* Οι αναλυτικοί πίνακες με τις προβλέψεις των οίκων για μέταλλα και εμπορεύματα, τις εκτιμήσεις για τις αποδόσεις των εμπορεύματων το 2009 αλλά και τις πωλήσεις χρυσού δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό"

Μία από τις τελευταίες αξίες που κατέρρευσαν το 2009 ήταν αυτή των εμπορευμάτων, τα οποία κατέγραψαν την πιο βίαιη πτώση στην ιστορία τους. Πριν από λίγο καιρό, οι αναλυτές άρχισαν να παρομοιάζουν τα εμπορεύματα με τις Σειρήνες της ελληνικής μυθολογίας, λέγοντας πως η πτώση των τιμών τους αρχίζει να τους καλεί για τοποθετήσεις, τώρα όμως είναι πεπεισμένοι ότι τα εμπορεύματα θα βιώσουν μια περίοδο που μοιάζει περισσότερο με τον επίσης ελληνικό μύθο του Σίσυφου.

Αν παραμείνουν αδύναμα, οι διακυμάνσεις των τιμών τους θα αποτελέσουν το χαρακτηριστικό μιας περιόδου κατά την οποία η παγκόσμια οικονομία θα προσπαθήσει να εξέλθει από την ύφεση. Η ιστορία δείχνει, εξάλλου, ότι ο κίνδυνος να ξεφύγει ο πληθωρισμός είναι μεγαλύτερος όταν κανείς δεν τον περιμένει.

Σε αυτήν τη φάση, πάντως, καλύτερες προοπτικές παρουσιάζουν τα πολύτιμα μέταλλα και ενδεχομένως κάποια αγροτικά προϊόντα, αλλά οι παρεμβάσεις των αρχών μπορεί τελικά να οδηγήσουν σε αντιστροφή στις τάσεις των εμπορευμάτων και του αποπληθωρισμού με πληθωρισμό, εάν ο κόσμος βγει από την κρίση χωρίς τραγικές απώλειες.

--- Ο φόβος της «φούσκας»

Ο προηγούμενος ανοδικός κύκλος -ιστορικά ένας από τους ισχυρότερους- των εμπορευμάτων, που άρχισε τον Νοέμβριο του 2001, οδήγησε αρκετούς αναλυτές να κάνουν λόγο για «γενικευμένη φούσκα».

Στη διάρκεια των επτά τελευταίων ετών, η bull market των εμπορευμάτων ήταν απόρροια της ανόδου της ζήτησης από την πλευρά των αναδυόμενων αγορών, των περιορισμών που παρατηρήθηκαν στην προσφορά λόγω των χαμηλών επενδύσεων του εξορυκτικού κλάδου κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, της έλλειψης εξοπλισμού και εξειδικευμένης τεχνογνωσίας, των καθυστερήσεων στην ένταξη νέων παραγωγικών μονάδων, του αυξανόμενου κόστους και της γήρανσης των υποδομών καθώς και της διολίσθησης του δολαρίου.

Παράλληλα, σημειώθηκε ραγδαία αύξηση των επενδυτικών κεφαλαίων που κατευθύνονται στις αγορές εμπορευμάτων, εκδόθηκαν αρκετά ETFs για τα οποία δεσμεύεται αντίστοιχη ποσότητα του φυσικού προϊόντος, ενώ σημαντικό καταλύτη αποτελεί το γεγονός ότι, αν και άμεσα στα εμπορεύματα έχουν επενδυθεί κεφάλαια 400 δισ. δολ., στις προθεσμιακές αγορές το συνολικό ύψος των κεφαλαίων που τζιράρονται στη συγκεκριμένη κατηγορία επενδύσεων ξεπερνά πλέον τα 8 τρισ. δολάρια.

Από την άλλη πλευρά, πολλές αναδυόμενες οικονομίες βρέθηκαν σε στάδιο βιομηχανοποίησης και κατασκευής υποδομών, κάτι που οδήγησε σε ραγδαία αύξηση της ζήτησης. Είναι ενδεικτικό ότι το 82% της μέσης ετήσιας ανόδου στην παγκόσμια κατανάλωση πετρελαίου τα τελευταία χρόνια προήλθε από τις αναδυόμενες οικονομίες, ενώ στην περίπτωση των βιομηχανικών μετάλλων μόνο η συνεισφορά της Κίνας στην αύξηση της παγκόσμιας κατανάλωσης μετάλλων κυμάνθηκε από 48% (αλουμίνιο) έως 113% (ψευδάργυρος).

