Χρέη και επιτόκια: Καλώντας... τους πυροσβέστες του ΔΝΤ

Η ούρα των αναξιοπαθούντων έξω από τα κεντρικά γραφεία του παγκόσμιου οικονομικού πυροσβέστη στην Ουάσιγκτον φαίνεται να μακραίνει, καθώς βουλιάζει παγκοσμίως η αγορά ομολόγων σε bear market και το κόστος χρήματος ανεβαίνει επικίνδυνα.

Μια σειρά χώρες από διάφορες περιοχές του πλανήτη στρέφονται και πάλι στη «σωτηρία» του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για δανεικά, καθώς οι οικονομίες τους κλυδωνίζονται και τα χρέη αυξάνονται στη σκιά της ανόδου των επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες για την αντιμετώπιση του αυξανόμενου πληθωρισμού, σε συνθήκες υφεσιακής... ανάπτυξης και παρατεταμένης ενεργειακής κρίσης.

Κάθε περίπτωση μπορεί να έχει επιμέρους διαφορές, αλλά ως γενικό μοτίβο το υπόβαθρο της απειλής μιας νέας κρίσης κρατικού χρέους και οικονομικών δυσκολιών είναι κοινό: ένας συνδυασμός υψηλού πληθωρισμού, συρρίκνωσης των συναλλαγματικών αποθεμάτων, αύξησης του κόστους δανεισμού και αδύναμης ανάπτυξης. Συχνά με μια δόση πολιτικής αναταραχής που πασπαλίζεται πάνω από το τοξικό κέικ, αναφέρει το Bloomberg.

Το ΔΝΤ, το οποίο αποτελεί τμήμα του πλαισίου που δημιουργήθηκε τις τελευταίες ημέρες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου για την εξασφάλιση μεγαλύτερης παγκόσμιας σταθερότητας, υπήρξε κατά καιρούς αμφιλεγόμενο, δεδομένων των συνθηκών που συνδέονται με τα προγράμματά του, συμπεριλαμβανομένων πολιτικών σκληρής λιτότητας, με μεγάλες περικοπές δαπανών στο επίκεντρο.

Όμως, το ΔΝΤ αναμφισβήτητα είναι δανειστής έσχατης ανάγκης και, ως βαρόμετρο κινδύνου και αδυναμίας, αναβοσβήνει κόκκινο.

The average IMF program improves the primary fiscal balance by 1% of GDP. Argentina tried 3.8% but the program fell apart. Sri Lanka is aiming for 4%. Recovery from a deep recession will do part of the job but it'll be a really tough IMF program. pic.twitter.com/eHltBCWI3p

— Sergi Lanau (@SergiLanauIIF) September 6, 2022

• Το Πακιστάν, που εδώ και καιρό αντιμετωπίζει πολιτική και οικονομική αναταραχή και το τελευταίο χρονικό διάστημα πρωτοφανείς φονικές πλημμύρες, μόλις εξασφάλισε ένα δάνειο περίπου 1,1 δισ. δολ. για να αποτρέψει μια επικείμενη χρεοκοπία.
• Η Σρι Λάνκα οριστικοποίησε την Πέμπτη δάνειο 3 δισ. δολ. με το ΔΝΤ, μετά από την κήρυξη πτώχευσης για τη μη αποπληρωμή κρατικών ομολόγων τον Ιούλιο. Είχαν ακολουθήσει ημέρες εξέγερσης εξαιτίας των αυξημένων τιμών σε είδη πρώτης ανάγκης, που γκρέμισαν τη δυναστεία Ρατζαπάξαπου.
• Η Ζάμπια κέρδισε την Τετάρτη την έγκριση του διοικητικού συμβουλίου του ΔΝΤ για 1,3 δισεκατομμύρια δολάρια.
• Η Αίγυπτος βρίσκεται σε συζητήσεις με το ΔΝΤ για νέο δάνειο καθώς οι επενδυτές ανησυχούν για χρεοκοπία, καθώς βρίσκεται αντιμέτωπη με αδυναμία αποπληρωμής χρεών.
• Έξι μήνες μετά την εισβολή της Ρωσίας, η Ουκρανία στρέφεται απελπισμένη για χρήματα στο ΔΝΤ, καθώς χωρίς διεθνή στήριξη η οικονομία της θα καταρρεύσει. Παρ' όλα αυτά μπορεί να μην είναι σε θέση να λάβει δάνειο, δεδομένου του κανόνα ότι οποιοσδήποτε δανειολήπτης πρέπει να έχει μια σαφή διαδρομή για την αποπληρωμή.

