Η μεγάλη κατάβαση

Η μεγάλη κρίση του 2008 βρήκε στο τιμόνι της Fed τον Μπεν Μπερνάνκι, έναν οικονομολόγο που είχε μελετήσει επισταμένα τις συνθήκες που περιέβαλαν το κραχ του 1929-1930.

Η μη συμβατική πολιτική της αγοράς ομολόγων από την αγορά (QE) που έθεσε σε εφαρμογή η Fed είχε σε σημαντικό βαθμό τη δική του σφραγίδα.

Διαδοχικοί γύροι QE από τη Fed και ακολούθως άλλες μεγάλες κεντρικές τράπεζες βοήθησαν τις δυτικές οικονομίες να ανακάμψουν αλλά είχαν παρενέργειες.

Τα πολύ χαμηλά επιτόκια σε συνδυασμό με τους ανεπαρκείς μισθούς ώθησαν πολλά νοικοκυριά να φορτωθούν χρέη, για να διατηρήσουν το επίπεδο της κατανάλωσής τους.

Δεν είναι τυχαίο ότι τα καταναλωτικά δάνεια ως ποσοστό των μισθών έχουν αυξηθεί σημαντικά τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα.

Τα κέρδη των επιχειρήσεων ανέκαμψαν επίσης.

Όμως, αυτό δεν τις εμπόδισε να αυξήσουν τον δανεισμό τους, ιδίως στις ΗΠΑ, για να επαναγοράσουν τις μετοχές τους, στηρίζοντας τις τιμές.

Στην ουσία, πρόκειται για μια μεγάλη ανταλλαγή μετοχικού κεφαλαίου με χρέος (equity debt swap) που απέτρεψε επίσης τη διάλυση (dilution) των κερδών ανά μετοχή από τα μπόνους υπό την μορφή μετοχών που έδιναν οι εταιρείες.

Όμως, το τελικό αποτέλεσμα είναι να φορτωθούν οι ισολογισμοί αρκετών εταιρειών με χρέη.

Σύμφωνα με παλαιότερη έκθεση της Moody’s, ο αριθμός των μη χρηματοοικονομικών επιχειρήσεων που αξιολογούνται ως υψηλού ρίσκου (speculative) έχει αυξηθεί κατά 60% περίπου σε σχέση με το 2009.

Όπως οι επενδυτές έτρεχαν να αγοράσουν χρεόγραφα υψηλής διαβάθμισης γιατί ήταν πιο ασφαλή, οι μάνατζερ των εκδόσεων (underwriters) καθιστούσαν τους τίτλους πιο επικίνδυνους, αυξάνοντας τις αποδόσεις τους, είτε αφαιρώντας είτε αραιώνοντας τις καλύψεις.

Ιδίως στα τιτλοποιημένα εμπορικά ενυπόθηκα δάνεια και στα μοχλευμένα δάνεια (leveraged loans), δηλ. τα δάνεια που έχουν δοθεί σε επιχειρήσεις που έχουν ήδη πάρει άλλα δάνεια, π.χ. για απόκτηση περιουσιακών στοιχείων.    

Δεν εκπλήσσει λοιπόν που η μέση αξιολόγηση έχει υποχωρήσει στο «ΒΒΒ-» σύμφωνα με την S&P καθώς οι εκδόσεις χρέους υψηλού κινδύνου είναι σημαντικά υψηλότερες σε σύγκριση με προηγούμενες περιόδους.

Με άλλα λόγια, η ποιότητα του ιδιωτικού χρέους έχει χειροτερεύσει την ίδια περίοδο που το χρέος αυξάνεται.

Αν λοιπόν οι οικονομικές συνθήκες επιδεινωθούν και οι νομισματικές συνθήκες γίνουν πιο αυστηρές, π.χ. τα επιτόκια ανέβουν περισσότερο, πολλά από αυτά τα χρεόγραφα θα μετατραπούν σε «σκουπίδια» σε χρόνο-ρεκόρ.

Κι αυτό γιατί μπορεί το ποσοστό εταιρικών χρεοκοπιών να διατηρείται χαμηλό προς το παρόν, όμως, θα αυξηθεί κατακόρυφα όταν το κλίμα στην οικονομία χειροτερεύσει.

Η περαιτέρω κατάβαση στην κλίμακα της αξιολόγησης της πιστοληπτικής διαβάθμισης των επιχειρήσεων είναι αναπόφευκτη.

Το ερώτημα είναι πότε θα επιταχυνθεί.