O κύκλος του χρέους δεν θα τελειώσει καλά

Η ζωή κάνει κύκλους.

Γέννηση, ζωή, θάνατος και πάλι από την αρχή, με τους νεκρούς να «ταΐζουν» τους ζωντανούς.

Ακόμη και τα γεύματα σ’ αυτόν τον πλανήτη είναι ένας κύκλος.

Τα φυτά «καταναλώνουν» ηλιακή ενέργεια, τα ζώα τρώνε τα φυτά ή/και άλλα ζώα για να πάρουν ενέργεια και κάποτε πεθαίνουν, τροφοδοτώντας τα φυτά με πολύτιμα χημικά στοιχεία, π.χ. το άζωτο.

Σ’ ένα κλειστό σύστημα, όπως η Γη, η ενέργεια μπορεί να αλλάξει μορφή, όμως η ποσότητα παραμένει ίδια. Δεν συμβαίνει το ίδιο με το χρέος, παρότι κάνει κύκλους. Στη Γη δημιουργούμε περισσότερο χρέος απ’ ό,τι αποπληρώνουμε. Κι όταν συσσωρεύουμε πάρα πολύ χρέος και δεν μπορούμε να το αναχρηματοδοτήσουμε, το ξεφορτωνόμαστε. Όμως, η διαδικασία του ξεφορτώματος ή μείωσης του χρέους δεν είναι ευχάριστη. Είναι επίπονη και συνήθως συμβαίνει μετά από μια κρίση χρέους. Στην Ελλάδα το γνωρίζουμε πολύ καλά.

Αυτό δεν σημαίνει πως το χρέος είναι κάτι κακό. Εξαρτάται από τη χρήση του. Άλλο πράγμα τα δανειακά που κατευθύνονται σε παραγωγικές επενδύσεις που θα δημιουργήσουν χρηματικές ροές για τη μελλοντική αποπληρωμή του χρέους και άλλο τα δάνεια που πάνε στην κατανάλωση.

Όμως, το χρέος δημιουργεί επίσης τους δικούς του κύκλους. Στο βιβλίο του «Principles for Navigating Big Debt Crises», ο δισεκατομμυριούχος Ray Dalio, ιδρυτής της επενδυτής εταιρείας Bridgewater Associates, ο οποίος ξεκίνησε να επενδύει από την ηλικία των 12 ετών, αγοράζοντας μετοχές αεροπορικής εταιρείας αξίας 300 δολαρίων των οποίων η αξία τριπλασιάσθηκε λόγω εξαγορών,  το εξηγεί εύγλωττα.

Ουσιαστικά δημιουργούμε έναν κύκλο κάθε φορά που δανειζόμαστε για να αγοράσουμε κάτι που δεν μπορούμε, δηλαδή ξοδεύουμε περισσότερα λεφτά απ’ όσα έχουμε, τονίζει.

Σ’ αυτή την περίπτωση, δεν δανειζόμαστε απλά από μια τράπεζα, fund ή φυσικό πρόσωπο αλλά δανειζόμαστε από τον μελλοντικό εαυτό μας. Κοινώς, δημιουργούμε μια μελλοντική υποχρέωση για την οποία θα πρέπει να ξοδεύουμε λιγότερα απ’ όσα βγάζουμε για να την αποπληρώσουμε.

Αυτή η διαδικασία μοιάζει με κύκλο και ισχύει τόσο για άτομα όσο και για κράτη. Ακόμη κι αν αποφασίσει να βαρέσει κανόνι, οι συνέπειες θα είναι δυσάρεστες. 

Σύμφωνα με τον Dalio, η ιστορία δείχνει πως οι κύκλοι του χρέους έχουν 6 στάδια. Τα χαμηλά επίπεδα των επιτοκίων παραπέμπουν στα τελευταία στάδια που χαρακτηρίζονται από μεγάλη ύφεση, απομόχλευση και τέλος, ομαλοποίηση πριν ένας νέος κύκλος χρέους ξεκινήσει.

Στη σημερινή συγκυρία, η οικονομική πολιτική για την έξοδο από την οικονομική κρίση έχει αφενός οδηγήσει στη δημιουργία περισσότερου χρέους αλλά και στη διόγκωση των κοινωνικών ανισοτήτων αφού οι κάτοχοι μετοχών και ομολόγων είναι πολύ μικρό ποσοστό του πληθυσμού.

Πρόσφατα, η Deutsche Bank ανέφερε πως πλέον το δημόσιο χρέος ως προς το ΑΕΠ ξεπερνά το 70% για όλες σχεδόν τις χώρες της ευρωζώνης. Επιπλέον, σε παγκόσμιο επίπεδο, το συνολικό χρέος του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα βρίσκεται σε επίπεδα-ρεκόρ. 

Άνθρωποι όπως ο Ray Dalio προειδοποιούν ότι ο λαϊκισμός είναι απόρροια του συνδυασμού αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και της αύξησης της ανισότητας του πλούτου.

Αν λοιπόν βρισκόμαστε στα τελευταία στάδια του τωρινού κύκλου του χρέους, τα χειρότερα είναι μπροστά μας. Μπορούμε ίσως να τα καθυστερήσουμε μ’ αυτά που κάνουν η ΕΚΤ, η Fed και άλλες κεντρικές τράπεζες. Όμως, δεν θα μπορέσουμε να τα αποφύγουμε στο τέλος.  Πολύ περισσότερο, αν δεν αντιμετωπίσουμε την άνοδο της ανισότητας του πλούτου, που εκπορεύεται από τις πολιτικές των κεντρικών τραπεζών.  

Και φυσικά, χώρες με υψηλότερο χρέος όπως η Ελλάδα είναι πιο ευάλωτες.