Η Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών και Προβλέψεων της Eurobank EFG, εξέδωσε σήμερα το έβδομο τεύχος του τρίτου τόμου της περιοδικής έκδοσης Οικονομία και Αγορές.

Το παρόν ειδικό τεύχος είναι αφιερωμένο στην ομιλία του διεθνούς φήμης ακαδημαϊκού από το Πανεπιστήμιο του Berkeley, Andrew K. Rose (B.T. Rocca Professor, Economic Analysis and Policy, Haas School of Business) που ήταν προσκεκλημένος της Τράπεζας. Το θέμα της ομιλίας του Καθηγητή Rose «Η Νέα Παγκόσμια Οικονομία: Προοπτικές & Προκλήσεις» είναι πάρα πολύ επίκαιρο.

Οι κλυδωνισμοί στις παγκόσμιες χρηματαγορές, ο καλπάζων πληθωρισμός στις τιμές του πετρελαίου και πολλών καταναλωτικών αγαθών, η πιστωτική κρίση και η οικονομική επιβράδυνση στις ΗΠΑ συνθέτουν ένα δύσκολο σκηνικό, γεμάτο προκλήσεις για την παγκόσμια οικονομία.

Ο Καθηγητής Rose τόνισε χαρακτηριστικά ότι οι προκλήσεις δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητες. Στην παρούσα φάση του οικονομικού κύκλου, έπειτα από πολλά χρόνια αλματώδους ανάπτυξης (ιδιαίτερα στις χώρες της Ανατολικής Ασίας) οι παγκόσμιες ανισορροπίες είναι σε θέση να ανατρέψουν ρυθμούς μεγέθυνσης και ευημερίας. Μία από τις βασικές πηγές κινδύνων είναι το Έλλειμμα του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών (ΕΤΣ) των ΗΠΑ. Το έλλειμμα οφείλεται σε δύο βασικούς λόγους:

Πρώτον, οι καταναλωτές στις ΗΠΑ διατηρούν υψηλά επίπεδα ευημερίας και ρυθμών κατανάλωσης, δαπανώντας περισσότερα από όσο τους επιτρέπει το εισόδημά τους. Το 2007, το ΕΤΣ των ΗΠΑ υπερέβη τα 700 δις. δολ. ξεπερνώντας το 5% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος.

Αυτό, στην απλουστευμένη του διάσταση, σημαίνει ότι κάθε Αμερικάνος, ανεξαρτήτου ηλικίας και επαγγελματικής κατάστασης (γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένοι, άνεργοι κλπ.), έπρεπε να προσελκύσει (ουσιαστικά δανειστεί) κεφάλαια από το εξωτερικό στις ΗΠΑ της τάξης των 2.400 δολ. ώστε να διατηρήσει την καταναλωτική του δραστηριότητα και την ευημερία του στα τρέχοντα επίπεδα. Το ποσό αυτό είναι πράγματι ένα τεράστιο νούμερο για κάθε άτομο, για κάθε νοικοκυριό. Η εικόνα αυτή δεν φαίνεται να έχει βελτιωθεί το 2008.

Δεύτερον, οι οικονομίες των αναπτυσσόμενων χωρών, ουσιαστικά «εξάγουν» τα κεφάλαιά και τις αποταμιεύσεις τους στις ΗΠΑ, ενώ διατηρούν χαμηλές ισοτιμίες για την προστασία της ανταγωνιστικότητας των εξαγωγών τους. Η διαδικασία αυτή χρηματοδοτεί με δανεισμό την κατανάλωση στις ΗΠΑ, ενώ επιτρέπει την επανεισαγωγή μέρους των κεφαλαίων αυτών από τις ΗΠΑ και τις αναπτυγμένες χώρες, με τη μορφή άμεσων ξένων επενδύσεων στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Με άλλα λόγια, οι αναπτυγμένες χώρες οργανώνουν την παραγωγή και τον παράγοντα εργασία στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, με κεφάλαια που προέρχονται (κατά ένα μεγάλο ποσοστό) από τις τελευταίες.

Αυτό συμβαίνει, κυρίως, λόγω του ότι ο εγχώριος χρηματοπιστωτικός τομέας στις αναπτυσσόμενες δεν έχει εξελιχθεί τόσο όσο στις ώριμες οικονομίες, ώστε να είναι σε θέση να οδηγήσει σε αποδοτική οργάνωση της εγχώριας παραγωγής και κατανομή της απασχόλησης. Αυτό το υπόδειγμα ανάπτυξης δεν είναι κάτι το πρωτόγνωρο. Παρατηρήθηκε μεταπολεμικά και στην Ευρώπη.

