Η οικονομική ανάπτυξη θέλει ανταγωνισμό

Θα ήταν ευχής έργον, αν κάποιοι από τους εκατοντάδες, ίσως χιλιάδες, ακαδημαϊκούς δασκάλους αυτής της χώρας που πληρώνονται από τον κρατικό κορβανά έκαναν κάτι χρήσιμο.

Με άλλα λόγια, έκαναν έρευνα  και ενημέρωναν τις ευρύτερες μάζες του κόσμου για τον βαθμό συγκέντρωσης που υπάρχει στους κυριότερους κλάδους της ελληνικής οικονομίας.

Δεν πρόκειται για τίποτα σοφιστικέ έρευνες. 

Άλλωστε, όλοι γνωρίζουμε ότι λίγες εταιρείες κυριαρχούν στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών, της ενέργειας, της διύλισης πετρελαίου, τον τραπεζικό κλάδο και άλλους.

Φυσικά, υπάρχουν επίσης τα αποκαλούμενα φυσικά μονοπώλια.

Όμως, σε γενικές γραμμές, ένα σημαντικό μέρος της ελληνικής οικονομίας είναι ιδιοκτησία λίγων επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν περιορισμένο ανταγωνισμό.

Κι όπως συμβαίνει σε ολιγοπωλιακές καταστάσεις, οι εμπλεκόμενοι δεν έχουν ισχυρά κίνητρα να προσφέρουν καλύτερα προϊόντα σε χαμηλότερες τιμές ή να γίνουν πιο αποδοτικοί.  

Αν σ’ αυτές προστεθεί ο κρατικός τομέας με τα δικά του ολιγοπώλια και μονοπώλια, το συμπέρασμα είναι απλό.

Ο ανταγωνισμός, δηλαδή το λιπαντικό που χρειάζεται μια μηχανή για να δουλέψει καλύτερα, λείπει από την ελληνική οικονομία, με αποτέλεσμα τα γρανάζια να δυσκολεύονται να γυρίσουν.    

Φυσικά, αυτό βολεύει τα οργανωμένα συμφέροντα, π.χ. ιδιοκτήτες, στελέχη, συνδικαλιστές και εργαζόμενους, που ευνοούνται από τη διαιώνιση αυτής της κατάστασης.

Εξηγεί επίσης γιατί η ενίσχυση του ανταγωνισμού στους κύριους κλάδους της ελληνικής οικονομίας δεν είναι πολύ ψηλά στην ατζέντα των κομμάτων. (σ.σ. Δεν αναφερόμαστε στη διεθνή ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας).

Δυστυχώς, η Ελλάδα δεν είναι η εξαίρεση διεθνώς αλλά ο κανόνας.

Παρά τις αλλαγές στις προτιμήσεις των καταναλωτών και τις τεχνολογικές αλλαγές,  η τάση για αυξανόμενη συγκέντρωση μεριδίου σε πολλούς κλάδους της οικονομίας συνεχίζεται.

Στις ΗΠΑ, τρεις εταιρείες ελέγχουν το 80% περίπου του κλάδου της κινητής τηλεφωνίας και άλλες τόσες το 95% των πιστωτικών καρτών ενώ τέσσερις εταιρείες ελέγχουν το 70% της εσωτερικής αεροπορικής κίνησης.

Αρκετοί οικονομολόγοι αποδίδουν την ασθενική αύξηση της παραγωγικότητας και τη στασιμότητα των μισθών σ’ αυτό τον παράγοντα.

Αναμφισβήτητα, το χαμηλό κόστος χρήματος στο οποίο έχουν οδηγήσει οι πολιτικές των μεγάλων κεντρικών τραπεζών και το κυνήγι των οικονομιών κλίμακας από τις εταιρείες έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο στη μείωση του ανταγωνισμού.

Γιατί μια επιχείρηση να μην εξαγοράσει τον ανταγωνιστή της και να αυξήσει γρήγορα το μέγεθός της, δανειζόμενη φθηνά, απ’ το να κάνει το ίδιο μετά από χρόνια;

Δεν είναι τυχαίο ότι ο όγκος των εξαγορών και συγχωνεύσεων (M&A) ανήλθε σε 842 δισ. δολάρια παγκοσμίως το δεύτερο τρίμηνο, εκ των οποίων 152 δισ. στην Ευρώπη και 466 δισ. στις ΗΠΑ.

Κάποιος θα μπορούσε να μιλήσει για καπιταλισμό με μειωμένο ανταγωνισμό και μάλλον θα είχε δίκιο.

Η ιδέα της «δημιουργικής καταστροφής» του Σουμπέτερ εμφανώς απουσιάζει.  

Ιδιαίτερα στην Ελλάδα, όπου το ζήτημα του ανταγωνισμού στους κύριους τουλάχιστον κλάδους της οικονομίας δεν είναι ψηλά στην πολιτική ατζέντα των κομμάτων. 

Όμως, χωρίς το γράσο του ανταγωνισμού, η οικονομία δεν μπορεί να πάει μακριά.