Η ανατροπή συνεχίζεται με τις ηλεκτρονικές συναλλαγές στην Ελλάδα

Με γοργούς ρυθμούς έτρεξε και το 2023 η ελληνική αγορά Fintech, όπως φαίνεται σε μια σειρά από τομείς δραστηριότητας. Μεταξύ αυτών, οι ηλεκτρονικές συναλλαγές είναι κλάδος με κομβική σημασία.

Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση της Τράπεζα της Ελλάδος για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα (Νοέμβριος 2023), στο πρώτο εξάμηνο του έτους η χρήση πιστωτικών και χρεωστικών καρτών παρέμεινε σε υψηλά επίπεδα, ενώ ο μέσος αριθμός συναλλαγών ανά κάρτα εμφανίστηκε αυξημένος στις 52 από 50 το προηγούμενο εξάμηνο.

Οι χρεωστικές κάρτες συνέχισαν να αποτελούν το κύριο υποκατάστατο των μετρητών και συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται ευρέως για συναλλαγές μικρής αξίας. Ο μέσος αριθμός συναλλαγών ανά χρεωστική κάρτα ανήλθε σε 56, από 53 το προηγούμενο εξάμηνο, ενώ ο μέσος αριθμός συναλλαγών ανά πιστωτική κάρτα διατηρήθηκε αμετάβλητος στις 27 συναλλαγές.

Εξάλλου, σε σημαντικές αλλαγές οδηγεί η ηλεκτρονική επανάσταση των συναλλαγών μεγάλο κομμάτι της ελληνικής επιχειρηματικότητας, κυρίως αυτό των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Καθώς οι ηλεκτρονικές πληρωμές πληθαίνουν διαρκώς και οι καταναλωτές στρέφονται όλο και περισσότερο στις αγορές μέσω διαδικτύου, το κλίμα που διαμορφώνεται υπέρ της μετάβασης σε νέες τεχνολογίες συναλλαγών δεν μπορεί να αφήσει αδιάφορη καμία επιχείρηση.

Ένας τέτοιος τεχνολογικός μετασχηματισμός προκαλεί ανησυχία σε παλιότερες γενιές επιχειρηματιών, αφενός λόγω του κόστους που πιστεύουν ότι μπορεί να απαιτήσει και αφετέρου λόγω της φορολογικής διαφάνειας που φέρνει, έναντι των συναλλαγών με μετρητά.

Ωστόσο, η τάση της ψηφιακής και ηλεκτρονικής στροφής δεν φαίνεται να είναι αναστρέψιμη. Η Ευρωπαϊκή Έκθεση Ηλεκτρονικού Εμπορίου προέβλεπε ότι το 2023 η συμμετοχή του ηλεκτρονικού εμπορίου στο ελληνικό ΑΕΠ θα ανέλθει σε 7,9% από 7,5% το 2022, ενώ το 2018 το ποσοστό ήταν στο 3,3%.

Η πρόσφατη απόφαση της κυβέρνησης να ενεργοποιήσει την καθολική υποχρέωση για χρήση POS ακόμη και σε επαγγέλματα που έως τώρα αυτή ήταν προαιρετική, είναι ένα ακόμη βήμα προς την προδιαγεγραμμένη συνθήκη της σχεδόν πλήρους ηλεκτρονικοποίησης των συναλλαγών. Παραγωγοί λαϊκών αγορών, περιπτερούχοι, καταστήματα ψιλικών, πάγκοι σε πανηγύρια, ιδιωτικά πανεπιστήμια και ΙΕΚ, θέατρα, κινηματογράφοι και συναυλίες, αλλά και καταστήματα Sex Shop υποχρεούνται από την αρχή του Οκτωβρίου να διαθέτουν λειτουργικό POS για την αποτελεσματικότερη παρακολούθηση των συναλλαγών τους. Στην ίδια κατεύθυνση, την αναβάθμιση των μηχανισμών της φορολογικής διοίκησης και την ανάπτυξη των ψηφιακών συναλλαγών, λειτουργεί και η υποχρεωτική διασύνδεση ταμειακών συστημάτων και POS η οποία υλοποιείται σταδιακά.

