επιχειρηματικών κινήσεων στον τομέα των ΑΠΕ που έχουν αυξηθεί εντυπωσιακά τα τελευταία χρόνια.