Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Νομισματικό Μουσείο και η Νομισματική Συλλογή της Alpha Bank, για πρώτη φορά, συνεργάζονται και διοργανώνουν από κοινού την περιοδική σπονδυλωτή έκθεση με τίτλο «ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑ», η οποία θα παρουσιάζεται συγχρόνως και στα δύο Μουσεία, από 15 Απριλίου έως 27 Νοεμβρίου 2011.

Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση, η έκθεση προσφέρει έναν διάλογο ανάμεσα στην Ελληνική Μυθολογία και τη νομισματοκοπία της αρχαιότητας και εστιάζει στην εικονογράφηση και τη χρήση του μύθου στις όψεις των νομισμάτων από τον 7ο αι. π.Χ.

Στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο θα παρουσιάζεται «Η Εικονογράφηση του Μύθου», ενώ στο Νομισματικό Μουσείο θα παρουσιάζεται «Η Χρήση του Μύθου». Την επιστημονική επιμέλεια έχουν οι Διευθυντές των δύο Μουσείων, Δρ Νικόλαος Καλτσάς και Δέσποινα Ευγενίδου, και η Επιμελήτρια της Νομισματικής Συλλογής της Alpha Bank Δρ Δήμητρα Τσαγκάρη.

Την καλλιτεχνική επιμέλεια και τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό της έκθεσης στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο έχει ο κ. Σταμάτης Ζάννος, ενώ η μουσειογραφική μελέτη και εφαρμογή στο Νομισματικό Μουσείο είναι έργο του αρχιτέκτονα Βελισσάριου Βουτσά.

Την έκθεση συνοδεύει κατάλογος, με εισαγωγικά κείμενα και λήμματα για όλα τα εκθέματα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό, στην ελληνική και αγγλική γλώσσα.

ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ «Η ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ»

Στην έκθεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου παρουσιάζονται, για πρώτη φορά, 261 νομίσματα της Συλλογής της Alpha Bank, η οποία αριθμεί άνω των 10.000 τεμαχίων και θεωρείται μία από τις πλουσιότερες και σημαντικότερες διεθνώς, 71 νομίσματα του Νομισματικού Μουσείου και 79 επιλεγμένα αρχαία έργα, γλυπτά, αγγεία και μετάλλινα, από τις συλλογές του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

Η έκθεση χωρίζεται σε πέντε ενότητες, με στόχο την υποστήριξη και την προβολή των μυθολογικών θεμάτων που απεικονίζονται στις όψεις των νομισμάτων, καθ’ όλη τη διάρκεια της αρχαιότητας.

Ενότητες

Η πρώτη ενότητα, «Το Δωδεκάθεο», είναι αφιερωμένη στους Ολύμπιους θεούς. Κεφαλές των θεών και τα σύμβολά τους (π.χ. γλαύκα, κεραυνός κ.λπ.) κοσμούν την πρόσθια ή την οπίσθια όψη νομισμάτων των πόλεων και των βασιλείων της αρχαιότητας. Η μαρμάρινη κολοσσική κεφαλή του Διός της Αιγείρας και το χάλκινο αγαλμάτιο του πατέρα των θεών με τον κεραυνό εκτίθενται μαζί με χάλκινα νομίσματα από την Ήλιδα ή τη Μεσσήνη, τα οποία κοσμούνται αντιστοίχως, με το ίδιο θέμα.

Η δεύτερη ενότητα, «Τα μυθικά όντα», περιλαμβάνει παραστάσεις όντων, όπως είναι ο Γρύπας, η Σφίγγα, η Χίμαιρα ή η Μέδουσα, τα οποία είχαν εμβληματική σημασία για την εκδότρια αρχή. Οι δαίμονες αυτοί, που αποτελούσαν μία ενδιάμεση τάξη μεταξύ θεών και ανθρώπων, θεωρούνταν «φύλακες των θνητών» και με αυτή τους την ιδιότητα εμφανίζονται στα νομίσματα αντικαθιστώντας πολλές φορές και τη θεότητα. Έτσι, ένα χάλκινο ειδώλιο Κενταύρου εκτίθεται δίπλα σε νόμισμα από τη Δημητριάδα Μαγνησίας, καθώς οι Κένταυροι ζούσαν στο Πήλιο.

Η τρίτη ενότητα, «Ο ημίθεος Ηρακλής», είναι αφιερωμένη στον σπουδαιότερο ήρωα της Ελληνικής Μυθολογίας. Ο Ηρακλής και οι άθλοι του κοσμούν τις όψεις νομισμάτων πολλών πόλεων. Ένας μελανόμορφος κρατήρας και ένα αργυρό νόμισμα από τη Νεμέα, για παράδειγμα, απεικονίζουν τον Ηρακλή με το λιοντάρι της Νεμέας.

Στην τέταρτη ενότητα, «Οι δευτερεύουσες θεότητες», παρουσιάζονται οι μορφές που δεν είχαν τόση δύναμη, όση οι Ολύμπιοι θεοί, αλλά διαδραμάτιζαν πάντοτε σημαντικό ρόλο στη ζωή των ανθρώπων, όπως ο Ασκληπιός στην Επίδαυρο ή ο Ήλιος στη Ρόδο. 

