* Οι πίνακες που αφορούν στην εξέλιξη βασικών δεικτών στην ελληνική οικονομία και στη συμμετοχή στο ελληνικό χρέος δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

Tο δεύτερο φετινό εξάμηνο εξελίσσεται χειρότερα σε σχέση με το πρώτο και όλα δείχνουν ότι το 2011 θα δούμε την οικονομική δραστηριότητα να «βουλιάζει» σε χαμηλότερα επίπεδα.

Οι επιχειρηματίες γνωρίζουν ότι στην παρούσα τουλάχιστον χρονική στιγμή τίποτε ουσιαστικό δεν μπορούν να προσδοκούν από τους πολιτικούς και επίσης πως τα όπλα άμυνας που διαθέτουν οι εταιρείες τους είναι πλέον πολύ λίγα, έπειτα από δύο χρόνια έντονης οικονομικής κρίσης.

Όλα δείχνουν ότι η επόμενη χρονιά θα είναι η περίοδος του μεγάλου ξεκαθαρίσματος. Πολλές επιχειρήσεις είτε θα κλείσουν είτε θα απορροφηθούν και θα αποτελέσουν «τροφή» για τους ισχυρότερους ομίλους, που θα κερδίσουν μερίδια σε μια συρρικνούμενη αγορά. Το 2011 οι εταιρείες θα τα παίξουν όλα για όλα και όποια αντέξει...

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, όσο χρήσιμη είναι για τους επενδυτές η σωστή πρόβλεψη της γενικότερης χρηματιστηριακής τάσης, άλλο τόσο (ή και ακόμη περισσότερο) κρίσιμη είναι η επιλογή των σωστών μετοχών (stock picking).

Ολα δείχνουν ότι το δεύτερο εξάμηνο του 2010 εξελίσσεται χειρότερα από το πρώτο και πως η πτωτική αυτή τάση θα συνεχιστεί τουλάχιστον για ένα μεγάλο μέρος της επόμενης χρονιάς.

Με βάση τα επίσημα στοιχεία, ο όγκος των λιανικών πωλήσεων συνέχισε να υποχωρεί μέσα στο καλοκαίρι (-9,1% τον Ιούλιο, -11,8% τον Αύγουστο) και, σύμφωνα με την Πειραιώς Χρηματιστηριακή, «στο βραχυπρόθεσμο διάστημα δεν βλέπουμε κάποια αναστροφή αυτής της τάσης, καθώς τα νοικοκυριά βρίσκονται υπό πίεση, εξαιτίας των υψηλότερων φόρων και της σημαντικά χαμηλότερης κρατικής δαπάνης».

Η επιδείνωση της κατάστασης -όπως αναφέρουν χρηματιστηριακοί παράγοντες- θα φανεί ανάγλυφα μέχρι το τέλος Νοεμβρίου, μέσα από τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων εννεαμήνου των εισηγμένων εταιρειών του Χ.Α.

Επίσης, μια σειρά άλλα στοιχεία δείχνει ότι τουλάχιστον για τους επόμενους 6 - 8 μήνες η οικονομική πτώση θα συνεχιστεί, με ενδεικτικά παραδείγματα:

α) την ανοδική πορεία της ανεργίας, β) τη συνεχιζόμενη υποχώρηση του αριθμού οικοδομικών αδειών, γ) το αυξανόμενο ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων στις τράπεζες, δ) τις εκτιμήσεις των αναλυτών για σημαντική υποχώρηση στις αξίες των εμπορικών ακινήτων μέσα στο 2011, ε) τα αυξημένα πλέον ποσοστά των νοικοκυριών που δεν πληρώνουν τους λογαριασμούς των ΔΕΚΟ, που δεν ασφαλίζουν τα αυτοκίνητά τους, που ρευστοποιούν τα παλιά τους ασφαλιστικά συμβόλαια κ.λπ.

