Τα απόνερα της κρίσης είναι μπροστά μας 

Παρά την τονωτική ένεση στην οικονομία από τις αυξημένες κρατικές δαπάνες και τις αναβολές φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων και την επιχορήγηση των τόκων σε δάνεια το 5μηνο, οι πρώτες ενδείξεις από την τουριστική βιομηχανία παραπέμπουν σε βαθιά ύφεση.  

Ο κρατικός προϋπολογισμός «μπήκε μέσα» περίπου 5 δισ. ευρώ από τα μέσα Μαρτίου που ξεκίνησε η καραντίνα μέχρι τα τέλη Μαΐου, δηλ. σε δυόμισι μήνες, καθώς εμφάνισε έλλειμμα 7,494 δισ. ευρώ την περίοδο Ιανουαρίου-Μαΐου έναντι στόχου για έλλειμμα 2,512 εκατ. ευρώ σε τροποποιημένη ταμειακή βάση. Πρόκειται για τα μισά περίπου από τα δημοσιονομικά μέτρα ύψους 9-10 δισ. ευρώ που έχουν προϋπολογισθεί από την κυβέρνηση για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας. Τα δάνεια με κρατικές εγγυήσεις δεν περιλαμβάνονται. Τα μέτρα θα μπορούσαν να αυξηθούν κοντά στα 12 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος του 2020, διευρύνοντας ανάλογα το πρωτογενές έλλειμμα.

Όμως, οι απώλειες εσόδων από τον τουρισμό θα μπορούσαν να κυμανθούν μεταξύ 70% και 80% σε σύγκριση με πέρυσι, πλησιάζοντας τα 14-15 δισ. ευρώ. Εκτός από τις απώλειες τουριστικών εισπράξεων, αυτό μεταφράζεται επίσης σε δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας καθώς πολλά ξενοδοχεία δεν θα ανοίξουν και άλλα καταλύματα θα έχουν περιορισμένο προσωπικό. Η εστίαση αναμένεται επίσης να πληγεί καθώς η πελατεία θα μειωθεί αισθητά.

Ο οικονομικός αντίκτυπος θα φανεί το φθινόπωρο που μας έρχεται και τον χειμώνα.  Όμως, η τουριστική βιομηχανία και μαζί της το real estate ίσως δεν επανέλθουν στα επίπεδα του 2019 πριν από το 2023, ακόμη κι αν βρεθεί εμβόλιο, λόγω της αλλαγής στις συμπεριφορές του κόσμου.    

Αναμφίβολα, τα δάνεια με κρατικές εγγυήσεις και επιδοτήσεις επιτοκίων που δίνονται θα έχουν επίσης κάποιο θετικό αποτύπωμα στην οικονομία.  Άλλο αντίκτυπο έχει όμως μια αναχρηματοδότηση παλαιότερου δανείου ή η πληρωμή φορολογικών κι άλλων υποχρεώσεων από μια εταιρεία κι άλλο μια επένδυση. Από την άλλη πλευρά, η διαιώνιση πολλών εταιρειών-ζόμπι μέσω των δανείων με κοινοτική εγγύηση κ.λπ. σημαίνει ότι πολλά από αυτά τα δάνεια θα «κοκκινίσουν» και θα μπουν στο γαϊτανάκι των ρυθμίσεων. 

Κάποιοι ίσως ισχυρισθούν ότι αυτό οφείλεται στην πανδημία. Σε κάποιες περιπτώσεις, αυτό ισχύει αλλά σε άλλες, είναι η πανδημία σε συνδυασμό με τις δικές τους λανθασμένες επιχειρηματικές επιλογές. Αν όμως κάποιος διοικεί μια επιχείρηση, ιδίως μια μεγάλη, θα έπρεπε να ξέρει ότι η οικονομία έχει τα πάνω της και τα κάτω της και θα έπρεπε να είναι προετοιμασμένος. Κοινώς, να έχει κάνει το κουμάντο του, έχοντας ρευστό στην άκρη και λελογισμένο χρέος. Αν, αντί γι’ αυτό, είχε καταχρεώσει την εταιρεία πριν από την έλευση της πανδημίας, θα έπρεπε να πληρώσει για τα λάθη του και το κράτος να προσφέρει στήριξη στους εργαζομένους του.

Δεν υπάρχει «καπιταλισμός» με την πραγματική έννοια του όρου, όταν άτομα και επιχειρήσεις δεν πληρώνουν για τα λάθη τους αλλά διασώζονται με λεφτά των φορολογουμένων. Σ’ αυτή την περίπτωση, η οικονομία γεμίζει εταιρείες-ζόμπι και η ανάπτυξη υπονομεύεται. Αυτό συνιστά έναν επιπλέον κίνδυνο για μια οικονομία όπως η ελληνική, όπου οι κανόνες του παιχνιδιού δεν είναι ίδιοι για όλους, έχει μεγάλο δημόσιο και ιδιωτικό χρέος και προέρχεται από μια βαθιά ύφεση.  

Γι’ αυτούς τους λόγους, τα απόνερα της κρίσης θα φανούν από το φθινόπωρο και μετά, το 2021 και ίσως παραπέρα.