Οι αγορές και οι διαταγές των «ρομπότ»

Σύμφωνα με την Bank of America Merrill Lynch (BoAML), το 77% των κινητών αξιών (μετοχές, ομόλογα, εμπορεύματα, συνάλλαγμα κ.τ.λ.) κατέγραφαν ζημιές από την αρχή της χρονιάς μέχρι και τις 31 Οκτωβρίου.

Δεν είναι κάτι που συμβαίνει σε περιόδους που η παγκόσμια οικονομία αναπτύσσεται.

Για λόγους σύγκρισης, το 90% και πλέον των κινητών αξιών εμφάνισαν κέρδη το 2017 και το 70% περίπου το 2016.

Ο μεγάλος ύποπτος είναι γνωστός.

Η μειωμένη ρευστότητα από τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες που συρρικνώνουν τον ισολογισμό τους, πουλώντας χρεόγραφα η περιορίζοντας τις αγορές στα πλαίσια των προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης (QE) σε συνδυασμό με την αύξηση των επιτοκίων.

Στο κάδρο μπαίνει επίσης ο εμπορικός πόλεμος των ΗΠΑ με την Κίνα και άλλες χώρες και άλλα γεωπολιτικά ρίσκα.       

Όμως, η σύγχρονη δομή των αγορών έχει αλλάξει δραστικά καθώς η αλληλεπίδραση μεταξύ διαφορετικών  επενδυτικών στρατηγικών έχει αυξηθεί.

Πλέον, το πλήθος των επενδυτών που χρησιμοποιούν τις αποκαλούμενες «συστηματικές στρατηγικές» αυξάνεται συνεχώς ενώ παράλληλα περισσότερα λεφτά  ποντάρουν σ’ αυτές για να βγάλουν καλές αποδόσεις.

Οι συστηματικές στρατηγικές βασίζονται σε ηλεκτρονικά προγράμματα συναλλαγών (program trading).

Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για τους επενδυτές που χρησιμοποιούν τις στρατηγικές του «έξυπνου beta», δηλαδή την γρήγορη αλλαγή του επενδυτικού στιλ, π.χ. από αναπτυξιακές μετοχές (growth) σε μετοχές αξίας (value), χρησιμοποιώντας για μπούσουλα κάποιους παράγοντες (factors), π.χ. το αξιόχρεο των ομολόγων ή το μέγεθος των εταιρειών.   

Ισως στο χρηματιστήριο της Αθήνας να μην ισχύουν όλα αυτά.

Όμως, στις μεγάλες ανεπτυγμένες κεφαλαιαγορές, οποιαδήποτε προσπάθεια εξήγησης μιας μεγάλης ανόδου ή πτώσης  ή πρόβλεψης θα πρέπει να λάβει υπόψη τις ροές που συνδέονται με τις συστηματικές στρατηγικές.

Δεν είναι μυστικό ότι την τελευταία 10ετία εκατοντάδες δισ. δολάρια κ.τ.λ. έχουν ποντάρει στις παθητικές και συστηματικές στρατηγικές (vol targeting, risk parity, option hedging κ.τ.λ.)  που βασίζονται στη δυναμική (Momentum) και στη μεταβλητότητα (volatility) της αγοράς.

Οι χαμηλές αποδόσεις και μεταβλητότητα την περίοδο του QE έχουν ευνοήσει ιδιαίτερα την ανάπτυξη και διάδοση των ανωτέρω στρατηγικών.

Η μείωση της μεταβλητότητας επέτρεψε τις αγορές περισσότερων μετοχών και αύξησε την μόχλευση για την επίτευξη υψηλότερων αποδόσεων.  

Όταν όμως κάποιο γεγονός οδηγήσει σε αύξηση της μεταβλητότητας, οι ανωτέρω στρατηγικές ενεργοποιούν εντολές μαζικών πωλήσεων που μπορεί να λάβουν χώρα σε περιόδους αδυναμίας της αγοράς, επιδεινώνοντας την πτώση.