Σ’ αυτήν επιδεινούμενη συγκυρία, πολλές επιχειρήσεις όχι μόνο εμφανίζονται καταπονημένες από την ήδη διετή οικονομική κρίση, αλλά φαίνεται να έχουν εξαντλήσει και το σύνολο του οπλοστασίου τους.

Ήδη οι εταιρείες ό,τι ήταν να κάνουν στα μέτωπα του περιορισμού του κόστους, της μείωσης των αποθεμάτων, του κλεισίματος ζημιογόνων δραστηριοτήτων, των απολύσεων προσωπικού, των μειώσεων στους μισθούς κ.λπ. σχεδόν το έχουν ήδη ολοκληρώσει. Επιπλέον, βλέπουν τις τράπεζες να αυξάνουν συνεχώς τα spreads στα δάνεια που τους χορηγούν, με αποτέλεσμα το κόστος του χρήματος να ξεπερνά σήμερα το 8% για πάρα πολλές επιχειρήσεις και μάλιστα να παρουσιάζει ανοδική τάση...

--- Το πολιτικό περιβάλλον και οι τράπεζες

Οι επιχειρηματίες επίσης «δεν βλέπουν φως» ούτε σε πολιτικό επίπεδο. Ακόμη και η κυβέρνηση δεν κάνει λόγο για ανάπτυξη μέσα στο 2011, αλλά απλώς για βελτίωση των δημοσιονομικών και για... σταθεροποίηση από το 2012.

Μάλιστα, δεν είναι λίγοι εκείνοι που έχουν αποδώσει τη βούληση του πρωθυπουργού κ. Γιώργου Παπανδρέου να λάβει πολιτική στήριξη είτε από τις επικείμενες περιφερειακές εκλογές είτε από έκτακτη προσφυγή στην κάλπη, για τα επώδυνα μέτρα που απαιτείται να ληφθούν μέσα στο 2011.

Και εν μέσω επώδυνων μέτρων, η ζήτηση δεν μπορεί να σημειώσει άνοδο, αλλά αντίθετα μάλλον θα περιοριστεί ακόμη περισσότερο... Και αυτό γιατί ενδεχόμενα μέτρα όπως νέα αύξηση στους συντελεστές του ΦΠΑ, νέες περικοπές αμοιβών στους δημοσίους υπαλλήλους, μέτρα-τομές στις ΔΕΚΟ κ.λπ. μόνο αρνητικά θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη ζήτηση στην οικονομία, σε βραχυπρόθεσμη βάση.

Το γεγονός, μάλιστα, ότι οι τράπεζες (Εθνική, Κύπρου, Πειραιώς, Marfin, Εμπορική, Γενική κ.ά.) είτε έσπευσαν είτε θα σπεύσουν να ενισχυθούν κεφαλαιακά οφείλεται στην πρόθεσή τους να εξασφαλιστούν ακόμη και σε περίπτωση ιδιαίτερα αρνητικών εξελίξεων στο μέτωπο της οικονομίας.

Και φυσικά δεν είναι μόνο οι τραπεζίτες που επιλέγουν την κεφαλαιακή ενίσχυση των εταιρειών τους εν όψει της «καταιγίδας». Δεν είναι λίγοι οι επιχειρηματίες και άλλων κλάδων που αποφάσισαν να βάλουν... το χέρι στην τσέπη για να ενισχύσουν τις εταιρείες τους, έτσι ώστε αυτές να αντέξουν ακόμη και στο πλέον αρνητικό σενάριο. Ενδεικτικά αναφέρουμε περιπτώσεις όπως η Μοτοδυναμική (όμιλος Κυριακόπουλου), η Κλουκίνας - Λάππας, η Dionic κ.ά.

