Πώς θα είναι ο νέος μαθηματικός τύπος στα δημόσια έργα

Δέσμη μέτρων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και ένας νέος μαθηματικός τύπος, ώστε οι ανάδοχοι στα δημόσια έργα να μην επιλέγονται μόνο από το ύψος της προσφοράς αλλά και σειρά ποιοτικών κριτηρίων, παρουσίασαν χθες οι διοικήσεις τριών εργοληπτικών οργανώσεων, του ΣΕΓΜ (γραφεία μελετών), του ΣΑΤΕ (μεσαίες και μεγάλες τεχνικές εταιρείες) και του ΣΤΕΑΤ (τεχνικές εταιρείες ανώτατης τάξης).

Στη εκδήλωση, στην οποία δεν παραβρέθηκε κάποιος εκπρόσωπος της ηγεσίας του υπουργείου Υποδομών, υπήρξε και οξύτατη κριτική για το σημερινό σύστημα δημοπράτησης των δημοσίων έργων και των μελετών, με καταγγελίες για σοβαρή οπισθοδρόμηση σε θέματα διαφάνειας κατά το τελευταίο διάστημα.

Πυρήνας του χθεσινού πακέτου προτάσεων, που όπως εξήγησαν οι επικεφαλής των τριών συνδέσμων είναι αρκετά επεξεργασμένες ώστε να είναι έτοιμες προς νομοθέτηση, ήταν το σχέδιο που παρουσίασε ο ομότιμος καθηγητής του ΕΜΠ και πρώην γενικός γραμματέας του υπουργείου Υποδομών Σέργιος Λαμπρόπουλος για την καθιέρωση ενός νέου μαθηματικού τύπου. Στο θέμα είχε αναφερθεί προ ημερών το Euro2day.gr.

Υπενθυμίζεται πως ο προηγούμενος μαθηματικός τύπος (που επικεντρωνόταν μόνο στο ύψος της προσφοράς κάθε υποψηφίου) καταργήθηκε το 2005 καθώς είχε οδηγήσει στην κατάργηση του ανταγωνισμού αφού σε πολλές περιπτώσεις, οι εργολάβοι καθοδηγούσαν το αποτέλεσμα του διαγωνισμού με προσυμφωνημένες προσφορές.

Η κατάσταση με τις υπερβολικές εκπτώσεις στα δημόσια έργα και την ανυπαρξία ουσιαστικής επίβλεψης έχει, όμως, οδηγήσει σε αθέμιτο ανταγωνισμό, καθώς διάφοροι αετονύχηδες καταθέτουν απίστευτα υψηλές εκπτώσεις, παίρνουν τα έργα και ή τα αφήνουν στη μέση ή «τα βρίσκουν» με τις κρατικές υπηρεσίες και τελικά πληρώνονται μεγαλύτερα ποσά από την αρχική προσφορά τους.

Ο κ. Λαμπρόπουλος είπε χθες πως «είναι αναγκαία η ριζική μεταρρύθμιση του σημερινού συστήματος επιλογής αναδόχου με οριστική αναβάθμιση της προετοιμασίας και της επίβλεψης. Με πολλαπλά κριτήρια ανάθεσης που πρέπει να είναι απολύτως μετρήσιμα και αντικειμενικά». Ετσι, οι τρεις σύνδεσμοι προτείνουν την εφαρμογή ενός νέου μαθηματικού τύπου στον οποίο θα εντάσσονται τόσο η προσφερόμενη τιμή κάθε υποψηφίου, αλλά και ο χρόνος ολοκλήρωσης του έργου, η προσαύξηση του προβλεπόμενου χρόνου εγγύησης (θα πριμοδοτείται δηλαδή αν προσφέρει εγγύηση για το έργο πέραν των 15 μηνών που είναι σήμερα ο μέσος όρος), το ποσοστό του έργου που δίνεται σε ονοματισμένους υπεργολάβους (θα μπορεί να φτάσει μέχρι το 50%), καθώς και ο αριθμός των υπεργολάβων (που δεν θα μπορεί να ξεπερνά τους πέντε).