Οι αυξανόμενες τιμές της ενέργειας και των τροφίμων έρχονται να προστεθούν στα δεινά χωρών που έχουν θαφτεί από το χρέος που άνθησε κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Χρειάζονται λοιπόν γρήγορες κινήσεις επιδιόρθωσης, καθώς υπάρχουν αυξημένες ανησυχίες για μετάδοση του ιού σε πιο εύρωστες οικονομίες.

Παράλληλα, όμως, ο κόσμος βρίσκεται σε κύκλο πολιτικής κρίσης, καθώς κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν εκλογικές αναμετρήσεις και παράλληλα ένταση του θυμού στην κοινωνία, που μυρίζει μπαρούτι και προκαλεί ανησυχίες στις ηγεσίες για εκδήλωση αναταραχών εκτός ελέγχου εις βάρος των λεγόμενων παρεμβάσεων για «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις».

Από τη Λατινική Αμερική και τις ΗΠΑ έως την Ευρώπη οι πολιτικές και κοινωνικές προκλήσεις είναι έντονες.

Ριζοσπάστες ηγέτες εξελέγησαν στο Περού, τη Χιλή και πιο πρόσφατα στην Κολομβία, την ώρα που στη Βραζιλία οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ακόμα μεγάλο προβάδισμα (13 μονάδων) του πρώην προέδρου Λουίς Ινάσιου Λούλα ντα Σίλβα έναντι του ακροδεξιού πρόεδρου Ζαΐχ Μπολσονάρου, με δεσμεύσεις παντού για την αντιμετώπιση των κραυγαλέων ανισοτήτων και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Στις ΗΠΑ η αναμέτρηση στις ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου πολώνει το κλίμα, με τον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν να εκτοξεύει σφοδρά πυρά κατά του «εξτρεμισμού» Τραμπ και οπαδών του, ώστε να ηλεκτρίσει το εκλογικό ακροατήριο των Δημοκρατικών και να πείσει τους αναποφάσιστους.

Στην Ευρώπη, ήδη στην Ελλάδα το άρωμα εκλογών έχει ανεβάσει το πολιτικό θερμόμετρο στα ύψη, με την πολιτική αστάθεια να κυριαρχεί επίσης σε μια σειρά χώρες, από τη Βρετανία ως την Ιταλία, στο φόντο των τριγμών που προκαλούν, τόσο η παραίτηση του Μπόρις Τζόνσον και οι προκλήσεις που έχει μπροστά της η νέα πρωθυπουργός Λιζ Τρας εν μέσω απεργιακού κύματος για αυξήσεις μισθών ως απάντηση στον υψηλό πληθωρισμό, όσο και η παραίτηση του Μάριο Ντράγκι στο αποκορύφωμα της κρίσης του κυβερνητικού συνασπισμού στη γειτονική χώρα.

Και στην τελική, οι κυβερνήσεις ξέρουν ότι θα χρειαστεί να είναι προσεκτικές για το τι επιθυμούν και τι επιλέγουν να πράξουν.

Για παράδειγμα η Αργεντινή, που χρειάστηκε χρόνια για να ακολουθήσει ένα σκληρό πρόγραμμα 44 δισ. δολ. του ΔΝΤ, βρίσκεται σήμερα εγκλωβισμένη σε νέους εκβιασμούς για να μειώσει τις δαπάνες και να περικόψει επιδοτήσεις στα νοικοκυριά, ακόμη και τώρα που οι λογαριασμοί στην ενέργεια εκτινάσσονται στα ύψη. Η είδηση για μια απόπειρα κατά της ζωής της αριστερής αντιπροέδρου της Αργεντινής, Κριστίνα Κίρσνερ, την Πέμπτη, έγινε σε μια περίοδο που η χώρα είναι σκληρά πολωμένη μετά από χρόνια οικονομικής κρίσης και πολιτικών συγκρούσεων.