--- Τι βλέπει η αγορά

* «Κερδίζουμε μερίδια σε μια αγορά που συρρικνώνεται. Αν κάποιοι ανταγωνιστές βλέπουν τις πωλήσεις τους να πέφτουν κατά 20% και 25% και ταυτόχρονα δεν μπορούν να περιορίσουν τις δαπάνες τους, κάποια στιγμή θα αναγκαστούν να κλείσουν. Δεν είναι φυσικά ωραίο να περιμένεις να πεθάνει ο άλλος για να αναπτυχθείς εσύ, αλλά έτσι έχουν τα πράγματα στην αγορά». Αυτά δήλωσε ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Πλαίσιο, κ. Γ. Γεράρδος, εκτιμώντας μάλιστα ότι «τον πάτο του βαρελιού» στην οικονομία δεν τον έχουμε δει ακόμη.

* Για την έντονη δυσχέρεια στην οποία θα περιέλθουν πολλές εταιρείες μέσα στο 2011 έχουν κάνει λόγο και πολλοί άλλοι επιχειρηματίες. Ο κ. Δ. Βαράγκης (διευθύνων σύμβουλος της ομώνυμης εισηγμένης), για παράδειγμα, εκτιμά ότι με την πορεία που έχει η ζήτηση στον κλάδο του επίπλου πολλές επιχειρήσεις θα βρεθούν σε δυσχερέστατη θέση και είτε θα συγχωνευτούν είτε θα κλείσουν. Όσο για την εταιρεία του κ. Βαράγκη, έχει ρίξει το κέντρο βάρους της στην ανάληψη μεγάλων projects στο εξωτερικό.

* Για αυξημένα μερίδια σε μια αγορά της οποίας ακόμη δεν έχουμε δει τον πάτο μιλούν επίσης τόσο ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Jumbo κ. Απ. Βακάκης (η εταιρεία του κερδίζει μερίδια αγοράς, όταν οι συγκρίσιμες πωλήσεις της προβλέπεται να σημειώσουν πτώση γύρω στο 5% για τη χρήση που λήγει στις 30/6/2011), όσο και ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Sprider κ. Σ. Χατζηιωάννου, ο οποίος ελπίζει ότι θα δούμε το χαμηλότερο σημείο της ζήτησης προς το τέλος του 2011 και έχει θέσει ως στόχο τη διεύρυνση των μεριδίων της εταιρείας του, σε μια περίοδο όπου τα μικρά καταστήματα στον χώρο της ένδυσης μειώνονται μέρα με την ημέρα.

* Για επιδείνωση της ζήτησης μέσα στο 2011 όσον αφορά στα προϊόντα (ευρεία γκάμα) που προσφέρει ο όμιλός του μίλησε στον «M» και στο euro2day.gr και ο κ. Κ. Πετρόπουλος, πρόεδρος της ομώνυμης εισηγμένης: «Για τα προϊόντα του ομίλου που προορίζονται για επαγγελματική χρήση, μάλλον θα δούμε το χαμηλότερο σημείο της ζήτησης μέσα στο 2011. Ήδη, έχει παρατηρηθεί πτώση γύρω στο 50% σε σύγκριση με το 2008.

Για πόσο καιρό ακόμη υπάρχει δυνατότητα να μην αντικαθίστανται αυτά τα προϊόντα; Γιατί ούτε οι εσωτερικές μεταφορές θα σταματήσουν να γίνονται, ούτε οι εξαγωγές. Τώρα, σε κάποια καταναλωτικά προϊόντα μας, φοβάμαι ότι η κρίση θα διαρκέσει και μετά το 2011». Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι η εισηγμένη εξετάζει περιπτώσεις ανάληψης και άλλων αντιπροσωπειών στον ευρύτερο κλάδο του αυτοκινήτου, από εταιρείες που έχουν μεν «πράγματα να δώσουν», αλλά έχουν πληγεί από την κρίση.

* Την εκτίμηση ότι αρκετές επιχειρήσεις του χώρου του θα δυσκολευτούν να επιβιώσουν είχε κάνει από τον περασμένο Ιούνιο και ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Γενικής Εμπορίου και Βιομηχανίας κ. Γ. Κρεμμύδας, εστιάζοντας στην έλλειψη ζήτησης, στα τραπεζικά ανοίγματα καθώς και στην τάση των τραπεζών να αυξάνουν τα spreads μέρα με την ημέρα...

