* Οι πίνακες που αφορούν στις μερισματικές αποδόσεις των αγορών και στις μακροοικονομικές προβλέψεις για την Κίνα δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη: "Συνοδευτικό Υλικό".

Σαν μην έφταναν τα τόσα δικά της προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει η ελληνική κυβέρνηση για να διαχειριστεί την οικονομική ύφεση με όσο το δυνατόν πιο λίγες απώλειες, έρχεται τώρα και η επιβάρυνση του διεθνούς κλίματος!

Εκεί που η χώρα περίμενε να δει τα εισοδήματα των Ευρωπαίων να αρχίσουν να ανεβαίνουν για να αγοράσουν περισσότερα ελληνικά προϊόντα και να επισκεφθούν το καλοκαίρι τα νησιά μας, οι χώρες η μία μετά την άλλη εξαγγέλλουν προγράμματα λιτότητας και οι αναλυτές χαμηλώνουν τον πήχη των προσδοκιών σε μια ανάκαμψη που ουσιαστικά δεν πρόλαβε καν να ξεκινήσει...

Σε αυτό το περιβάλλον, η κυβέρνηση επεξεργάζεται πολιτικές και παρεμβάσεις για να «τετραγωνίσει τον κύκλο» και να καταφέρει να θέσει σε κίνηση τη διαδικασία της ανάκαμψης από τις αρχές του 2011.

Από την πλευρά της, η αγορά δεν συμμερίζεται, επί του παρόντος τουλάχιστον, την αισιοδοξία της κυβέρνησης, ενώ παράλληλα αμφιβάλλει για το κατά πόσον ο παραδοσιακά αργοκίνητος κρατικός μηχανισμός θα μπορέσει να δουλέψει στο φουλ...


«Σύννεφα» από το εξωτερικό

Οι αιτίες του φόβου είναι γνωστές: Περιλαμβάνουν την κρίση χρεών στην ευρωζώνη, τον κίνδυνο διπλής ύφεσης στην ανάκαμψη (σχήματος W) και τις γεωπολιτικές ανησυχίες. Το νέο στοιχείο της εξίσωσης ωστόσο είναι η πορεία των εμπορευμάτων.

Ο φόβος της διπλής ύφεσης στην Ευρώπη, παρότι δεν αποτελεί νέο στοιχείο στο παζλ, εντούτοις φαίνεται ολοένα και το πιο πιθανό σενάριο.

Οι οικονομολόγοι είχαν ποντάρει στο σενάριο ανάκαμψης τύπου V, δηλαδή της έντονης και ισχυρής ανάκαμψης στην καλύτερη περίπτωση ή σε αυτήν τύπου U, αργή μεν, αλλά σταθερή ανοδική πορεία, ωστόσο οι οικονομίες και ιδιαίτερα εκείνες της Ευρώπης οδηγούνται σε ανάκαμψη σχήματος W, δηλαδή σε αυτήν με διπλό πάτο.

Τα σκληρά οικονομικά μέτρα που ελήφθησαν από τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, «μεταδόθηκαν» σύντομα στο Ηνωμένο Βασίλειο και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, άνοιξε και πάλι το θέμα της Ουγγαρίας, καθώς ορισμένοι φοβούνται ότι οι Ούγγροι δεν θα αποφύγουν τελικά τη χρεοκοπία…

Με τόσα προγράμματα σταθεροποίησης, θα καταφέρει άραγε η Ευρώπη να ξεκινήσει από φέτος την πολυπόθητη ανάκαμψη;

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πάντως, με τη χρήση χαλαρών νομισματικών πολιτικών και χαμηλών επιτοκίων προσπαθεί να βοηθήσει την οικονομία, ωστόσο η κρίση χρέους και τα υποχρεωτικά δημοσιονομικά μέτρα δεν είναι δυνατόν να επιτρέψουν μια δυναμική ανάκαμψη στην πραγματική οικονομία. Τα μεγάλα και σε κάποιες περιπτώσεις ανεξέλεγκτα κυβερνητικά ελλείμματα έχουν αυξήσει το κόστος δανεισμού, πλήττοντας τις οικονομικές προοπτικές.


