Ο Πούτιν, η Ουκρανία και η παραχάραξη της ιστορίας

To απόγευμα της Δευτέρας, καθώς ο Πούτιν έδινε το μακροσκελές διάγγελμα με το οποίο δικαιολόγησε την εισβολή στο Ντονμπάς, ο ιστορικός Tίμοθι Σνάιντερ συμμετείχε διαδικτυακά στην υπεράσπιση του διδακτορικού ενός νεαρού Ουκρανού ιστορικού στο ουκρανικό Καθολικό Πανεπιστήμιο στη Λβιβ.

Όπως αναφέρει σε άρθρο του στους Financial Times, ο υποψήφιος διδάκτορας είχε καταθέσει μια βιογραφία του Μιχάιλο Ρουντνίτσκι, ενός ποιητή και κριτικού λογοτεχνίας που καταγόταν από μια επιφανή ουκρανική οικογένεια. Ένας από τους αδερφούς του ήταν συνθέτης, ένας άλλος δημοσιογράφος και η αδερφή τους ήταν φεμινίστρια, μέλος του πολωνικού κοινοβουλίου και ακτιβίστρια.

Αυτός και τα αδέρφια του γεννήθηκαν στην παλαιά μοναρχία των Αψβούργων και τη δεκαετία του 1920 και του 1930 μεγάλωσαν στην Πολωνία, η οποία είχε μια μεγάλη ουκρανική μειονότητα. Οι Ρουντνίτσκι ζούσαν σε μια κοσμοπολίτικη πόλη που αποκαλούσαν Λβιβ. Σε κοντινή απόσταση προς ανατολάς βρισκόταν η Σοβιετική Ένωση, με τη δημοκρατία της Ουκρανίας, πατρίδα πολλών περισσότερων Ουκρανών.

Όπως τονίζει ο Σνάιντερ, καθηγητής Ιστορίας στο Γέιλ και συγγραφέας βιβλίων για τη ρωσική και την ουκρανική ιστορία, η αφήγηση της ιστορίας της οικογένειας έφερε στην επιφάνεια έναν αιώνα μεγάλων δεινών και προσδοκιών για τους Ουκρανούς:

Το 1932 και το 1933, η Μιλένα προσπάθησε να κάνει γνωστή σε όλο τον κόσμο τη φρίκη του Χολοντομόρ, του λιμού που προκάλεσαν οι πολιτικές του Στάλιν στην Ουκρανία και είχαν σαν αποτέλεσμα τον θάνατο 4 εκατομμυρίων ανθρώπων. Στη Γερμανία είχε μόλις ανέβει στην εξουσία ο Χίτλερ, ο οποίος όπως και ο Στάλιν ήθελε να καταλάβει τα εύκρατα ουκρανικά εδάφη και να τα ενσωματώσει στη φυλετική γερμανική αυτοκρατορία.

Το 1939, ο Χίτλερ και ο Στάλιν ήταν σύμμαχοι στο πρώτο μέρος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μοίρασαν την Πολωνία μεταξύ τους. Η Λβιβ έγινε ξαφνικά κομμάτι της Σοβιετικής Ένωσης.

Τρία αδέρφια της οικογένειας έφυγαν, αλλά ο Μιχάιλο παρέμεινε. Τότε, το 1941, ο Χίτλερ πρόδωσε τον Στάλιν και η ναζιστική Γερμανία εισέβαλε στη Σοβιετική Ένωση. Η Λβιβ έπεσε στα χέρια των ναζί και ο Μιχάιλο αναγκάστηκε να κρύψει την πραγματική του ταυτότητα και να εργαστεί ως μεταφραστής με ψευδώνυμο. Αυτός και τα αδέρφια του ήταν Εβραίοι από την πλευρά της μάνας τους. Ήταν όλοι διάσημοι Ουκρανοί. Ήταν ένα έθνος που είχαν επιλέξει. Δύο από τους παππούδες τους ήταν Εβραίοι, ένας ήταν γερμανόφωνος Πολωνός και μόνο ένας ήταν Ουκρανός. Ο πατέρας τους και η μητέρα τους μιλούσαν μεταξύ τους πολωνικά και ο πατέρας τους είχε πεθάνει σε νεαρή ηλικία. Ωστόσο, όλοι είχαν συμβάλει στη δημιουργία ενός ουκρανικού έθνους.

«Τα σκεφτόμουν όλα αυτά καθώς οι ρωσικές βόμβες άρχιζαν να πέφτουν στην ανατολική Ουκρανία» γράφει ο Σνάιντερ.

