Τα αναδρομικά φέρνουν υποβαθμίσεις

Το ελληνικό συνταξιοδοτικό σύστημα είναι ανταποδοτικό. Δεν είναι κεφαλαιοποιητικό. Αυτό σημαίνει πως οι συντάξεις των σημερινών συνταξιούχων δεν πληρώνονται από τις δικές τους εισφορές αλλά από τις εισφορές, φόρους των σημερινών ασφαλισμένων-εργαζομένων. Σε περίπτωση που οι συντάξεις τους χρηματοδοτούνται με μακροπρόθεσμο χρέος, το βάρος επωμίζονται οι μελλοντικές γενεές, π.χ. τα εγγόνια τους.

Για να το τοποθετήσουμε διαφορετικά, καταναλώνουμε σήμερα πόρους που προορίζονταν για μελλοντική κατανάλωση. Το διευκρινίζουμε, γιατί μερικές φορές αυτό διαφεύγει στις συζητήσεις που γίνονται.

Ποιος είναι ο λόγος που τα γράφουμε όλα αυτά; Όλες οι συγκλίνουσες πληροφορίες θέλουν το ΣτΕ να δημοσιοποιεί σήμερα την απόφασή του για την αντισυνταγματικότητα των περικοπών στις κύριες και τις επικουρικές συντάξεις των νόμων του 2012. Η απόφαση φέρεται να κρίνει ως αντισυνταγματικές τις περικοπές το 11μηνο Ιουνίου 2015-Μαΐου 2016 και να ζητά επανόρθωση για όσους προσέφυγαν στα δικαστήρια, δίνοντας παράλληλα την ευκαιρία στους υπόλοιπους να κάνουν το ίδιο.

Για να μη μακρυγορούμε, η κυβέρνηση έχει ήδη λάβει την απόφαση να δώσει τα αναδρομικά σε όλους, με τον λογαριασμό να εκτιμάται σε 4 δισ. ευρώ περίπου. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως ο φετινός προϋπολογισμός της Γενικής Κυβέρνησης θα επιβαρυνθεί μ’ αυτό το ποσό, που αντιστοιχεί σε 2,3 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ περίπου.

Αν λοιπόν το έλλειμμα του πρωτογενούς προϋπολογισμού εκτιμάτο σε 4% του ΑΕΠ πριν από την απόφαση του ΑΕΠ, θα διαμορφωθεί σε 6,3% του ΑΕΠ το 2020. Ακόμη κι αν τα ποσά δοθούν στους συνταξιούχους σε βάθος χρόνου, π.χ. σε 3 ή 4 έτη, καθότι άλλο πράγμα είναι το ταμειακό κι άλλο η λογιστική διαχείριση. 

Πρόκειται για μια δραματική αλλαγή των δημόσιων οικονομικών προς το χειρότερο και έρχεται σε ακατάλληλη στιγμή. Με δεδομένο ότι ο δημοσιονομικός στόχος ήταν πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ φέτος, μιλάμε για μεταβολή προς το χειρότερο 10 ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ από το 2019 στο 2020.  

Το νούμερο είναι μεγάλο. Το 2009, τη χρονιά πριν μπούμε στον αστερισμό των μνημονίων, το πρωτογενές έλλειμμα ανήλθε σε 10% του ΑΕΠ περίπου. Από την άλλη πλευρά, κάποιος ίσως ισχυριστεί πως τουλάχιστον φεύγει μια αβεβαιότητα από τη μέση.

Τι σημαίνει αυτό πέρα από το όποιο όφελος θα δουν οι συνταξιούχοι και την επιβάρυνση που θα υποστούν οι ασφαλισμένοι, νυν και μελλοντικοί; Επιβάρυνση του προφίλ του δημόσιου χρέους της υπερχρεωμένης Ελλάδας είναι η απάντηση και ενδεχομένως υποβάθμιση των προοπτικών (outlook) από ένα ή περισσότερους οίκους αξιολόγησης. 

Οι τοκοχρεολυτικές δόσεις είναι μεν διακανονισμένες και χαμηλές μέχρι το 2032, όμως ο λόγος δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ αυξάνεται κι άλλο και η άσκηση της φερεγγυότητας ή διατηρησιμότητας, αν προτιμάτε, δυσκολεύει. Αν επιβεβαιωθεί αυτό, θα καθυστερήσει την ένταξη της Ελλάδας στο κανονικό πρόγραμμα αγοράς τίτλων της ΕΚΤ μετά το τέλος του έκτακτου προγράμματος λόγω πανδημίας (PEPP), αυξάνοντας πιθανώς το κόστος δανεισμού από τις αγορές και στέλνοντας αρνητικό σήμα για όλα τα ελληνικά περιουσιακά στοιχεία, π.χ. μετοχές, ομόλογα, ακίνητα.

Φυσικά, αυτό είναι η μία όψη του νομίσματος, γιατί τίθενται κι άλλες, π.χ. διαγενεαλογική αλληλεγγύη κ.λπ. Όπως κι αν έχει, η απόφαση για τα αναδρομικά δεν σημαίνει απλά ενίσχυση των συνταξιούχων και κυρίως εκείνων με μεγάλες συντάξεις. Μπορεί να έχει κι άλλες συνέπειες.

Κοντολογίς, το έκτακτο πρόγραμμα αγοράς τίτλων από την ΕΚΤ λόγω της πανδημίας έχει ημερομηνία λήξης. Χωρίς αναβαθμίσεις του αξιόχρεου και συμμετοχή στο κανονικό πρόγραμμα (QE), η Ελλάδα δεν θα μπορεί να δανείζεται τόσο φθηνά. H απόφαση του ΣτΕ για τα αναδρομικά των συνταξιούχων υπονομεύει αυτή την προοπτική.