Οι φούσκες καταλήγουν σε κρίσεις

Πριν μόλις λίγες εβδομάδες, αρκετοί χρηματιστηριακοί δείκτες ανά τον κόσμο κατέγραφαν νέα ιστορικά υψηλά και τα κρατικά ομόλογα συνέχιζαν το ράλι των τελευταίων δεκαετιών. Ακόμη και το 10ετές ομόλογο της Ελλάδας, η οποία χρεοκόπησε το 2012, «κουρεύοντας» τον μισό πλανήτη όπως ένας φίλος συνηθίζει να λέει, έφθασε να έχει απόδοση 1% ή λιγότερο. Όμως, την προηγούμενη εβδομάδα, η αμερικανική αγορά βίωσε την ταχύτερη διόρθωση εδώ και έναν αιώνα, από την εποχή του κραχ του 1929, και οι αγορές σε άλλες χώρες κατρακύλησαν. 

Χθες, οι αγορές κατέρρευσαν, με τον Γενικό Δείκτη στο Χρηματιστήριο Αθηνών να χάνει πάνω από 13% και το γερμανικό DAX κοντά στο 8%, ενώ ισχυρές πιέσεις δέχθηκαν τα «περιφερειακά» ομόλογα της ευρωζώνης. Η απόδοση του 10ετούς ομολόγου διαμορφώθηκε στο 1,83% περίπου, δηλ. στα επίπεδα που ήταν στα τέλη Αυγούστου.

Μια σειρά από παρατηρητές, π.χ. Andrew Lo, Charles Munger κ.λπ., έχουν συγκρίνει τις αγορές και γενικότερα τον κόσμο των επενδύσεων με τη δαρβινική εξέλιξη και επιλογή. Μεγάλοι επενδυτές όπως οι Warren Buffet, George Soros, Stanley Druckenmiller, Howard Marks και ο Ray Dalio, έχουν βγάλει δισεκατομμύρια για τους εαυτούς τους και τους μετόχους τους. Πώς; Εκμεταλλευόμενοι τις ευκαιρίες που προσφέρουν οι περίοδοι που οι αγορές δεν συμπεριφέρονται ορθολογικά.

Το κοινό χαρακτηριστικό αυτών των περιόδων είναι πως οι αγορές παρέκλιναν από τον ορθολογισμό με ακραίο τρόπο, δημιουργώντας φούσκες. Η φούσκα της βρυχώμενης (Roaring) δεκαετίας του 1920, οι μετοχές των εταιρειών Nifty-Fifty των δεκαετιών 1960-1970, η τεχνολογική φούσκα της δεκαετίας του 1990 και η χρηματοπιστωτική φούσκα της προηγούμενης δεκαετίας  είχαν περίπου όμοια κατάληξη. Τα χρηματιστηριακά κραχ ή/και την οικονομική κρίση του 1929 και του 1937, του 1973, του 2000 και του 2008.

Εδώ και αρκετά χρόνια, οι συνεχείς παρεμβάσεις των κεντρικών τραπεζών έχουν αποδυναμώσει έως εξαφανίσει το σήμα που λαμβάνουν οι συμμετέχοντες στις αγορές από τις τιμές. Αυτό σημαίνει πως δεν μαθαίνουν κάτι χρήσιμο από τις τιμές για τις αποφάσεις που λαμβάνουν. Αντί να αντιληφθούν πως υπάρχει μεγάλο ρίσκο, κάποιοι θα συνεχίσουν την ίδια πορεία και κάποια στιγμή θα πληρώσουν μεγάλο τίμημα.

Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί «ταύροι» επέμεναν και επιμένουν σε συνέχεια του ράλι στις αγορές γιατί δεν υπάρχουν επαρκή σινιάλα από τις τιμές για τον επικείμενο κίνδυνο. Θα συνεχίσουν λοιπόν να αγοράζουν σε μια πτώση (dip) των μετοχών ή θα κυνηγούν την έξτρα απόδοση στα ομόλογα παρά τα ασύμμετρα ρίσκα.

Πολλοί αγνόησαν τις υψηλές αποτιμήσεις των μετοχών την περίοδο 1995-2000, πιστεύοντας πως αυτή τη φορά θα είναι διαφορετικά και είδαν τον Nasdaq 100 να κατρακυλά 77% την περίοδο 2000-2002. Αρκετοί από αυτούς που «κάηκαν», δεν επέστρεψαν ξανά στην αγορά. Ακόμη πιο πίσω, τον Οκτώβριο του 1929, που πολλοί είχαν δανεισθεί για να αγοράσουν μετοχές ποντάροντας σε περαιτέρω άνοδό τους, είδαν τις περιουσίες τους να χάνονται.

Κι όπως είπε τότε ο Groucho Marx: «Θα είχα χάσει περισσότερα αλλά αυτά ήταν όλα που είχα».

Τα σήματα που στέλνουν οι τιμές των μετοχών, ομολόγων κ.λπ. στις αγορές θα αποκτήσουν ξανά τον πρότερο ρόλο τους. Όμως, αυτό μπορεί να συμβεί μόνο αν βρεθούμε αντιμέτωποι με ένα κραχ των αγορών ή/και χρηματοπιστωτική κρίση.