Οι… e-παραβάσεις καλά κρατούν

Η ραγδαία αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών τα τελευταία χρόνια φέρνει και την άνοδο στον αριθμό των παραβατικών συμπεριφορών που καταγράφονται σε αυτό το πεδίο. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, σε όρους περιστατικών απάτης, για το α΄ εξάμηνο του 2023 ο δείκτης αυξήθηκε κατά 31% αν και παραμένει σε χαμηλά επίπεδα (0,02%), αντιστοιχώντας σε μία συναλλαγή απάτης ανά 5.200 συναλλαγές. Σε όρους αξίας των περιστατικών απάτης, ο δείκτης αυξήθηκε κατά 29% και ανήλθε σε 0,03% αντιστοιχώντας σε 1 ευρώ αξία απάτης ανά 4.000 ευρώ αξία συναλλαγών.

Από την ανάλυση των περιστατικών απάτης ανά δίαυλο συναλλαγής με κάρτες πληρωμών, δηλαδή συναλλαγές σε τερματικά ΑΤΜ, πληρωμές σε τερματικά POS και εξ αποστάσεως συναλλαγές χωρίς τη φυσική παρουσία της κάρτας (card not present - CNP), προκύπτει ότι το υψηλότερο ποσοστό απάτης αφορά τις εξ αποστάσεως συναλλαγές. Ειδικότερα, το α΄ εξάμηνο του 2023, ο αριθμός των περιστατικών απάτης που καταγράφηκε ανά δίαυλο συναλλαγής ανήλθε σε 2.705 στις συναλλαγές ΑΤΜ, σε 26.000 στις πληρωμές POS και σε 174.000 στις συναλλαγές CNP. Η αντίστοιχη αξία των περιστατικών απάτης διαμορφώθηκε σε 900.000 ευρώ στις συναλλαγές ΑΤΜ, σε 2,5 εκατ. ευρώ στις πληρωμές POS και σε 9 εκατ. ευρώ στις συναλλαγές CNP.

Δεν αποτελεί έκπληξη ότι μια αναλυτικότερη ματιά στις εξ αποστάσεως συναλλαγές δείχνει ότι η συντριπτική πλειονότητα των περιστατικών απάτης αφορούσε τις συναλλαγές μέσω διαδικτύου. Στα τέλη Νοεμβρίου 2023 και στην αναθεωρημένη έκδοση της έκθεσής της για τις Απειλές στις Ψηφιακές Πληρωμές, η Visa, προέβλεψε αυξημένη δραστηριότητα σχετικά με απάτες κατά τη διάρκεια των εορτών, τόσο στις συναλλαγές με κάρτα με φυσική παρουσία (card present), όσο και μέσω ηλεκτρονικού εμπορίου (card-not-present). Η επικαιροποιημένη έκθεση έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου παρουσιάζοντας τα πεδία των ηλεκτρονικών συναλλαγών στα οποία είναι πιθανότερο να καταγραφεί απάτη:

• Digital Skimming: Με την αύξηση των διαδικτυακών αγορών, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα οι απατεώνες να υποκλέψουν με επιτυχία δεδομένα λογαριασμού από επιχειρήσεις ηλεκτρονικού εμπορίου και να τα εκμεταλλευτούν.
• Phishing and Social Engineering: Η πρόοδος της τεχνητής νοημοσύνης (AI) τα τελευταία χρόνια έχει δώσει τη δυνατότητα στους απατεώνες να δημιουργούν καμπάνιες/διαφημίσεις που προσομοιάζουν τις αυθεντικές, καθιστώντας πιο δύσκολο για τους καταναλωτές να εντοπίζουν τις ψευδείς.
• Υποκλοπή OTP: Η Visa εντόπισε πολλές υποκλοπές κωδικών πρόσβασης μίας χρήσης (OTP) μέσω των οποίων οι απατεώνες προσπαθούν να αποκτήσουν πρόσβαση στους λογαριασμούς των κατόχων των καρτών. Σε αυτή την περίπτωση αποστέλλονται στα θύματα σελίδες για να καταχωρήσουν το OTP τους που εμφανίζονται να σχετίζονται με την επιθυμητή αγορά.