Δηλαδή η ενίσχυση της κατανάλωσης μετάλλων στην Κίνα σε ορισμένες περιπτώσεις ξεπέρασε και την αντίστοιχη καθαρή παγκόσμια αύξηση.

--- Η αντιστροφή της τάσης

Τα πράγματα όμως άλλαξαν από το β΄ εξάμηνο του 2008. Το πετρέλαιο ήταν το πρώτο που πήρε την κάτω βόλτα, συμπαρασύροντας και τα μέταλλα. Καθώς η οικονομική ανάπτυξη άρχισε να υποχωρεί, με τον βιομηχανικό κόσμο να οδεύει προς συρρίκνωση και τις αναδυόμενες οικονομίες (ειδικά την Κίνα) να επιβραδύνουν, τα εμπορεύματα βρέθηκαν εκτεθειμένα.

Η απομόχλευση (deleveraging) ειδικά των αντισταθμιστικών ταμείων (hedge funds ) και ο περιορισμός του carry trade (καθώς και οι επενδυτές έκλειναν τις θέσεις short σε νομίσματα, κλείνοντας τις θέσεις long σε άλλες αγορές όπως τα εμπορεύματα) ολοκλήρωσαν την εικόνα καταστροφής.

Οι διττές προοπτικές για τον πληθωρισμό είναι επενδυτικός εφιάλτης, αφού κάθε σενάριο απαιτεί ένα τελείως διαφορετικό χαρτοφυλάκιο. Η βιομηχανία χάλυβα απειλείται με πτώση της παραγωγής το 2009 που θα είναι η μεγαλύτερη -σε ετήσια βάση- των τελευταίων 60 ετών.

Σύμφωνα με τις πλέον απαισιόδοξες προβλέψεις, θα πρέπει να περάσουν τουλάχιστον τέσσερα χρόνια για να επιστρέψει η παραγωγή στα επίπεδα του 2007. Η χαλυβουργία υφίσταται ένα από τα μεγαλύτερα πλήγματα εξαιτίας της χρηματοοικονομικής κρίσης, με τις τιμές των μετοχών πολλών επιχειρήσεων χάλυβα να έχουν διολισθήσει κατά τα δύο τρίτα από τα μέσα του 2008.

Με βάση τις προβλέψεις της UBS, οι τιμές του σιδήρου αναμένεται να υποχωρήσουν στα 55 δολ. ανά τόνο, ενώ εκείνες του μεταλλουργικού και του θερμικού άνθρακα προβλέπονται στα 85 δολ./τόνο και στα 60 δολ./τόνο αντίστοιχα.

--- Τα δύο κλειδιά των σεναρίων

Ο κύκλος υπεραπόδοσης των εμπορευμάτων ανατράπηκε, λοιπόν, στην ουσία στα μέσα του 2008, φέρνοντας πολλά από τα εμπορεύματα στα επίπεδα τιμών των αρχών της δεκαετίας. Οι μελλοντικές προοπτικές τους συνδέονται με δύο παράγοντες:

1. Με τον βαθμό στον οποίο η μείωση της παραγωγής, που υλοποιείται με επιθετικό τρόπο αυτήν την περίοδο, θα καταφέρει να στηρίξει τις τιμές των προϊόντων.

2. Με το κατά πόσο οι πολιτικές αναθέρμανσης της οικονομίας θα καταφέρουν να συντηρήσουν ένα υψηλό επίπεδο τελικής ζήτησης.

Το πετρέλαιο θα αποτελέσει το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, με τους αναλυτές να εκτιμούν τη μέση τιμή του 2009 στα 40 - 45 δολ./βαρέλι, δεδομένου ότι η ζήτηση μειώνεται, ενώ παραμένει ερωτηματικό ο βαθμός μείωσης των εκμεταλλεύσιμων αποθεμάτων, καθώς μεταφέρονται στο μέλλον δαπανηρά projects εξόρυξης.