Όπως είπε ο κ. Λαμπρόπουλος, θα υπάρχουν και ασφαλιστικές δικλείδες, όπως π.χ. η προσαύξηση του χρόνου εγγύησης του έργου θα συνοδεύεται από εγγυητική επιστολή που θα αυξάνεται αναλογικά. Επιπλέον, προτείνεται να γίνεται έλεγχος/επίβλεψη των έργων από ανεξάρτητο φορέα (όπως ο ΕΣΠΕΛ στα έργα που χρηματοδοτούνται από Ε.Ε.) που θα εποπτεύει το υπουργείο Οικονομίας και όχι το υπουργείο Υποδομών.

Ο ίδιος τόνισε πως το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο (το γνωστό πολυνομοσχέδιο για τις δημόσιες συμβάσεις, Ν. 4412 του 2016) επιτρέπει την επιλογή αναδόχου με ποιοτικά κριτήρια, αν και θα χρειαστούν νομοθετικές παρεμβάσεις.

Προτείνεται, επίσης, να επανέλθει το προηγούμενο καθεστώς με τις εγγυητικές επιστολές καλής εκτέλεσης και να υπολογίζονται ως ποσοστό επί του προϋπολογισμού του έργου. Σήμερα υπολογίζονται ως ποσοστό επί της σύμβασης που υπογράφει ο ανάδοχος, με αποτέλεσμα στην ουσία να επιδοτούνται οι αετονύχηδες που προσφέρουν παράλογα υψηλές εκπτώσεις στα έργα.

Από την παρουσίαση του πρώην Γ.Γ. του υπουργείου Υποδομών δεν προκύπτει, πάντως, ποιες θα είναι οι ασφαλιστικές δικλείδες, ώστε (με τη χρήση του κατάλληλου λογισμικού όπως στο παρελθόν) να μην καθοδηγείται το αποτέλεσμα ενός διαγωνισμού. Ο πρόεδρος του ΣΤΕΑΤ Γ. Συριανός είπε, πάντως, πως «στη δημοπράτηση και κατασκευή των έργων, η κατάσταση είναι ανεξέλεγκτη. Δημιουργείται μέσω των υπερβολικών εκπτώσεων, αθέμιτος ανταγωνισμός». Πρόσθεσε πως «πρέπει το κριτήριο της τιμής να μετατραπεί σε κριτήριο ποιότητας. Να δούμε τα πολλαπλά κριτήρια επιλογής αναδόχου που μπορούν να απομονωθούν, ώστε να είναι μετρήσιμα χωρίς δυνατότητα υποκειμενικής παρέμβασης».

Σε κάθε περίπτωση, η υιοθέτηση οποιασδήποτε πρότασης, όπως αυτή για τον μαθηματικό τύπο, εξαρτάται από το υπουργείο Υποδομών, η ηγεσία του οποίου δεν έχει ξεκαθαρίσει δημόσια τη στάση της.

Νέος φορέας για ενιαία έκφραση του κλάδου

Στις άλλες προτάσεις των τριών συνδέσμων περιλαμβάνεται η ίδρυση ενός νέου ιδιωτικού, μη κερδοσκοπικού φορέα, στο πρότυπο της Μεγάλης Βρετανίας, με στόχο να υπάρξει ενιαία εκπροσώπηση ολόκληρου του κλάδου των υποδομών στη χώρα. Πρόκειται για το Εθνικό Συμβούλιο Βιομηχανίας Υποδομών και Κατασκευών μέσω του οποίου, όπως είπε ο πρόεδρος του ΣΕΓΜ Κ. Καλλέργης, «θα αντιμετωπιστεί η διαχρονική έλλειψη ενιαίας εκπροσώπησης και έκφρασης των εμπλεκομένων στην κατασκευαστική βιομηχανία».

Προτείνεται, επίσης, να προχωρήσει επιτέλους το Εθνικό Σύστημα Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Εργων και Μελετών, ώστε να αποτυπώνεται με σχετική ακρίβεια το κόστος των έργων κατά τον προϋπολογισμό τους, καθώς και μέτρα για την ενίσχυση της χρηματοδότησης του κλάδου, τη στήριξη της εξωστρέφειας κ.λπ. Όπως επισημάνθηκε χθες, το κόστος δανεισμού των ελληνικών τεχνικών εταιρειών είναι τουλάχιστον τρεις μονάδες ανώτερο από τον μέσο όρο της Ευρώπης. Επίσης, το κόστος των εγγυητικών επιστολών που εκδίδουν οι ελληνικές τράπεζες για τις εγχώριες εργοληπτικές επιχειρήσεις είναι τουλάχιστον τριπλάσιο από το αντίστοιχο ξένων τραπεζικών ομίλων.