--- Τριγμοί στην Ευρώπη

Παράλληλα, τα μακροχρόνια μέτρα λιτότητας που έθεσαν σε εφαρμογή πολλά κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης δημιουργούν περαιτέρω ανησυχίες για τη μεσοπρόθεσμη ευρωπαϊκή ανάπτυξη, ενώ η μείωση της ισοτιμίας του ευρώ δεν έχει μέχρι στιγμής καμία θετική συνεισφορά στο εμπορικό ισοζύγιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το ευρώ μπορεί να έχει υποχωρήσει, ωστόσο αυτό δεν μπορεί να λύσει από μόνο του το πρόβλημα ανταγωνιστικότητας της νότιας Ευρώπης. Σε χώρες όπως η δική μας, η Ισπανία, η Ιταλία και η Πορτογαλία, όπου ο τουρισμός είναι πυλώνας της εγχώριας οικονομίας και βασική εξαγωγική δραστηριότητα, η κάμψη του ευρώ έναντι του δολαρίου δεν πρόκειται να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα σε σύγκριση με κράτη όπως η Τουρκία, για παράδειγμα.

Ταυτόχρονα, ο χρηματοπιστωτικός κλάδος και η οικονομία της ευρωζώνης είναι αντιμέτωποι με τις επιπτώσεις από τη μετάδοση της κρίσης των κρατικών χρεών. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες βγαίνουν «τραυματισμένες» από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, ενώ σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΚΤ ο χρηματοπιστωτικός κλάδος θα προβεί σε επιπλέον απομειώσεις 195 δισ. ευρώ φέτος και του χρόνου.

Ένας σημαντικός κίνδυνος είναι η πιθανότητα οι αυξημένες ανάγκες εξυπηρέτησης του δανεισμού των κρατών να παραγκωνίσουν (crowding out effect) τη χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα, αναστέλλοντας έτσι και τις επενδύσεις του. Οι αυξήσεις στα μακροπρόθεσμα πραγματικά επιτόκια της ευρωζώνης τις τελευταίες εβδομάδες, σε επίπεδο-ρεκόρ τον τελευταίο χρόνο, ουσιαστικά δείχνουν αυξημένη πιθανότητα αναιμικής οικονομικής ανάκαμψης.


--- Ανησυχία από τα commodities

Ένα ακόμα αρνητικό στοιχείο, δείγμα της αναιμικής παγκόσμιας ανάπτυξης, είναι η πορεία των τιμών των εμπορευμάτων. Τον Μάιο καταγράφηκε η μεγαλύτερη πτώση στις τιμές τους στη μετά τη Lehman Brothers εποχή, ενώ η σημαντική πτώση στην τιμή του χαλκού και του πετρελαίου εγείρει ερωτήματα για την ανάπτυξη τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Κίνα. Ειδικά μάλιστα για τη δεύτερη, καθώς η πορεία της αποτελεί τη σανίδα σωτηρίας της παγκόσμιας ανάπτυξης και ο ρόλος της είναι κομβικός για τη συνέχεια.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, ο δείκτης Journal of Commerce Industrial Price Commodity Smoothed Price σημείωσε πτώση 57% τον προηγούμενο μήνα. Ο συγκεκριμένος δείκτης καταγράφει την πορεία εμπορευμάτων τα οποία δεν είναι διαπραγματεύσιμα σε θεσμοθετημένες αγορές και είναι απαλλαγμένος από την επιρροή των κερδοσκοπικών κινήσεων.

Άρα αποτελεί σαφή ένδειξη για το τι μέλλει γενέσθαι στην πορεία της παγκόσμιας οικονομίας.

Παράλληλα, ο δείκτης CRB, ο οποίος περιλαμβάνει 18 προθεσμιακά συμβόλαια εμπορευμάτων, σημείωσε πτώση 8,2% τον Μάιο, την υψηλότερη σε διάστημα 18 μηνών, ενώ η απόδοσή του σε ένα έτος είναι -2,3% όταν η αντίστοιχη του S&P 500 διαμορφώνεται στο 15,6%, των junk ομολόγων στο +18% και των treasury bonds στο 9,4%.