Αυτό συνέβη τον περασμένο Φεβρουάριο και τον προηγούμενο Οκτώβριο.      

Οι ίδιες στρατηγικές μπορούν να προκαλέσουν μεγάλη άνοδο της αγοράς σε περίπτωση μείωσης της μεταβλητότητας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχει επίσης μια τάση να αντικαθίστανται άνθρωποι ως  market makers από κομπιούτερ που είναι πολύ πιο γρήγορα.

Όμως, αυτή η τάση ισχυροποιεί περισσότερο την δυναμική της αγοράς και μειώνει την ημερήσια μεταβλητότητα, ευνοώντας την ανάπτυξη των συστηματικών στρατηγικών αλλά αυξάνοντας ταυτόχρονα τον κίνδυνο των αναταράξεων αν κάτι στραβώσει, π.χ. ξεπούλημα των ομολόγων.

Εκτός από τις ανωτέρω ροές, υπάρχουν άλλες που οφείλονται σε πιο παραδοσιακούς επενδυτές, π.χ. αμοιβαία κεφάλαια, εταιρείες που προβαίνουν στην επαναγορά των μετοχών τους, άτομα που αναζητούν ευκαιρίες κ.τ.λ.,  που βασίζονται στα θεμελιώδη δεδομένα (fundamentals) της αγοράς.

Ακόμη και τα Hedge Funds (HF) με τις κλασσικές στρατηγικές που κάποτε θεωρούνταν εξωτικά επενδυτικά οχήματα συγκαταλέγονται σήμερα από πολλούς σ’ αυτή την  κατηγορία.

Οι επιδόσεις των HF υπολείπονταν του  χρηματιστηριακού δείκτη  S&P 500 από τον Ιούλιο μετά την πτώση της μετοχής του Facebook στον απόηχο των οικονομικών αποτελεσμάτων του.

Δεν εκπλήσσει λοιπόν ότι τα HF ήταν υποεπενδεδυμμένα σε αμερικανικές μετοχές τον περασμένο Αύγουστο που η αγορά κατέγραψε νέο υψηλό.

Αυτό οδήγησε πολλά HF να αγοράσουν μετοχές τον Σεπτέμβριο, δίνοντας νέα ώθηση στους χρηματιστηριακούς δείκτες αλλά βρέθηκαν με μεγάλη έκθεση σε μετοχές και ευάλωτα τον Οκτώβριο που  η Γουόλ Στρίτ βούτηξε.

Κοινώς, βρέθηκαν φορτωμένα με μετοχές σε λάθος χρόνο.

Αρκετά εκτεθειμένα βρέθηκαν τα Long/Short. Πρόκειται για Hedge Funds που αγοράζουν μετοχές, ποντάροντας στην άνοδο της τιμής τους και ταυτόχρονα δανείζονται και πουλάνε άλλες, ποντάροντας σε πτώση τους.

Αν οι θέσεις των HF στις μετοχές που έχουν αγοράσει και σε εκείνες που έχουν σορτάρει είναι ίδιες σε λεφτά, τα HF  θεωρούνται ουδέτερα ως προς την κατεύθυνση της αγοράς (market neutral).      

Σήμερα, πολλά HF εκτιμάται πως ξαναχτίζουν θέσεις μετά το ξεφόρτωμα του Οκτωβρίου, για να συμβαδίζουν με το ράλι, αγοράζοντας μετοχές, futures και ETFs, δηλαδή μερίδια αμοιβαίων κεφαλαίων που τελούν υπό διαπραγμάτευση σε χρηματιστήρια.   

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η νέα δομή των αγορών είναι πιο περίπλοκη.

Αν λοιπόν θέλουμε να κατανοήσουμε καλύτερα τι συνέβη και να προβλέψουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια τι θα συμβεί στις αγορές θα πρέπει να δίνουμε ιδιαίτερο βάρος στις συστηματικές στρατηγικές των μηχανών.