Τα παράπονα

Τον δυσάρεστο ρόλο περιγραφής της σημερινής κατάστασης στα δημόσια έργα και στις μελέτες ανέλαβε ο πρόεδρος του ΣΑΤΕ Γ. Βλάχος. Όπως είπε, πριν από ένα μήνα, με σχετικές τροπολογίες, εισήχθησαν «σοβαρές οπισθοδρομήσεις στο θέμα της διαφάνειας (απευθείας αναθέσεις έργων χωρίς υποχρέωση δημοσίευσης στο ΕΣΗΔΗΣ ανεξαρτήτως προϋπολογισμού, χωρίς καν επιτροπή διαγωνισμού, με μόνο κριτήριο τον χαρακτήρα του κατεπείγοντος). Για τη φάμπρικα με τον χαρακτηρισμό έργων ή μελετών ως «κατεπείγοντα» επισήμανε το παράδειγμα του βιολογικού καθαρισμού στη Μόρια, ο οποίος καθυστερεί και όπως φαίνεται, «θα γίνει με απευθείας ανάθεση».

Ο κ. Βλάχος υποστήριξε πως στην Ελλάδα έχουμε τη θλιβερή πρωτοτυπία να έχουμε εισαγάγει υποχρεωτικά τους ηλεκτρονικούς διαγωνισμούς στα δημόσια έργα, αλλά ο μέσος χρόνος μέχρι την ανάθεση (από την ημερομηνία δημοπράτησης μέχρι την υπογραφή σύμβασης) να φτάνει τον ένα χρόνο, ακόμα και για έργα που δεν έχουν σοβαρές εμπλοκές ή προσφυγές! Στην ουσία γίνεται παράλληλα και ένας χειροκίνητος διαγωνισμός με πλήθος χαρτιών... Στην περίπτωση προσφυγών κ.λπ. μπορεί να χρειαστούν μέχρι και τέσσερα χρόνια. Μάλιστα ο πρόεδρος του ΣΑΤΕ είπε πως οι σύνδεσμοι ζήτησαν από τη Γενική Γραμματεία Εμπορίου (Γ.Γ.Ε.), που διαχειρίζεται το σύστημα των ηλεκτρονικών διαγωνισμών (που στοίχισε 9 εκατ. ευρώ), στατιστικά στοιχεία για τον χρόνο και τις αιτίες καθυστερήσεων, αλλά δεν τους χορηγήθηκαν!

Ο κ. Βλάχος είπε πως χαρακτηριστικό των αυθαιρεσιών από τις αναθέτουσες αρχές είναι το γεγονός πως σχεδόν το 50% των προσφυγών στην Αρχή Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών (ΑΕΠΠ) από υποψηφίους για δημόσιες συμβάσεις γίνεται δεκτό, όπως είχε αποκαλύψει προ μηνών το Euro2day.gr.

Ο ίδιος επισήμανε πως καταγράφονται ακόμα και αντιφατικές αποφάσεις δικαστηρίων (Ελεγκτικού Συνεδρίου, Εφετείου), ακόμα και μεταξύ ανεξάρτητων αρχών. Τόνισε, επίσης, πως υπάρχει σοβαρό έλλειμμα διαφάνειας με «αδυναμία πρόσβασης του πολίτη σε κρίσιμες παραμέτρους των αποτελεσμάτων των ηλεκτρονικών διαγωνισμών δημόσιων συμβάσεων, π.χ. το ποσοστό έκπτωσης, ο χρόνος πρόσκλησης για υπογραφή σύμβασης με τον ανάδοχο κ.α.». Όπως είπε, «στην προσπάθειά μας να τα βρούμε, η απάντηση της Γ.Γ.Ε. είναι πως αυτό δεν μας υποχρεώνει ο νόμος να το δώσουμε».

Για τις μελέτες τόνισε πως «ουσιαστικά δεν συντάσσονται και δεν ετοιμάζονται μελέτες ενώ οι λίγες που συμβασιοποιούνται, γίνονται με εκπτώσεις 80% και 90%. Επίσης, δεν αξιοποιούνται οι ιδιωτικές εταιρείες επίβλεψης μελετών».