Η αρνητική πορεία των τιμών των εμπορευμάτων είναι ακόμα πιο φανερή στο διάγραμμα από την αρχή του έτους, όπου η πτώση του δείκτη CRB ξεπερνά το 10%, ενώ ο S&P 500 διαμορφώνεται στο -2,3%. Η πορεία των junk ομολόγων είναι σχεδόν flat, ενώ τα κρατικά χρεόγραφα προσφέρουν την υψηλότερη απόδοση με 8,71%.

Τέλος, το «σύνδρομο της Κίνας» αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς κρίκους στην αλυσίδα. Ο πραγματικός φόβος στη συγκεκριμένη χώρα είναι η υπέρμετρη άνοδος των τιμών και του πληθωρισμού εξαιτίας της ανεξέλεγκτης ανάπτυξης στον κατασκευαστικό τομέα.

Η προσπάθεια αποφυγής της υπερθέρμανσης της οικονομίας είναι φανερή και είναι θέμα χρόνου η υιοθέτηση αυστηρότερης νομισματικής πολιτικής. Η αγορά του real estate στην Κίνα μπορεί να αποτελεί την επόμενη μεγάλη φούσκα, το σκάσιμο της οποίας θα προκαλέσει τριγμούς σε όλο το οικοδόμημα.

Η τεράστια άνοδος των ακινήτων στη χώρα, απόρροια των επιθετικών αναπτυξιακών προγραμμάτων, ακόμα θεωρείται ελεγχόμενη, ωστόσο η Κίνα έχοντας ήδη καταλάβει τον κίνδυνο και σε μία προσπάθεια να αποφύγει τον κίνδυνο της στεγαστικής «φούσκας» προχώρησε σε αύξηση τόσο των επιτοκίων στα στεγαστικά δάνεια όσο και των προϋποθέσεων προκαταβολών για την αγορά ακινήτου.

Παρ’ όλα αυτά, οι τιμές των ακινήτων εξακολουθούν να σημειώνουν ταχεία άνοδο σε ορισμένες περιοχές της χώρας, ενώ οι φόβοι για στεγαστική «φούσκα» ακούγονται όλο και περισσότερο.


Ζητείται «θαύμα» στην Ελλάδα!

Σε αυτές τις συνθήκες, οι παράγοντες της εγχώριας αγοράς είναι ανήσυχοι για τις εξελίξεις στην ελληνική οικονομία. Ήδη, μετά τα μέτρια αποτελέσματα του πρώτου τριμήνου, η κατάσταση έχει αρχίσει να επιδεινώνεται μετά την εξαγγελία των σκληρών κυβερνητικών μέτρων και οι περισσότεροι υποστηρίζουν πως «τα δυσκολότερα δεν πέρασαν, αλλά βρίσκονται μπροστά μας».

Και πέραν αυτών, η μετριότατη πορεία των εσόδων του δημοσίου κατά το πρώτο πεντάμηνο του 2010, έχει προκαλέσει σενάρια τόσο για νέα -σκληρότερα ακόμη- οικονομικά μέτρα από το προσεχές φθινόπωρο, όσο και για τη δρομολόγηση σημαντικών πολιτικών εξελίξεων μέχρι τη λήξη της χρονιάς.

Η κυβέρνηση καλείται τώρα όχι μόνο να μαζέψει γύρω στα 20 δισ. ευρώ από την αγορά αλλά και να αποφύγει και μια παρατεταμένη ύφεση στην ελληνική οικονομία, τουλάχιστον από το 2011 και μετά.

Το κρατικό οπλοστάσιο περιλαμβάνει:

* Το «τρέξιμο» του ΕΣΠΑ κυρίως από τα τέλη του 2010 και μετά.

* Την ψήφιση και εφαρμογή του νέου αναπτυξιακού νόμου, με αποτέλεσμα το 2011 να δοθούν χρήματα στις υποθέσεις που εκκρεμούσαν από το παρελθόν και από το 2012 κυρίως να αρχίσουν να χρηματοδοτούνται νέα projects.