Όπως σημειώνει, η Ουκρανία είναι ανεξάρτητη από το 1991, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Το 2014, η Ρωσία εισέβαλε, κατέλαβε και προσάρτησε σημαντικό κομμάτι των ουκρανικών εδαφών. Και το βράδυ της Δευτέρας, ο πρόεδρος Πούτιν διέταξε την ανάπτυξη Ρώσων στρατιωτών στην Ανατολική Ουκρανία.

Ενώ ένας νεαρός Ουκρανός λάμβανε το διδακτορικό του, ο πρόεδρος της Ρωσίας δικαιολογούσε τη χρήση βίας με μια παράξενη διατριβή για το παρελθόν, η οποία όπως επισημαίνει ο Σνάιντερ αναπαρήγαγε τις θέσεις που είχε διατυπώσει ο Πούτιν σε ένα μακροσκελές δοκίμιο τον περασμένο Ιούλιο: δεν υπάρχει Ουκρανία, δεν υπάρχουν Ουκρανοί, είναι όλα κομμάτι της Ρωσίας ή δημιούργημα της Ρωσίας και ως εκ τούτου θα έπρεπε να τεθούν υπό τον έλεγχο της Ρωσίας και εν ανάγκη να αφανιστούν από τη Ρωσία.

Αλλά σύμφωνα με τον Σνάιντερ, ο Πούτιν σφάλλει που δεν αναγνωρίζει ότι η Ουκρανία έχει μια ξεχωριστή ιστορία και ότι οι Ουκρανοί έχουν δικαίωμα να καθορίσουν το μέλλον τους.

«Ο Πούτιν πιστεύει ότι όσοι μιλούν ρωσικά πρέπει να είναι Ρώσοι και χρειάζονται την προστασία του. Σχεδόν όλοι στην Ουκρανία μιλούν ρωσικά. Υποθέτω ότι όλοι όσοι βρίσκονταν στην αίθουσα κατά τη διάρκεια της υποστήριξης της διδακτορικής διατριβής μιλούσαν ρωσικά. Ο Μιχάιλο Ρουντνίτσκι, για την ακρίβεια, μιλούσε ρωσικά. Αλλά όλοι αυτοί οι άνθρωποι, στο παρελθόν και στο παρόν, ήξεραν επίσης και ουκρανικά. Η διατριβή ήταν γραμμένη στα ουκρανικά. Και όλοι αυτοί οι άνθρωποι, στο παρελθόν και στο παρόν, γνώριζαν πολωνικά και άλλες γλώσσες» γράφει ο Σνάιντερ.

«Υπάρχει ένα βαθύτερο ζήτημα εδώ. Όποια γλώσσα και αν μιλάμε, το σημαντικό είναι το τι λέμε. Η ταυτότητά μας δεν αποφασίζεται από μακρινούς τυράννους, όποια γλώσσα και αν τυχαίνει να μιλάμε», υπογραμμίζει.

Όπως τονίζει ο ίδιος, τα έθνη δημιουργούνται από ανθρώπους που λαμβάνουν ρίσκα για ένα καλύτερο μέλλον για τον λαό που έχουν επιλέξει. Μπορούν βέβαια οι προσδοκίες τους να διαψευστούν από ανθρώπους με άλλες ιδέες και μεγαλύτερη ισχύ, επισημαίνει ο Σνάιντερ, φέρνοντας το παράδειγμα του Χίτλερ και του Στάλιν που είχαν ένα δικό τους όραμα για την Ουκρανία, το οποίο συμβάδιζε με τις ιδεολογίες τους. Ο Πούτιν έχει τη δική του στρεβλή άποψη και οδήγησε τη Ρωσία σε πόλεμο πάνω σε αυτή τη βάση, υποστηρίζει ο ιστορικός του Γέιλ.

Λίγο μετά την ολοκλήρωση της υποστήριξης της διδακτορικής διατριβής, Ρώσοι στρατιώτες διέσχισαν τα σύνορα. Είχαν λάβει ένα αντίγραφο του δοκιμίου του Πούτιν για την Ουκρανία και τη Ρωσία, ένα γελοίο μύθευμα περί καταναγκαστικής ενότητας, σύμφωνα με τον Σνάιντερ.

«Χρειαζόμαστε περισσότερες διατριβές από νέους ανθρώπους και λιγότερους πολεμικούς λιβέλλους από γερασμένους δικτάτορες. Η ιστορία δεν μπορεί να σταματήσει έναν πόλεμο. Αλλά μπορεί να μας βοηθήσει, τουλάχιστον, να κατανοήσουμε πώς ξεκινάει ένας πόλεμος, με την υπεροψία και τα ψέματα», καταλήγει ο Σνάιντερ.