* Έτος-«Γολγοθάς» αναμένεται να είναι το 2011 για μια σειρά κλάδους, που βλέπουν τη ζήτηση να διατηρείται σε πολύ χαμηλά επίπεδα αλλά και τα «βάρη του παρελθόντος» -όπως υψηλά σταθερά κόστη, μεγάλα δάνεια προς τις τράπεζες κ.λπ.- να μοιάζουν... ασήκωτα. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι ο κατασκευαστικός τομέας, του οποίου οι «μικρομεσαίες» εισηγμένες δίνουν σε καθημερινή βάση τη μάχη της ρευστότητας, σε μια περίοδο όπου βλέπουν το ανεκτέλεστο υπόλοιπο των συμβάσεών τους να περιορίζεται συνεχώς.

* Με σοβαρά προβλήματα και οι ασφάλειες, όπου η ζήτηση -αν εξαιρέσει κάποιος την επίδραση από τα αυξημένα τιμολόγια στην υποχρεωτική ασφάλιση του αυτοκινήτου- παρουσιάζουν κάμψη και οι ρευστοποιήσεις παλαιών συμβολαίων έχουν φουντώσει.

Ως αποτέλεσμα, αρκετές μικρές εταιρείες βρίσκονται στο «κίτρινο», ενώ πολλές από τις μεγάλες θα χρειαστούν γενναίες αυξήσεις κεφαλαίου προκειμένου να ανταποκριθούν στα κριτήρια της Solvency II. Για κάμποσες ασφαλιστικές, μάλιστα, τα πράγματα θα ήταν ακόμη χειρότερα, όμως το... κανόνι του ομίλου Ασπίς -παρόλο που έπληξε τους ασφαλισμένους και τον κρατικό προϋπολογισμό- «μοίρασε» φέτος σημαντικό κύκλο εργασιών στις υπόλοιπες ασφαλιστικές εταιρείες της αγοράς.

--- Οι επιπτώσεις στο Χ.Α.

Αναμφίβολα, οι τιμές των μετοχών στο ταμπλό έχουν προεξοφλήσει σε σημαντικό βαθμό την υποχώρηση του ΑΕΠ και τη γενικότερη επιδείνωση των εταιρικών αποτελεσμάτων μέσα στο 2011. Αυτό προκύπτει, άλλωστε, και από το γεγονός ότι ενώ τα ξένα χρηματιστήρια... χορεύουν σε ρυθμούς ξέφρενου πάρτι, το Χ.Α. καταγράφει σημαντικότατες απώλειες για μία ακόμη χρονιά.

Ωστόσο, θα πρέπει να επισημανθεί ότι στην περίπτωση του Χ.Α. ο Γενικός Δείκτης πολύ λίγο πλέον μπορεί να απεικονίσει όσα συμβαίνουν στη γενικότερη αγορά, καθώς βλέπουμε πάρα πολλές εισηγμένες είτε να υπεραποδίδουν έντονα, είτε να υποαποδίδουν κατά πολύ έναντι του βασικού χρηματιστηριακού δείκτη.

Για παράδειγμα, μέσα στο τελευταίο 12μηνο έχουμε δει εισηγμένες είτε να αυξάνουν την κερδοφορία τους είτε να υποχρεώνονται σε περιορισμένες απώλειες και αυτό να απεικονίζεται με θετικό τρόπο στο ταμπλό. Την ίδια περίοδο, ωστόσο, άλλες εταιρείες πλήττονται βαρύτατα από την κρίση, με αποτέλεσμα οι αποτιμήσεις τους να έχουν καταβαραθρωθεί.

