* Οι πίνακες με τις αποδόσεις δεικτών και μετοχών και ο βαθμός χρέωσης των νοικοκυριών δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

Oι τράπεζες, που μέχρι και τους πρώτους μήνες του 2009 αποτελούσαν τον «αδύναμο κρίκο» του συστήματος, σήμερα επιστρέφουν. Με καλύτερα λειτουργικά περιθώρια, με πολύ μεγαλύτερη ρευστότητα (πακέτο στήριξης, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κ.λπ.) και με την ελπίδα ότι τελικά οι απώλειες από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια δεν θα είναι τόσο μεγάλες όσο αρχικά προβλεπόταν, πολλοί βλέπουν τις τράπεζες ως τους νέους πρωταγωνιστές της Σοφοκλέους.

Βλέπουν επίσης τον κλάδο να είναι -σε μια περίοδο γενικότερης οικονομικής ύφεσης και μέσα σε κλίμα πολιτικής αβεβαιότητας- από τους πολύ λίγους που θα μπορούσαν κάτω από ορισμένες συνθήκες να βελτιώσουν σημαντικά τις οικονομικές τους επιδόσεις και φυσικά ο μόνος που θα ήταν δυνατόν να παρασύρει προς τα πάνω και τις τιμές των μετοχών των υπόλοιπων κλάδων του Χ.Α., και αυτό υπό προϋποθέσεις.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, δεν είναι τυχαίο ότι τα διεθνή funds ξαναθυμήθηκαν τις ελληνικές τράπεζες, καθώς άλλωστε η ρευστότητά τους άρχισε πάλι να ανακάμπτει και τα σενάρια τρόμου για τη διεθνή οικονομία σιγά-σιγά αντικαθίστανται από την προσδοκία για σταδιακή ανάκαμψη στη διεθνή οικονομία από το 2010 και μετά. Αυτά λοιπόν βλέπουν τα διεθνή funds και αγοράζουν τράπεζες από τη Σοφοκλέους; Να βλέπουν σωστά άραγε;

Με έντονη έκπληξη πολλοί επενδυτές παρακολουθούν τους τελευταίους μήνες τον Γενικό Δείκτη του Χρηματιστηρίου της Αθήνας να κερδίζει ολοένα και μεγαλύτερο έδαφος σε πείσμα όλων: 

* Σε πείσμα της γενικότερης πορείας της ελληνικής οικονομίας, που όχι μόνο έχει αρχίσει να εισέρχεται σε πορεία αρνητικού ρυθμού ανάπτυξης αλλά και επιπλέον πολλοί φοβούνται ότι μετά τη λήξη των καλοκαιρινών διακοπών θα αρχίσει να μπαίνει σε φάση ανατροφοδοτούμενης ύφεσης. 

* Σε πείσμα της ασταθούς πολιτικής κατάστασης της χώρας, καθώς σε περίοδο κρίσης βαδίζουμε προς έκτακτες εκλογές. Η εκλογή αυτοδύναμης κυβέρνησης μόνο βέβαιη δεν είναι, ενώ επίσης θα παρατηρηθούν και καθυστερήσεις κάποιων μηνών για μια σειρά μέτρα στήριξης της οικονομίας αλλά και για την προώθηση των έργων του Δ΄ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης (ΕΣΠΑ).

Στις τράπεζες μάλιστα αναμένεται να εστιάσει και σημαντικό ποσοστό της προεκλογικής αντιπαράθεσης, καθώς η αντιπολίτευση θα στηλιτεύσει το πακέτο στήριξης των 28 δισ. ευρώ, θα «γκρινιάξει» για την ελλιπή χρηματοδότηση της οικονομίας κ.λπ. Η χθεσινή, μάλιστα, υποχώρηση των τραπεζικών τίτλων στο Χ.Α. μάλλον όλα αυτά έσπευδε να «αποκωδικοποιήσει».

* Σε πείσμα των σκληρών μέτρων τα οποία θα κληθεί να λάβει η κυβέρνηση που θα επικρατήσει από την εκλογική αναμέτρηση της 4ης Οκτωβρίου, ώστε να διαμορφωθούν συνθήκες ουσιαστικής και σταθερής ισορροπίας στα δημόσια οικονομικά.