Το ενδεχόμενο εισόδου της Ρωσίας στον OPEC και η συνεχής προσπάθεια του καρτέλ να ελέγξει τις τιμές σ’ ένα περιβάλλον απότομης ύφεσης θα παίξουν τον δικό τους ρόλο στις εξελίξεις. Παρόμοια χαρακτηριστικά παρουσιάζουν και τα «μαλακά» εμπορεύματα, οι τιμές των οποίων έδειξαν να έχουν έντονη και λογική συσχέτιση με εκείνες της ενέργειας. Οι τιμές των βιομηχανικών μετάλλων κινούνται γενικώς προς επίπεδα τα οποία αποθαρρύνουν την παραγωγή και τις επενδύσεις. Σε γενικές γραμμές οι αναλυτές προβλέπουν χαμηλότερες μέσες τιμές για το 2009, καθώς η ανάπτυξη υποχωρεί.

--- Τα αγροτικά προϊόντα και τα πολύτιμα μέταλλα

Με την τύχη των αγροτών παγκοσμίως να αλλάζει βίαια, το σύστημα κάλυψης των διατροφικών αναγκών του πλανήτη έχει γίνει περισσότερο εύθραυστο από οποιαδήποτε άλλη χρονική περίοδο της Ιστορίας.

Καλύτερες προοπτικές παρουσιάζουν ορισμένα γεωργικά προϊόντα όπως το βαμβάκι, η σόγια, η ζάχαρη και κάποια προϊόντα όπως το τσάι, ο καφές και το κακάο.

Παρά τις εξασθενημένες τιμές των σιτηρών, πάντως, η παραγωγή τους μόλις που ανταποκρίνεται στην παγκόσμια ζήτηση, ενώ τα περισσότερα αποθέματα διατροφικών ειδών βρίσκονται κοντά στο κατώτερο επίπεδο των τελευταίων τριών δεκαετιών, κάτι που σημαίνει πως μερική βελτίωση του κλίματος θα μπορούσε να ενισχύσει τις τιμές.

Καθώς σε περιόδους ύφεσης παραδοσιακά οι επενδυτές οδηγούνται σε αναζήτηση «ασφαλών καταφυγίων», τα πολύτιμα μέταλλα βρέθηκαν πρόσφατα στην πρώτη γραμμή. Αν και ο χρυσός συγκεντρώνει περισσότερο το επενδυτικό ενδιαφέρον, μεγαλύτερες αποδόσεις προήλθαν από το ασήμι, το παλλάδιο και την πλατίνα.

Αναφορικά με τον χρυσό, οι επενδυτές θυμήθηκαν πως κατά τη διάρκεια δύο ισχυρών υφέσεων μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1975 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980, οι τιμές του εκτινάχτηκαν κοντά στα 2.000 δολάρια ανά ουγκιά με βάση σημερινές αποπληθωρισμένες τιμές.

Το πολύτιμο μέταλλο από τα μέσα του 2007, καθώς η πιστωτική κρίση άρχισε να ξεδιπλώνεται, ακολούθησε ανοδική πορεία, για να φτάσει στο υψηλό των 1.023 δολαρίων ανά ουγκιά στις 17 Μαρτίου 2008.

Από τα μέσα Ιουλίου του περασμένου έτους, όμως, η άνοδος του δολαρίου, η πτώση των εμπορευμάτων και κυρίως η απομόχλευση των θεσμικών χαρτοφυλακίων που μεγέθυνε την αξία των μετρητών οδήγησαν τις τιμές στα 680 δολάρια ανά ουγκιά στις 24 Οκτωβρίου του περασμένου έτους, για να αυξηθούν εκ νέου σήμερα πάνω από τα 900 δολάρια ανά ουγκιά, ως απόρροια των μηδενικών επιτοκίων και της αίσθησης ότι το δολάριο αρχίζει να καθίσταται μερικώς υπερτιμημένο.