Η τελευταία, πέμπτη ενότητα, «Ήρωες και μυθικές ιστορίες», περιλαμβάνει απεικονίσεις ηρώων και μυθικών ιστοριών, κυρίως από την Ιλιάδα, αλλά και από μυθολογικούς κύκλους, που σχετίζονται με τοπικές νομισματοκοπίες πόλεων. Η στροφή προς τους ομηρικούς ή τοπικούς ήρωες εξυπηρετούσε την ανάγκη των ηγεμόνων να προβληθούν και να περιβληθούν με ηρωική καταγωγή ή με την ηθική διάσταση του ήρωα της επιλογής τους, όπως ο Πύρρος, βασιλιάς της Ηπείρου.

Εκδηλώσεις

Κατά τη διάρκεια της έκθεσης, θα διεξάγονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο από την κυρία Νικολέτα Ξυδέα, αρχαιολόγο του Μουσείου, τα εκπαιδευτικά προγράμματα «Σαν το νόμισμα κυλήσει, μύθος θε ν’ αρχινίσει», για μαθητές Πρωτοβάθμιας (Γ΄, Δ΄ και Ε΄ Τάξης του Δημοτικού) και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (Α΄ και Β΄ Τάξης του Γυμνασίου).

Τα προγράμματα θα παρέχονται δωρεάν και θα πραγματοποιούνται κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας (καθημερινά, 8:30-16:30, τηλ. 210 821 7724).

ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

«Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ»

Η έκθεση επιδιώκει να προβάλει και να ερμηνεύσει τις παραστάσεις των μύθων, όπως παρουσιάζονται στα νομίσματα και να φωτίσει, με αυτόν τον τρόπο, τις ιδιαίτερες πτυχές τους. Τα νομίσματα, ως αντικείμενα που συνδέονται άμεσα με τη δημόσια αρχή, αποτελούν πρόσφορο μέσο για τη χρήση και προβολή του μύθου, στο πλαίσιο της έκφρασης της επίσημης ιδεολογίας. Στις όψεις τους απεικονίζουν συχνά μυθολογικές μορφές και παραστάσεις που σχετίζονται με την εκδότρια αρχή.

Η φύση, οι θεοποιημένοι ποταμοί, οι νύμφες, οι συμβολισμοί των φυσικών φαινομένων, αλλά και τα αγαθά της γης, που συνδέονταν ή προστατεύονταν από κάποιες θεότητες, αποτυπώθηκαν στα νομίσματα ως αναφορές στις πηγές πλούτου, τις τοπικές λατρείες και παραδόσεις.

Σημειώνεται, ότι η ανάγκη για την ευημερία και την μακροημέρευση των πόλεων αντικατοπτρίζεται στην αναγωγή της ίδρυσής τους από κάποιο μυθικό οικιστή θεϊκής καταγωγής, όπως μαρτυρούν οι ιδρυτικοί μύθοι τους και οι απεικονίσεις των μυθικών οικιστών στα νομίσματά τους. Συχνά, οι πόλεις θέτουν τη δραστηριότητά τους και τον βίο τους υπό την προστασία κάποιας θεότητας, η οποία ως πολιούχος αποτυπώνεται στα νομίσματα. Η απεικόνιση των τοπικών μύθων σχετίζεται με την επιθυμία των πόλεων να αυτοπροσδιορισθούν, να σφυρηλατήσουν την ταυτότητά τους και να προβάλουν τη διαφορετικότητά τους.

Η αίγλη και η ισχύς που προσέδιδε η θεϊκή παρουσία στα νομίσματα, αξιοποιήθηκε και από τους ηγεμόνες που αρχικά, αποτύπωσαν τον θεϊκό προπάτορα της δυναστείας τους και αργότερα, τις δικές τους μορφές ενδεδυμένες με τα σύμβολα των προπατόρων θεών. Κυρίαρχο παράδειγμα αποτελούν οι Μακεδόνες βασιλείς και οι ελληνιστικοί ηγεμόνες.

Η αναβίωση μυθολογικών εικονογραφικών θεμάτων στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, κατά τους νεώτερους χρόνους, προσεγγίζεται με την παρουσίαση νομισμάτων και μεταλλίων που φέρουν μυθολογικές παραστάσεις, για να προβάλουν το ένδοξο παρελθόν ή να περιβάλουν με το ένδυμα του μύθου σύγχρονά τους γεγονότα.

Θα εκτεθούν εκατόν τριάντα πέντε νομίσματα (135), είκοσι δύο (22) μετάλλια και δεκαπέντε(15) χαρτονομίσματα από τις συλλογές του Νομισματικού Μουσείου και επιπλέον, με προσωρινό δανεισμό, δεκαπέντε (15) αρχαία ελληνικά νομίσματα από τη Νομισματική Συλλογή της Alpha Bank, δεκατρία (13) έργα από τις συλλογές του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, δύο (2) έργα από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης, καθώς και ένας (1) πίνακας από τη συλλογή της Τραπέζης της Ελλάδος.