Ωστόσο, λόγω της παγκοσμιοποίησης και των μεγάλων ανισορροπιών, καθώς και της συνεχιζόμενης πιστωτικής κρίσης, πολλοί αναρωτιούνται σήμερα με μεγάλη ανησυχία εάν είναι βιώσιμο.

Όπως τόνισε ο Καθηγητής Rose, για να διορθωθεί το πρόβλημα που γεννήθηκε από το ΕΤΣ, θα πρέπει οι εξαγωγές των ΗΠΑ να αυξηθούν σημαντικά ενώ ο ρυθμός αύξησης των εισαγωγών να επιβραδυνθεί. Ο μηχανισμός «κλειδί» που θα επιφέρει αυτό το αποτέλεσμα είναι η ισοτιμία του δολαρίου.

Εκτίμησε ότι η υποχώρηση του δολαρίου θα είναι της τάξης του 15% με 25% από τα επίπεδα των 1,55 δολ. ανά ευρώ. Επιπλέον, η πρόσφατη πτώση του δολαρίου έναντι του ευρώ, δεν φαίνεται να έχει επιφέρει σημαντικά αποτελέσματα στη μείωση του ΕΤΣ, λόγω της αύξησης της τιμής του πετρελαίου.

Δεν αποκλείεται λοιπόν να φτάσει η ισοτιμία δολ.-ευρώ στο 1,8 εντός της διετίας και είναι πιθανό, στα επόμενα τρία έως τέσσερα χρόνια, να αντιστοιχούν δύο δολάρια στο κάθε ευρώ. Τα αποτελέσματα αυτής της υποχώρησης του δολαρίου θα είναι μικτά και θα διαφοροποιηθούν στην Ευρώπη, την Ασία και τις ΗΠΑ.

Η Ευρώπη και πολλές αναπτυσσόμενες και αναπτυγμένες οικονομίες επιτρέπουν την ελεύθερη αναπροσαρμογή των ισοτιμιών των νομισμάτων τους (κυμαινόμενες ισοτιμίες), ενώ οι κεντρικές τους τράπεζες στοχεύουν πρωτίστως στην χαλιναγώγηση των πληθωριστικών πιέσεων. Αντίθετα, οι Ασιατικές χώρες χαρακτηρίζονται από αυτό που ονομάζεται «φόβος της ελεύθερης διακύμανσης των ισοτιμιών» (fear of floating). Διακατέχονται από την ανησυχία του ότι η ανατίμηση των εθνικών τους νομισμάτων θα οδηγήσει σε απώλεια ανταγωνιστικότητας. Για αυτό το λόγο, θα πρέπει να αναμένουμε ότι οι οικονομίες της Ασίας, θα συνεχίσουν να στηρίζουν «τεχνητά» τα νομίσματά τους.

Ο Καθηγητής Rose ανέφερε, τέλος, ότι η διεθνής οικονομική συγκυρία φανερώνει την ύπαρξη έντονων οικονομικών κύκλων και ισχυρών διακυμάνσεων, συνοδευόμενων από παράγοντες κινδύνου, όπως είναι η πιστωτική κρίση, οι υψηλές τιμές του πετρελαίου, η αύξηση του πληθωρισμού και οι πιέσεις στην αγορά ακινήτων σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι αρνητικοί αυτοί παράγοντες εντείνουν τις ανησυχίες για τη βιωσιμότητα της ανάπτυξης του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος.

Όμως, σύμφωνα με το Καθηγ. Rose, οι αναπτυσσόμενες οικονομίες θα συνεχίσουν την μεγέθυνση τους παρά τις αντιξοότητες. Σ’ αυτό συνδράμει σημαντικά το διεθνές εμπόριο που έχει εξελιχθεί σε μοχλό ανάπτυξης αλλά και η συνεχιζόμενη εισροή επενδύσεων στις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Παράλληλα, πολλές χώρες στην Ασία και την Αφρική, περιμένουν τη σειρά τους στο «κυνήγι» αυτό της ευημερίας, γεγονός που εξασφαλίζει μελλοντικές επενδυτικές ευκαιρίες αλλά και συνεχιζόμενους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, μεταφορών και εμπορίου για τις επόμενες δεκαετίες.