Οι ελίτ και οι δύο ταχύτητες

Η εκλογή του Μπάρακ Ομπάμα στην προεδρία των ΗΠΑ το 2008 συνοδεύθηκε από μεγάλη αύξηση της συμμετοχής των ψηφοφόρων.

Πολλά ΜΜΕ εκείνη την εποχή περιέγραψαν τη νίκη του ως επιτυχία του Δημοκρατικού Κόμματος και ως στροφή των ΗΠΑ προς τα αριστερά.

Η συνέχεια απέδειξε πως αυτή η ερμηνεία δεν ήταν σωστή.

Ο Ομπάμα κέρδισε υποψηφίους όπως η Χίλαρι Κλίντον και ο αείμνηστος  Τζον Μακέιν, γιατί μεγάλο μέρος του κόσμου δεν τον θεωρούσε μέλος του κατεστημένου.

Το 2012, που επανεκλέχθηκε στην προεδρία των ΗΠΑ, το ποσοστό συμμετοχής υποχώρησε αισθητά σε σύγκριση με το 2008.

Και φυσικά το 2016, ο Ντόναλντ Τραμπ εξέπληξε όλους, λαμβάνοντας το χρίσμα του κόμματος του Αβραάμ Λίνκολν και κερδίζοντας τις εκλογές, ενώ η αντίπαλός του Χίλαρι Κλίντον αντιμετώπισε μεγάλες δυσκολίες με αντίπαλο ένα αουτσάιντερ, τον Μπέρνι Σάντερς.

Αλλες χώρες στην Ευρωπαϊκή Ενωση έχουν να επιδείξουν τα δικά τους παραδείγματα ενώ σοβαρά προβλήματα αντιμετωπίζουν η Μέρκελ και ο Μακρόν, που πήγαν κόντρα σ’ αυτό το ρεύμα.

Ασφαλώς, υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος, εθνικός λόγος για την αλλαγή σε πολιτικό επίπεδο, π.χ. το μεταναστευτικό.

Όμως, υπάρχει επίσης μια κοινή συνισταμένη στις περισσότερες περιπτώσεις.

Η αποδυνάμωση της μεσαίας τάξης και η διεύρυνση του χάσματος που χωρίζει τους λαϊκούς ψηφοφόρους από την πολιτική ελίτ.  

Μερικοί πιστεύουν ότι η συρρίκνωση της μεσαίας τάξης στις Δυτικές Δημοκρατίες ξεκίνησε μερικές δεκαετίες πριν.

Όμως, πολλοί περισσότεροι συμφωνούν πως επιταχύνθηκε μετά τη μεγάλη οικονομική κρίση του 2008-2009.

Ποιο είναι το αποτέλεσμα;  

Η επικράτηση της τάσης για μια κοινωνία δύο ταχυτήτων. Ενός μικρού ποσοστού που κερδίζει πολλά λεφτά και της διευρυνόμενης μάζας που κερδίζει λίγα.

Πριν από λίγες δεκαετίες αρκούσε να δουλεύει ένας σ’ ένα τυπικό νοικοκυριό για να το ζήσει και να πάρει σύνταξη για να ζήσει. Σήμερα, χρειάζεται να εργάζονται δύο για να τα βγάλουν πέρα και να ελπίζουν ότι θα πάρουν σύνταξη.

Τα πάντα έχουν αλλάξει και συνεχίζουν να αλλάζουν λόγω των τεχνολογικών αλλαγών.

Ας πάρουμε τον όρο απασχόληση: παλιά υποδήλωνε την πλήρη απασχόληση μ’ έναν ικανοποιητικό μισθό και έδινε την ελπίδα στους ανειδίκευτους εργαζόμενους να ανέβουν την κοινωνική σκάλα και να γίνουν μέλη της μεσαίας τάξης.  

Σήμερα, ο όρος απασχόληση είναι συνυφασμένος με διάφορες μορφές απασχόλησης, π.χ. μερική, που δεν διασφαλίζουν απαραίτητα την ίδια κοινωνική κινητικότητα.

Γι’ αυτούς τους λόγους, η ανάδειξη στην εξουσία «περιθωριακών» κομμάτων και ηγετών την τελευταία δεκαετία δεν θα πρέπει να εκπλήσσει, ούτε το αποτέλεσμα δημοψηφισμάτων όπως υπέρ του Brexit.

Αντίθετα, θα πρέπει να αναγνωρισθεί και να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα στη ρίζα του, που είναι η αντιστροφή της τάσης για κοινωνία δύο ταχυτήτων και η ενίσχυση της μεσαίας τάξης.

Η υιοθέτηση πολιτικών που θα τονώσουν τον ρυθμό ανάπτυξης με ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας σε παλιούς και νέους κλάδους, π.χ. διάφορες τεχνολογίες, και η διευκόλυνση της κινητικότητας από τους χαμηλά αμειβόμενους στη μεσαία τάξη θα πρέπει να είναι προτεραιότητα.   

Όπως η στοχευμένη κρατική στήριξη των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού.

Προφανώς, η επιδοματική πολιτική που είναι δημοφιλής στην Ελλάδα δεν συνιστά αξιόπιστη, μόνιμη λύση.    

Αν αυτά δεν γίνουν, η τάση για κοινωνία δύο ταχυτήτων θα παγιωθεί και θα βρει νέους πολιτικούς εκφραστές με περαιτέρω υπονόμευση έως εξαφάνιση της πολιτικής ελίτ.

Επιπλέον, οι επιπτώσεις στα περιουσιακά στοιχεία εκείνων που ανήκουν στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα θα είναι οδυνηρές, καθότι οι αγορές δεν έχουν προεξοφλήσει ακόμη αυτό το σενάριο.

Υπό αυτή την έννοια, ίσως υπάρχει μια φούσκα.