* Το υπουργείο Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας επεξεργάζεται νομοσχέδιο στο οποίο θα προωθούνται με «συνοπτικές διαδικασίες» μεγάλες επενδύσεις που κατά το παρελθόν καθυστερούσαν επί χρόνια.

* Υπό αναμόρφωση βρίσκεται και το θεσμικό για τις κρατικές προμήθειες, όπου πέρα από την προσπάθεια απλούστευσης και επίσπευσης των διαδικασιών λέγεται ότι θα υποκρύπτεται και κάποια κίνηση «ελληνοποίησής τους».

* Με δεδομένη τη δυσκολία χρηματοδότησης από το τραπεζικό σύστημα, θα γίνουν προσπάθειες άντλησης κεφαλαίων μέσω του ΤΕΜΠΜΕ και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.

* Επίσης, περιλαμβάνει αποκρατικοποιήσεις και πώληση κρατικής ακίνητης περιουσίας.

Οι αισιόδοξοι παράγοντες της αγοράς υποστηρίζουν ότι αν όλα αυτά δρομολογηθούν τότε οι ανταγωνιστικές επιχειρήσεις θα πάρουν κάποιες «ανάσες» και επίσης θα είναι δυνατόν να προσελκυσθούν κεφάλαια από το εξωτερικό για να τοποθετηθούν σε συγκεκριμένους κλάδους (π.χ. ενέργεια, ακίνητα, τουρισμός κ.λπ.).

Επιπλέον, υπενθυμίζουν ότι δύο πολύ σημαντικά «μαξιλάρια» για την οικονομία μπορεί να αποδειχτούν η μεγάλη φοροδιαφυγή και η παρατεταμένη παραοικονομία, καθώς από τις δύο αυτές πηγές μπορούν να αντληθούν μεγάλα ποσά χωρίς έντονες παρενέργειες στην πραγματική οικονομία.

Αντίθετα, οι περισσότεροι θεωρούν ιδιαίτερα δύσκολο το όλο εγχείρημα, ιδίως αν συνεκτιμηθούν δεδομένα, όπως:

1. Οι χαρακτηριστικά αργές δομές της κρατικής μηχανής, η οποία -όπως φοβούνται- πολύ δύσκολα θα προσαρμοστεί στις νέες ταχύτητες που απαιτούνται.

2. Η δυσκολία χρηματοδότησης των υποχρεώσεων του κράτους προς την πραγματική οικονομία (φαρμακευτικές εταιρείες, ιδιωτικές κλινικές, φαρμακεία, κατασκευές, πληροφορική κ.λπ.) και την κρατική συμμετοχή στα προγράμματα του ΕΣΠΑ.

3. Η αβεβαιότητα που υπάρχει σε ό,τι αφορά τις εξελίξεις στο μακροοικονομικό μέτωπο. Όσο ακούγονται οι φήμες περί μελλοντικής αναδιαπραγμάτευσης του χρέους, τόσο οι ξένοι επενδυτές θα διστάζουν να επενδύσουν στη χώρα μας, ακόμη και αν τους προσφερθούν αξιόλογες επενδύσεις σε λογικότατες αποτιμήσεις.

Επιπλέον, σύμφωνα με την ίδια άποψη, αν δεν καταστεί ξεκάθαρο στους καταναλωτές ότι «τα κυβερνητικά μέτρα είναι αυτά και δεν θα ακολουθήσουν και άλλα στο μέλλον», τότε τα νοικοκυριά δύσκολα θα αρχίσουν να καταναλώνουν και πάλι. Γιατί μόνο ένα μέρος της πτώσης που καταγράφεται στην αγορά προέρχεται από την κάμψη του εισοδήματος. Ένα μεγαλύτερο ποσοστό οφείλεται στον φόβο για το αύριο, ο οποίος συχνά παίρνει διαστάσεις μεγαλύτερες από τις πραγματικές.


* Οι πίνακες που αφορούν στις μερισματικές αποδόσεις των αγορών και στις μακροοικονομικές προβλέψεις για την Κίνa δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη: "Συνοδευτικό Υλικό".

** Επικαιροποιημένη αναδημοσίευση από το 637ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, 4 – 8 Ιουνίου 2010.