Ο κίνδυνος να χαθεί το στοίχημα

Τι θα μπορούσε να απαλύνει το βάρος του δημόσιου χρέους, να μειώσει την ανεργία, να αυξήσει τα εισοδήματα και να μειώσει τον όγκο των προβληματικών δανείων στην Ελλάδα;

Η απάντηση είναι η ανάπτυξη.

Όμως, η τελευταία δεν διατάσσεται αλλά κατακτιέται.

Η ελληνική οικονομία αναπτύχθηκε με ρυθμό 1,5% το 2018 και εκτιμάται πως θα αναπτυχθεί με υψηλότερο ρυθμό φέτος και το 2020, σύμφωνα με την Κομισιόν.

Αλλοι διεθνείς οργανισμοί έχουν άλλη άποψη.

Η οικονομία μπορεί όντως να αναπτυχθεί με ρυθμό 2% ή και 3% κάποιες χρονιές, όμως θα βρει ταβάνι, αν ο δυνητικός, μακροπρόθεσμος ρυθμός ανάπτυξης είναι χαμηλός.

Κι αυτός ακριβώς είναι ο κίνδυνος για την Ελλάδα, όπως επισημαίνει με τακτ η χθεσινή έκθεση της Κομισιόν.

Δεν είναι ασφαλώς η μόνη.

Ποιος δεν θυμάται τις αντιδράσεις και τον θόρυβο που είχε ξεσπάσει με την πρόβλεψη του ΔΝΤ, που τοποθετούσε τον μέσο ετήσιο μακροπρόθεσμο ρυθμό ανάπτυξης στο 1% για τα επόμενα 50 χρόνια;

Οι αντιδράσεις οφείλονταν στο γεγονός ότι μια τέτοια χαμηλή επίδοση οδηγούσε σε υψηλότερους στόχους πρωτογενών πλεονασμάτων, για να είναι το δημόσιο χρέος της Ελλάδας φερέγγυο (sustainable).

Αν και η Κομισιόν θέλει να δώσει ένα αισιόδοξο μήνυμα, επικαλούμενη τις αναμενόμενες θετικές επιπτώσεις από τις μεταρρυθμίσεις των προηγούμενων χρόνων, δεν κρύβει ότι αυτές ίσως βοηθήσουν στον μετριασμό των μελλοντικών προκλήσεων.       

Πρώτη μεταξύ των μελλοντικών προκλήσεων είναι το δημογραφικό. Ο πληθυσμός γηράσκει και εκτιμάται ότι θα μειωθεί κατά 30% περίπου μεταξύ 2020 και 2060, μειώνοντας σημαντικά την εργατική δύναμη της χώρας.

Επιπλέον, η μαζική μετανάστευση πολλών νέων εξειδικευμένων επαγγελματιών τα χρόνια της κρίσης και το πολύ χαμηλό επίπεδο των επενδύσεων έχουν αποστερήσει από τη χώρα πολύτιμο φυσικό και ανθρώπινο  κεφάλαιο.

Το τελευταίο έχει αρνητική επίπτωση στη συνολική παραγωγικότητα των συντελεστών παραγωγής (TFP), όπου η Ελλάδα είναι ουραγός στην ευρωζώνη, καταγράφοντας αύξηση μόλις 0,2% τα τελευταία 45 και πλέον χρόνια.

Η μέση ετήσια αύξηση στην παραγωγικότητα εργασίας (παραγωγή ανά εργαζόμενο) εκτιμάται σε 0,4% περίπου την ίδια περίοδο.

Με δεδομένο το χαμηλό επίπεδο επενδύσεων στην Ελλάδα, τα περιθώρια για μια σημαντική αύξησή τους εκτιμάται πως είναι μεγάλα τα επόμενα χρόνια.

Η ενίσχυση των επενδύσεων αναμένεται να δώσει ώθηση στον ρυθμό ανάπτυξης και στην παραγωγικότητα.

Όμως, οι επενδύσεις δεν θα αυξάνονται για πάντα. Το πιο πιθανό είναι η ανοδική δυναμική τους να εξαντληθεί, όταν το φυσικό κεφάλαιο, π.χ. μηχανήματα κ.τ.λ., φθάσει στο μακροχρόνιο επίπεδο.

Κοντολογίς, ο συνδυασμός δυσμενούς δημογραφικής τάσης και χαμηλής παραγωγικότητας δείχνει προς την κατεύθυνση μη υψηλού δυνητικού ρυθμού ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας μακροπρόθεσμα.

Πολύ περισσότερο όταν στην εξίσωση μπαίνουν κι άλλοι παράγοντες όπως ο χαμηλός ρυθμός πιστωτικής επέκτασης και το υψηλό δημόσιο χρέος, που επηρεάζουν τις επενδύσεις και όχι μόνο.

Ο χαμηλός δυνητικός ρυθμός ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας συνιστά πρόκληση και κίνδυνο ταυτόχρονα για το βιοτικό επίπεδο της χώρας, που μόνο ένα διευρυμένο πλέγμα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που θα εφαρμοζόταν επί μακρόν θα μπορούσε να αλλάξει, δίνοντας ώθηση στην παραγωγικότητα.

Όμως, κάτι τέτοιο δεν μοιάζει ρεαλιστικό αυτή τη στιγμή, γιατί το μεγαλύτερο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας δεν το θέλει, κατά την ταπεινή μας άποψη.