Δεν είναι τυχαίο ότι πολλές μετοχές έφτασαν να είναι διαπραγματεύσιμες κάτω από το επίπεδο των 30 ή και των 20 λεπτών του ευρώ και μάλιστα κάποιες από αυτές προχώρησαν σε reverse split για να ωραιοποιήσουν την κατάσταση και να μην ενταχθούν στην κατηγορία των ειδικών χαρακτηριστικών.

Η ουσία είναι ότι σε περιόδους όπως η τρέχουσα, όσο κρίσιμη είναι η σωστή πρόβλεψη της γενικότερης χρηματιστηριακής τάσης, άλλο τόσο (ή και ακόμη περισσότερο) κρίσιμη είναι η επιλογή των σωστών μετοχών (stock picking), δηλαδή εκείνων που θα επιβιώσουν, κερδίζοντας έδαφος από μια σειρά άλλων επιχειρήσεων που θα υποχρεωθεί να αποχωρήσει από την αγορά. Και όλα δείχνουν ότι το 2011 πολλές εταιρείες θα αναγκαστούν να διακόψουν τη λειτουργία τους, αφήνοντας ωστόσο τα όποια μερίδιά τους στις ισχυρότερες, που θα καταφέρουν να επιβιώσουν...

ΕΙΣΗΓΜΕΝΕΣ: ΤΑ ΔΥΣΚΟΛΑ ΜΠΡΟΣΤΑ ΤΟΥΣ...

Σοβαρές δυσκολίες θα εμφανιστούν το 2011, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό μπορεί να μην έχουν προεξοφληθεί στο ταμπλό του Χ.Α., σύμφωνα με μερικές εκτιμήσεις οίκων του εξωτερικού για τις ελληνικές μετοχές. Για παράδειγμα, στην πιο πρόσφατη έκθεσή του για τον ελληνικό τραπεζικό κλάδο ο ελβετικός οίκος UBS παρουσιάζει τις προβλέψεις του σχετικά με την κερδοφορία του το 2011 σε σύγκριση με το consensus που επικρατεί, με βάση τις οποίες συνολικά κινείται χαμηλότερα έως πολύ χαμηλότερα από τον μέσο όρο.

Πιο συγκεκριμένα, για την Εθνική Τράπεζα αναμένει καθαρά κέρδη 531 εκατ. ευρώ έναντι 927 εκατ. ευρώ που είναι το consensus, ή 43% χαμηλότερα. Όσον αφορά στην EFG Eurobank, κινείται 42% πιο κάτω, στα 116 εκατ. ευρώ, για την Alpha Bank η εκτίμησή της βρίσκεται 27% χαμηλότερα, ενώ για την Τράπεζα Πειραιώς διαμορφώνεται 61% χαμηλότερα, στα 43 εκατ. ευρώ.

Όσον αφορά στη Marfin Popular Bank και στην ATEbank, η UBS αναμένει κέρδη για την πρώτη και ζημίες για την ΑΤΕ. Εφόσον οι εκτιμήσεις του οίκου επαληθευτούν, τότε οι συνθήκες για την ελληνική οικονομία και τις εισηγμένες θα είναι το ίδιο δύσκολες το συγκεκριμένο έτος, αν όχι δυσκολότερες.

Ωστόσο, η εικόνα για το 2011 είναι εξίσου θολή και για τις άλλες επιχειρήσεις της Σοφοκλέους, αφού δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου οι αναλυτές αλλάζουν άρδην τις εκτιμήσεις τους για τα μεγέθη από έκθεση σε έκθεση ή διαφορετικοί αναλυτές για τις ίδιες εταιρείες αναμένουν πολύ διαφορετικά μεγέθη, όπως παραπάνω στην περίπτωση των τραπεζών.

* Οι πίνακες που αφορούν στην εξέλιξη βασικών δεικτών στην ελληνική οικονομία και στη συμμετοχή στο ελληνικό χρέος δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

** Αναδημοσίευση από το 659ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ", 5 - 9 Νοεμβρίου 2010.