To συνέδριο Fintech Athens 2.0

Οι προοπτικές και τα αναπτυξιακά περιθώρια του ελληνικού κλάδου Fintech συζητήθηκαν κατά την διάρκεια του συνεδρίου Fintech Athens 2.0, το οποίο πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Καρατζά της Εθνικής Τράπεζας στα τέλη Οκτωβρίου 2023. Βασική θεματική του δεύτερου αυτού συνεδρίου αποτέλεσε η ανάδειξη και ο ρόλος του οικοσυστήματος των Fintech σε διάφορους επιμέρους κλάδους της οικονομίας.

Ο πρόεδρος της Eθνικής Τράπεζας, Γκίκας Χαρδούβελης ανοίγοντας τις εργασίες του Συνεδρίου, προσδιόρισε ως επίκεντρο της φετινής διοργάνωσης το οικοσύστημα του Fintech στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή, θέτοντας τον ορίζοντα του ελληνικού Fintech σε διεθνή βάση. Στο συνέδριο παρουσιάστηκαν υλοποιημένα έργα, στα οποία συμμετείχε ο κλάδος του οικοσυστήματος των Fintech, για τον τραπεζικό τομέα, τo Environmental Social Governance (ESG) και την κλιματική αλλαγή.

Επίσης, πέρα από τις τραπεζικές δράσεις, παρουσιάστηκαν πρωτοβουλίες σχετικές με τους τομείς του τουρισμού, της έρευνας, των τεχνών και των δημιουργικών βιομηχανιών. Ο πρόεδρος της Eθνικής Τράπεζας εξήρε την πρωτοβουλία του συνεδρίου που, όπως είπε δίνει τη δυνατότητα διαλόγου, συνεργασιών και ανάδειξης ζητημάτων καινοτομίας.

Από την πλευρά του ο πρύτανης του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, Γεράσιμος Σιάσος, επεσήμανε ότι η ψηφιακή επανάσταση έχει αλλάξει τον τρόπο των συναλλαγών και γενικότερα την επιχειρηματικότητα, διαδικασία στην οποία, όπως είπε, οι Fintech εταιρίες διαδραματίζουν τον δικό τους ρόλο. Ο κ. Σιάσος τόνισε τη συμμετοχή του ΕΚΠΑ στη γενικότερη πρωτοβουλία για την ενδυνάμωση του οικοσυστήματος των Fintech.

Το συνέδριο διοργανώθηκε από την Εθνική Τράπεζα και το Greek Fintech Hub. Το Greek Fintech Hub αποτελεί πρωτοβουλία για τη γενικότερη ανάπτυξη του Fintech στην Ελλάδα και σε αναπτυσσόμενες οικονομίες. Συμμετέχουν έξι μεγάλοι φορείς της χώρας (Εθνική Τράπεζα μαζί με την Endeavor Greece, το Ίδρυμα Ωνάση, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος και η πρωτοβουλία European Crowd Dialog).

Όπως αναφέρθηκε, σκοπός του Hub είναι, μεταξύ άλλων, η ενίσχυση της Fintech επιχειρηματικότητας, ο εντοπισμός και η χρηματοδότηση καινοτόμων επιχειρήσεων στον κλάδο, η σύνδεσή του με την έρευνα που διεξάγεται σε πανεπιστήμια και άλλα ερευνητικά κέντρα, καθώς και η δικτύωση με βασικά δίκτυα και πρωτοβουλίες στο εξωτερικό. Στις δράσεις που έχουν ήδη σχεδιαστεί περιλαμβάνονται η χρηματοδότηση, η δικτύωση με τράπεζες από την Ιταλία και την Ισπανία που διαχειρίζονται παρόμοια χρηματοδοτικά προγράμματα, η φιλοξενία εργαστηρίων Fintech για τον τουρισμό και τις δημιουργικές βιομηχανίες, όπως και η διοργάνωση ενημερωτικών ομιλιών για το Fintech σε μηνιαία βάση.

Οι ευκαιρίες είναι μπροστά

Η περιορισμένη ανάπτυξη του ελληνικού Fintech κλάδου δημιουργεί επενδυτικές ευκαιρίες για κεφάλαια από το εξωτερικό. Τα ξένα κεφάλαια που επενδύθηκαν κατά την τελευταία τριετία στην Ελλάδα στους τομείς των πληρωμών, των POS και του ηλεκτρονικού εμπορίου ξεπέρασαν το 1 δισεκατομμύριο ευρώ. Αυτό επεσήμανε ο CEO της NBG Pay, Χριστόφορος Χατζόπουλος, κατά τη διάρκεια συνεδρίου με τίτλο «Η καινοτομία στη Βόρεια Ελλάδα και οι φορείς που τη στηρίζουν 4.0», το οποίο πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Μάιο στη Θεσσαλονίκη.