Στην πράξη βέβαια η άνοδος των τιμών των ελληνικών μετοχών δεν αφορά σε όλο το ταμπλό της οδού Σοφοκλέους. Ενδεικτικό είναι ότι κατά τον τελευταίο μήνα ο δείκτης των τραπεζών έχει αυξηθεί κατά 11%, όταν η σχετική επίδοση του Γενικού Δείκτη ήταν σαφώς χαμηλότερη (+4,4%). Την ίδια περίοδο, μάλιστα, πτώση σημείωσαν οι περισσότεροι από τους τίτλους της μεσαίας κεφαλαιοποίησης! Ας είναι καλά οι τράπεζες δηλαδή...

Και το βασικό ερώτημα που εύλογα προκύπτει από όλα τα παραπάνω είναι μήπως βρισκόμαστε ενώπιον νέας «φούσκας», αφού πολλοί είναι εκείνοι που δυσκολεύονται να κατανοήσουν πώς θα μπορέσουν τα αποτελέσματα των τραπεζών να ανακάμψουν -και μάλιστα σημαντικά- σε διάστημα ύφεσης για την ελληνική οικονομία: ύφεσης που αναμένεται να συνεχιστεί για πολύ καιρό, ακόμη και στην περίπτωση που από το τέλος του έτους η διεθνής οικονομία αρχίσει να ανακάμπτει.

Έχουμε μπροστά μας δύο ακόμη δύσκολα χρόνια, στα οποία θα πρέπει να ληφθούν μέτρα που δεν θα είναι ευχάριστα, όπως τόνισε ο πρωθυπουργός της χώρας, ο κ. Κώστας Καραμανλής, όταν ανακοίνωσε την απόφασή του για πρόωρη προσφυγή στις κάλπες...

--- Τα θετικά μηνύματα

Στο μέτωπο των τραπεζών δεν έχουν λείψει βέβαια το τελευταίο διάστημα οι καλές ειδήσεις. Και δεν αναφερόμαστε τόσο στα ανώτερα των προβλέψεων κέρδη του α΄ εξαμήνου (επηρεάστηκαν και από έκτακτους παράγοντες) όσο κυρίως στο λειτουργικό κομμάτι και στις θετικές εξελίξεις γύρω από το μέτωπο των επισφαλειών.

Συγκεκριμένα, όσο το Euribor διατηρείται στα τρέχοντα ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα, οι τράπεζες έχουν την πολυτέλεια να αποκλιμακώνουν τα επιτόκια καταθέσεων, να διευρύνουν το spread στις χορηγήσεις (άρα και τα περιθώρια λειτουργικού κέρδους τους) και παράλληλα οι δανειολήπτες επιβαρύνονται με χαμηλότερα επιτόκια σε σχέση με το παρελθόν.

Συγκεκριμένα, ενώ το περιθώριο κέρδους των πιστωτικών ιδρυμάτων βελτιώνεται σταδιακά από το β΄ τρίμηνο του 2009, οι επιχειρήσεις επιβαρύνονται με επιτόκια που είναι κατά 2% τουλάχιστον χαμηλότερα σε σχέση με πέρυσι. Με τον τρόπο αυτό ανακουφίζονται κυρίως εκείνες με τα υψηλά δάνεια και αποκτούν ένα «μαξιλάρι» ικανό να απορροφήσει μέρος των κραδασμών που προκαλεί η μειωμένη ζήτηση.

Τα ευχάριστα νέα όμως δεν φαίνεται να σταματούν εδώ, αλλά επεκτείνονται και στο θέμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Στην Εθνική, για παράδειγμα, δηλώνουν (βλέπε έκθεση της Citigroup) πως ο ρυθμός ανόδου των μη εξυπηρετούμενων δανείων έπιασε κορυφή κατά το δίμηνο Μαρτίου - Απριλίου και άρχισε να αποκλιμακώνεται από τον Μάιο έως τουλάχιστον και τον Ιούλιο, μήνα για τον οποίο υπάρχουν τα τελευταία στοιχεία.

Γενικότερα, πολλοί ήταν εκείνοι που φοβούνταν έντονη έξαρση στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια από το φθινόπωρο και μετά λόγω της γενικότερης κατάστασης που επικρατεί στην οικονομία. Απορούν για το πώς, με εκτίναξη των ακάλυπτων επιταγών και με τις τράπεζες να έχουν κλείσει την κάνουλα των νέων χρηματοδοτήσεων από τον Οκτώβριο του 2008, καταναλωτές και επιχειρηματίες θα μπορέσουν να αντλήσουν την απαιτούμενη ρευστότητα.

Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι ο πρώην υπουργός Οικονομίας, κ. Γ. Αλογοσκούφης, είχε υποστηρίξει ως ελάχιστο στόχο πιστωτικής επέκτασης το 10% για το 2009 και σήμερα θα είμαστε πολύ ευχαριστημένοι αν τελικά πιάσουμε το 5%...

--- «Αντέχουν» οι εταιρείες

Παρ’ όλα αυτά, όμως, οι ενδείξεις στο μέτωπο αυτό δείχνουν θετικές για τις τράπεζες. Αναλύοντας για παράδειγμα τα αποτελέσματα των εισηγμένων εταιρειών για το α΄ φετινό εξάμηνο, μπορούμε να παρατηρήσουμε τα εξής:

Πρώτον, παρά το γεγονός ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η πτώση των κερδών κυμάνθηκε γύρω στο 50% και παρότι αυξήθηκαν οι ζημιογόνες εταιρείες, η εικόνα στους πίνακες των ταμειακών ροών ήταν πολύ καλύτερη από αυτή των καταστάσεων αποτελεσμάτων χρήσης. Και αυτό γιατί στις περισσότερες περιπτώσεις οι διοικήσεις των εταιρειών έθεσαν ως πρώτους στόχους την εξασφάλιση ρευστότητας και την αποφυγή επικίνδυνων πωλήσεων, θέτοντας σε δεύτερη μοίρα την εικόνα των πωλήσεων και των κερδών.

Και δεύτερον, πέρα από τους -εδώ και χρόνια- λεγόμενους «συνήθεις υπόπτους» (Μαΐλλης, Πετζετάκις, Shelman, Ενωμένη Κλωστοϋφαντουργία κ.ά.), είναι ζήτημα αν προστέθηκαν ακόμη δύο έως τρεις εισηγμένες που εμφανίζουν άμεσα κάποιο σημαντικό πρόβλημα ρευστότητας. Βέβαια, δεν είναι καθόλου λίγες οι εταιρείες που δεν πηγαίνουν καλά, ωστόσο τις πιο πολλές φορές οι τράπεζες σπεύδουν να αναχρηματοδοτήσουν τα δάνειά τους προς αυτές ή ακόμη να αγοράσουν ακίνητά τους και θυγατρικές τους για να μην εμφανιστεί αδυναμία πληρωμής. Πολύ συχνά η πολιτική αυτή αποδίδει καρπούς (π.χ. ΑΕΓΕΚ, Ideal), ενώ στη χειρότερη περίπτωση μεταθέτει το στοίχημα των επισφαλειών σε επόμενες οικονομικές χρήσεις...

--- Λιγότερο δανεισμένοι από την ευρωζώνη

Θετικό στοιχείο επίσης για τις ελληνικές τράπεζες παραμένει και το γεγονός ότι η ελληνική οικονομία είναι παραδοσιακά λιγότερο δανεισμένη σε σχέση με τον μέσο όρο που επικρατεί στη ζώνη του ευρώ. Μάλιστα, η ευνοϊκή αυτή σχέση έχει ήδη βελτιωθεί κατά πολύ μέσα στο τελευταίο δωδεκάμηνο (βλέπε στοιχεία πίνακα).

Συγκεκριμένα, τον Ιούλιο του 2008 τα χρέη των ελληνικών επιχειρήσεων προς τις τράπεζες αντιστοιχούσαν στο 67,8% του ΑΕΠ, όταν στην ευρωζώνη το αντίστοιχο ποσοστό βρισκόταν στο 72%. Υπήρχε δηλαδή απόκλιση της τάξεως του 4%. Με βάση τα στοιχεία του Ιουλίου του 2009, η διαφορά αυτή έχει εκτιναχτεί. Συγκεκριμένα, τον φετινό Ιούλιο οι ελληνικές επιχειρήσεις χρωστούσαν προς τα πιστωτικά ιδρύματα ποσό που αντιστοιχούσε στο 54,1% (πολύ πιο κάτω από το περυσινό 67,8%, καθώς το ΑΕΠ ανέβηκε και τα δάνεια δεν αυξήθηκαν) και οι επιχειρήσεις της ευρωζώνης χρωστούσαν στις τράπεζες ποσά που προσέγγιζαν το 74,1% του ΑΕΠ! Η διαφορά δηλαδή μεταξύ της Ελλάδας και της ευρωζώνης έχει φτάσει στις 20 ολόκληρες ποσοστιαίες μονάδες!

