Τι να περιμένουμε στην Τουρκία

Για όσους δεν γνώριζαν το μέγεθος του προβλήματος με το εξωτερικό χρέος του ιδιωτικού -κυρίως- και του δημόσιου τομέα στην Τουρκία, η χθεσινή έκθεση της JPMorgan αποτέλεσε έκπληξη.

Σύμφωνα με την τελευταία, το εξωτερικό χρέος της Τουρκίας ως ποσοστό του ΑΕΠ πλησιάζει το επίπεδο-ρεκόρ  πριν τη χρηματοοικονομική κρίση της περιόδου 2001-2002.

Εξωτερικό χρέος ύψους 179 δισ. δολαρίων, που αντιστοιχεί περίπου στο ένα 25% του ετήσιου ΑΕΠ, λήγει τον Ιούλιο του 2019. Από αυτά, κάπου 108 δισ. διατρέχουν υψηλό κίνδυνο αναχρηματοδότησης, σύμφωνα με τους αναλυτές της JPMorgan.

Ο κίνδυνος είναι ορατός από τη στιγμή που η τουρκική λίρα συνεχίζει να διολισθαίνει, με την πραγματική υποτίμηση να ανέρχεται σε 40% τα τελευταία 5 χρόνια, σύμφωνα με το IIF. Τα μοντέλα δείχνουν ότι η λίρα είναι υποτιμημένη σε σημαντικό βαθμό.

Eίναι προφανές ότι αρκετοί από αυτούς που είχαν δανεισθεί σε ξένο νόμισμα στη γείτονα έχουν θέμα, γιατί το κόστος εξυπηρέτησης των δανείων σε δολάρια, ευρώ κ.τ.λ. έχει αυξηθεί κατακόρυφα στο τοπικό νόμισμα.

Από οικονομικής σκοπιάς, η ανωτέρω εξέλιξη έχει δύο όψεις, με κοινό παρονομαστή την επιβράδυνση του ρυθμού πιστωτικής επέκτασης έως τη μείωση των πιστώσεων στην οικονομία.

Πρώτον, οδηγεί σε συρρίκνωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών με απότομη συμπίεση των εισαγωγών στην αρχή και σταδιακή ανάκαμψη των εξαγωγών σε προϊόντα και υπηρεσίες.

Το IIF εκτιμά ότι το τουρκικό ισοζύγιο θα μετατραπεί σε πλεονασματικό τα επόμενα χρόνια.

Δεύτερον, θα έχει αρνητική επίπτωση στην οικονομική δραστηριότητα. Ηδη εκτιμάται ότι η τουρκική οικονομία θα καταγράψει σημαντική επιβράδυνση το 2ο εξάμηνο του 2018 και πιθανόν θα μπει σε ύφεση το 2019.     

Για μια οικονομία που αναπτύσσεται με ετήσιους ρυθμούς της τάξης του 5%-10% τα τελευταία 15 χρόνια με εξαίρεση το 2009, κάτι τέτοιο συνιστά μεγάλη αλλαγή.

Εξηγεί επίσης σε σημαντικό βαθμό γιατί το κυβερνών κόμμα του προέδρου Ερντογάν (ΑΚP) βρίσκεται στην εξουσία το ίδιο διάστημα, κερδίζοντας μια θέση στο ίδιο τραπέζι με ΗΠΑ και Ρωσία του G20.

Να υπενθυμίσουμε ότι η τουρκική οικονομία ήταν η 17η μεγαλύτερη στον κόσμο σε δολάρια το 2017 και η 13η μεγαλύτερη με βάση τις μονάδες αγοραστικής δύναμης.

Όμως, πίσω από αυτούς τους εντυπωσιακούς αριθμούς κρύβονταν προβλήματα όπως π.χ. η σχέση του Ισλάμ με το κοσμικό κράτος που εγγυάτο ο στρατός, το Κουρδικό, η Συρία κ.τ.λ., που οι εισροές ξένων κεφαλαίων στη χώρα κάλυπταν.

Για αρκετούς αναλυτές, αν κανείς θέλει να ανατρέξει στα αίτια της σημερινής οικονομικής κατάστασης στην Τουρκία, θα πρέπει να πάει πίσω στο 2016.

Το πραξικόπημα για την ανατροπή του Ερντογάν που απέτυχε και η αντίδραση της κυβέρνησης δημιούργησε ερωτήματα στους ξένους επενδυτές, κερδοσκόπους και δανειστές σχετικά με τη σταθερότητα στην Τουρκία.

Το αποτέλεσμα ήταν η μείωση των εισροών ξένων κεφαλαίων και η υπονόμευση του ρυθμού ανάπτυξης, που έπαιζε καθοριστικό ρόλο στην τήρηση της σταθερότητας.

Η προσπάθεια του προέδρου Ερντογάν να αντιμετωπίσει τα προβλήματα, καταφεύγοντας σε ανορθόδοξα μέτρα, επέτεινε περισσότερο τα οικονομικά προβλήματα, υπονομεύοντας περισσότερο την εμπιστοσύνη των ξένων στην τουρκική οικονομία.

Υπό αυτή την έννοια, η τωρινή οικονομική κρίση είναι απλά έκφανση ενός συστημικού προβλήματος που αντιμετωπίζει η γείτονα.

Γι’ αυτούς που βλέπουν το δάσος και όχι απλά τα δέντρα, τέτοιες κρίσεις δεν είναι ασυνήθιστες σε αναδυόμενες περιφερειακές δυνάμεις όπως η Τουρκία.

Αντίθετα, αποτελούν μέρος μιας διαδικασίας, το τελικό αποτέλεσμα της οποίας δεν θα προσδιορισθεί από πρόσωπα όπως ο Ερντογάν αλλά από τη γεωπολιτική πραγματικότητα.