Ο ίδιος υπογράμμισε το deal της πώλησης του 51% της NBG Pay, η οποία αγόρασε και διαχειρίζεται 250.000 POS της Eθνικής Τράπεζας και η οποία πουλήθηκε στα τέλη του 2022 στον κολοσσό EVO Payments έναντι 158 εκατ. ευρώ. «Ίσως πρέπει να σκεφτούμε πώς θα δώσουμε περισσότερα κίνητρα για να “φυτρώσουν” εταιρείες Fintech», είπε ο κ. Χατζόπουλος, ενώ ανέφερε τέσσερις προϋποθέσεις που υπό όρους θα μπορούσαν να φέρουν περισσότερες ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα.

Όπως είπε, το πρώτο και σημαντικότερο είναι να υπάρχει η εκ μέρους της Ελλάδας βούληση για να ενσωματώσουμε τεχνολογικές εξελίξεις και τεχνολογία που υποστηρίζουν την κοινωνία. Στη συνέχεια ο κ. Χατζόπουλος σημείωσε ότι πρέπει να γίνουν επενδύσεις στο ανθρώπινο ταλέντο και τα πανεπιστήμια, να βελτιωθεί το φορολογικό πλαίσιο και να υπάρχει εξέλιξη στο πεδίο της χρηματοδότησης. «Αν υπάρχουν αυτές οι προϋποθέσεις, θα έρθουν πολλοί ακόμα», ανέφερε.

Εξάλλου, με την «αποφοίτηση» οκτώ ευρωπαϊκών εταιριών από τον κλάδο του Fintech, τέσσερις εκ των οποίων με ελληνική ταυτότητα, ολοκληρώθηκε στα τέλη του Νοεμβρίου ο πιο πρόσφατος κύκλος του Visa Innovation Program Europe για την Ελλάδα, την Κύπρο και τη Μάλτα. Οι εταιρείες Billy's (Ελλάδα), Cloudeo (Ελλάδα), Moveo.ai (Ελλάδα), myTeam (Ελλάδα), Loyale (Μάλτα), Envirely (Πολωνία), Futurae (Ελβετία), PaynetX (Ηνωμένο Βασίλειο) παρουσίασαν την πρόοδό τους και τις συνεργασίες που συνήψαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος, ενώπιον των κορυφαίων εκπροσώπων του κλάδου του fintech στο Μουσείο του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή στην Αθήνα.

Το πρόγραμμα που φέρει την σφραγίδα της Visa σχεδιάστηκε για να ενισχύει τα ταλέντα στον χώρο του Fintech και να τα συνδέει με το παγκόσμιο δίκτυο συνεργατών της VISA. Κατά την τελευταία πενταετία, σχεδόν 100 εταιρείες έχουν ολοκληρώσει το πρόγραμμα, το οποίο αφορά προς το παρόν επτά χώρες: Ελλάδα, Κύπρο, Μάλτα, Τουρκία, Ισπανία, Πορτογαλία και Ιταλία.

«Πριν από μία πενταετία κάναμε τα πρώτα βήματα για την προώθηση του Fintech στην τοπική αγορά και σήμερα, η ευρύτερη οικογένεια του Visa Innovation Program Europe, γιορτάζει μεγάλες επιτυχίες», δήλωσε στο πλαίσιο της διοργάνωσης η Sevi Vassileva, αντιπρόεδρος και Γενική Διευθύντρια της Visa για Ελλάδα, Κύπρο, Μάλτα και Ισραήλ. «Σήμερα», πρόσθεσε, «η τεχνητή νοημοσύνη μεταμορφώνει τον κόσμο, ενώ το embedded Finance επεκτείνεται σημαντικά».

Από την πλευρά του, ο Daniel Tomov, Managing Partner της Eleven Ventures ανέφερε: «Θα γίνουμε μάρτυρες ενός αυξανόμενου αριθμού επιτυχιών που αναδύονται από την περιοχή μας. Το τοπικό οικοσύστημα ξεχειλίζει από ενέργεια και η προοπτική του είναι στραμμένη προς το μέλλον».