Φαύλος κύκλος

Τα προβλήματα του χρέους και της αδυναμίας που εκφράζεται στα ομόλογα δεν αφορούν, όμως, μόνο κάποιες μακρινές "εξωτικές" χώρες του λεγόμενου αναδυόμενου κόσμου που έχουν μπλεχτεί με το ΔΝΤ. Ο κίνδυνος μιας απόλυτης παγκόσμιας ύφεσης αυξάνεται διεθνώς και μαζί τα καμπανάκια για το χρέος "ώριμων" οικονομιών.

Εάν οι κεντρικές τράπεζες συνεχίσουν να αυξάνουν τα επιτόκια, το μόνο που θα κάνουν είναι να αυξήσουν το κόστος δανεισμού για τους καταναλωτές και τις εταιρείες, οδηγώντας τις πιο αδύναμες επιχειρήσεις σε χρεοκοπίες και καταστέλλοντας παράλληλα τη ζήτηση σε όλους τους τομείς, λένε αναλυτές.

Σίγουρα, αυτό μπορεί τελικά να μειώσει τον πληθωρισμό, αλλά μόνο μέσω μιας ύφεσης ως βαρύ τίμημα.

Στην Ευρώπη τα σημάδια είναι ήδη ανησυχητικά.  Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) έχει αρχίσει να ανεβάζει τα επιτόκια στο όνομα της καταπολέμησης του πληθωρισμού. 

Αλλά η άνοδος των επιτοκίων ξαναφέρνει το ζήτημα της βιωσιμότητας του χρέους (και της Ιταλίας και της Ελλάδας) και μαζί τη συζήτηση για τα γνωστά και οδυνηρά ανταλλάγματα περιοριστικών οικονομικών πολιτικών λιτότητας, για να συνεχίσει η ΕΚΤ να στηρίζει τα ομόλογα των ευάλωτων χωρών.

Το sell off στα ομόλογα

Με το sell off στα κρατικά ομόλογα να συνεχίζεται, η Ευρωζώνη έρχεται στο προσκήνιο ξανά μετά τις νέες παραινέσεις του ΔΝΤ.

Η απόδοση του 10ετούς ομολόγου της Ελλάδας σκαρφάλωσε στο 4,3%. Το spread, η διαφορά σε σχέση με την απόδοση των γερμανικών ομολόγων, κινείται στις 250-260 μονάδες βάσης.  Το ιταλικό ομόλογο 10ετούς διάρκειας εκτινάχθηκε κι αυτό πάνω από το 4% για πρώτη φορά από τις 15 Ιουνίου. 

Την ανηφόρα έχει πάρει και το κόστος δανεισμού των ΗΠΑ. Η μεγάλη άνοδος στην απόδοση του 2ετούς κρατικού ομολόγου δημιουργεί ανησυχία στην αγορά για πορεία της οικονομίας προς την ύφεση. Το επιτόκιο ανήλθε στο 3,51%, το υψηλότερο επίπεδο από τον Νοέμβριο του 2007. Η απόδοση του 10ετούς αυξήθηκε στο 3,26%. Η απόδοση του 30ετούς ομολόγου αυξήθηκε στο 3,38%, με υψηλό Ιουνίου σχεδόν 3,5%.

Στο επιχειρηματικό επίπεδο δανεισμού ανεβαίνει επίσης το κόστος. Τα spread των εταιρικών ομολόγων παγκοσμίως διευρύνονται μετά το καλοκαιρινό ράλι και βρέθηκαν και πάλι υψηλότερα μέσα στην εβδομάδα, σύμφωνα με τον σχετικό δείκτη του Bloomberg. Έχουν ανέβει για δύο διαδοχικές εβδομάδες.

Η ανοδική πορεία του κόστους δανεισμού (δημόσιου και ιδιωτικού) δείχνει “non stop”...