Ο χρυσός θα προσφέρει κέρδη σε περίπτωση τόσο αναζωπύρωσης του πληθωρισμού όσο και αποπληθωρισμού, καθώς η αποσταθεροποίηση στις αγορές θα τονίσει εκ νέου τον ρόλο του ως ασφαλούς καταφυγίου, αναφέρουν σήμερα ορισμένοι αναλυτές. Ιστορικά, ωστόσο, δεν έχει σημειώσει ποτέ κέρδη κατά τη διάρκεια μιας περιόδου αποπληθωρισμού, ενώ οι συνθήκες δεν ευνοούν μεγάλες κινήσεις, υποστηρίζουν άλλοι.

Ίσως, όμως, να υπάρχει μια πιο ελκυστική εναλλακτική πρόταση. Πρόκειται για τον λευκόχρυσο (πλατίνα), καθώς ιστορικά η αξία του αντιπροσώπευε 1,5 φορά το κόστος του χρυσού, ενώ σήμερα η αναλογία αυτή έχει υποχωρήσει στο 1,07. Καθώς μάλιστα η χρήση του έχει διευρυνθεί τα τελευταία 20 χρόνια (π.χ. iΡods, υπολογιστές, αντικαρκινικά φάρμακα, βιομηχανία κ.λπ.), οι προοπτικές του σε περίπτωση ανάκαμψης των οικονομιών ενισχύονται.

--- Η εξαίρεση του ουρανίου

Μια άλλη επένδυση που ενδεχομένως να έρθει στο προσκήνιο τα επόμενα χρόνια είναι και το ουράνιο. Η πυρηνική ενέργεια, εξάλλου, δείχνει να επανέρχεται στο προσκήνιο. Σήμερα λειτουργούν παγκοσμίως 448 πυρηνικοί αντιδραστήρες σε 31 χώρες (113 στην Ασία, 71 στη Ρωσία και στην ανατολική Ευρώπη, 4 στη Ν. Αμερική, 134 στη δυτική Ευρώπη, 124 στη Β. Αμερική και 2 στη Ν. Αφρική), ενώ έως το 2015 συνολικά 96 νέοι αντιδραστήρες θα προστεθούν, έναντι 50 που προγραμματίζεται να κλείσουν.

Από το 2002 η πορεία της ονομαστικής τιμής του ουρανίου από περίπου 10 δολ./λίβρα αναρριχήθηκε τον Ιούνιο του 2007 σε ιστορικό υψηλό, φτάνοντας στα 136 δολ./λίβρα. Το 2008 ήταν το πρώτο έτος από το 2005 που η τιμή του υποχώρησε για να βρεθεί σε μέσα επίπεδα στα 61,75 δολ./λίβρα από 99,33 δολ. το 2007.

Ωστόσο, με τις τιμές στα 7 - 20 δολάρια ανά λίβρα την περίοδο 1982 - 2004, επίπεδο που δεν απείχε πολύ από το κόστος παραγωγής, δεν υπήρχαν κίνητρα για νέες επενδύσεις, περιορίζοντας έτσι την παραγωγική δυναμικότητα, με αποτέλεσμα η εν λόγω αγορά να καταστεί σταδιακά ελλειμματική.

Την ίδια ώρα οι φωνές για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η ενεργειακή ασφάλεια όπως αποτυπώθηκε και στην πρόσφατη κρίση Ουκρανίας - Ρωσίας και το αυξημένο ενδιαφέρον ορισμένων χωρών για την πυρηνική ενέργεια οδηγούν σε αύξηση της ζήτησης.

Έτσι, έστω και αν διαφωνεί κανείς με τη χρήση του, δεδομένου ότι σχεδιάζονται νέα εργοστάσια, τιμές στα 70 δολ./λίβρα το 2009 και στα 80 δολ./λίβρα το 2010 τις οποίες προβλέπουν οι αναλυτές, θεωρώντας μάλιστα ότι το ουράνιο είναι η πιο «σίγουρη» μακροπρόθεσμη επένδυση στο παρόν επενδυτικό περιβάλλον, δεν μπορούν να αποκλειστούν.

* Οι αναλυτικοί πίνακες με τις προβλέψεις των οίκων για μέταλλα και εμπορεύματα, τις εκτιμήσεις για τις αποδόσεις των εμπορεύματων το 2009 αλλά και τις πωλήσεις χρυσού δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό"

** Αναδημοσίευση από το 569ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, 13 Φεβρουαρίου - 17 Φεβρουαρίου 2009.