Πολύ λιγότερο δανεισμένα σε σχέση με τον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ είναι ακόμα και τα ελληνικά νοικοκυριά, τα οποία τον Ιούλιο του 2009 χρωστούσαν το 48,4% του ΑΕΠ (61% τον Ιούλιο του 2008), σε σύγκριση με το 61,9% των νοικοκυριών της ευρωζώνης.

ΤΡΑΠΕΖΕΣ: ΤΙ ΤΟΝΙΣΑΝ ΣΤΑ CONFERENCE CALLS

* ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ: Σύμφωνα με τη διοίκηση της τράπεζας, η τάση στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια επιβραδύνεται, καθώς έφτασαν στο ανώτατο σημείο τους στο β΄ τρίμηνο του έτους και αναμένεται επιβράδυνση στο β΄ εξάμηνο. Η κερδοφορία της τουρκικής θυγατρικής διαμορφώθηκε σε επίπεδα-ρεκόρ.

* EFG EUROBANK: Στην EFG εκτιμούν ότι τα χειρότερα είναι πίσω, αλλά τα προβλήματα θα συνεχιστούν για κάποια τρίμηνα ακόμα, αν και οι προοπτικές για τα μεγέθη της τράπεζας στη ΝΑ. Ευρώπη είναι καλύτερες για το β΄ εξάμηνο. Δεν σκοπεύουν να προχωρήσουν σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου, γιατί δεν το χρειάζονται με βάση τις τρέχουσες συνθήκες στις αγορές.

* ALPHA BANK: Σύμφωνα με τις δηλώσεις της διοίκησης, η τράπεζα έχει όπλα για να αντιμετωπίσει πιθανή μεγαλύτερη επιδείνωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και η σημαντική οργανική κερδοφορία της μπορεί να εξυπηρετήσει σημαντικό ύψος επισφαλειών. Οι δύο αγορές-κλειδιά για την τράπεζα είναι η Κύπρος και η Ρουμανία. Στην Κύπρο μόλις το 3,9% του συνόλου των χορηγήσεων είναι μη εξυπηρετούμενα, ενώ στη Ρουμανία το αντίστοιχο ποσοστό είναι μόλις 1,3%.

* ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ: Η διοίκηση εκτίμησε ότι το Euribor θα σταθεροποιηθεί και θα συμβάλει στη βελτίωση του καθαρού επιτοκιακού περιθωρίου, ενώ η επανατιμολόγηση δανείων θα ενισχύσει τα καθαρά έσοδα από τόκους. Ακόμη τονίστηκε πως στο γ΄ τρίμηνο παρατηρείται άνοδος στις χορηγήσεις της τράπεζας, ενώ παράλληλα αυξάνονται οριακά τα spreads των καταθέσεων. 

* MARFIN P. B.: Στόχος είναι η βελτίωση της προ προβλέψεων κερδοφορίας προκειμένου να ενισχυθεί η κεφαλαιακή της θέση, ενώ παράλληλα εκτιμάται αύξηση των καθαρών εσόδων από τόκους το β΄ εξάμηνο, αν και με ηπιότερο ρυθμό. Η διοίκηση ανέφερε ότι οι προβλέψεις θα παραμείνουν υψηλές τα επόμενα τρίμηνα.

* ΤΡΑΠΕΖΑ ΚΥΠΡΟΥ: Η διοίκηση εκτιμά πως η τράπεζα κινείται εντός των προβλέψεών της για τα μεγέθη του τρέχοντος έτους. Η συντηρητική πολιτική της οδήγησε στην εξασφάλιση ρευστότητας, ενώ επιτεύχτηκε και η σημαντική ενίσχυση της κεφαλαιοποίησης.


* Οι πίνακες με τις αποδόσεις δεικτών και μετοχών και ο βαθμός χρέωσης των νοικοκυριών δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

** Αναδημοσίευση από το 598ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ", 4 - 8 Σεπτεμβρίου 2009.