O χάρτης των επενδύσεων γίνεται όλο και πιο περίπλοκος αφού η παγκόσμια οικονομία αντιμετωπίζει πρωτοφανείς προκλήσεις, με την ευρωπαϊκή κρίση χρέους να παραμένει στο προσκήνιο εδώ και πάρα πολύ καιρό, την οικονομία της Κίνας να επιβραδύνει και την οικονομία των ΗΠΑ να διολισθαίνει χαμηλότερα.

Ωστόσο, η οικονομική επιβράδυνση ή και η ύφεση ακόμα, παρότι δεν είναι επιθυμητές συνθήκες για μια οικονομία, είναι φυσιολογικές. Αυτό που είναι ασυνήθιστο είναι να βρίσκονται σε αρνητικό έδαφος τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια δανεισμού σε πολλές χώρες.

Αρνητική πραγματική απόδοση σε ένα χρεόγραφο παρατηρείται όταν ο πληθωρισμός που αναμένεται υπερβαίνει το επιτόκιο που λαμβάνει ο επενδυτής για το αντίστοιχο χρονικό διάστημα.

Τα βραχυπρόθεσμα αρνητικά επιτόκια δανεισμού για μια σειρά χωρών σημαίνουν ότι κάποιοι επενδυτές είναι διατεθειμένοι να πληρώνουν ορισμένες κυβερνήσεις για να διαχειριστούν τα χρήματά τους! Με αυτόν τον τρόπο το δημόσιο χρέος δεν είναι πια επενδυτικό εργαλείο για τους επενδυτές όπως παλιά, αλλά μια θυρίδα ασφαλείας για τα χρήματά τους ή ένα ακόμα ασφαλές καταφύγιο σε περιόδους κρίσης και ανασφάλειας, όπως η σημερινή.

Τα αρνητικά επιτόκια σημαίνουν φόβο στις τάξεις των επενδυτών για το άμεσο μέλλον, ο οποίος μεταφράζεται σε αποχώρηση από τις χώρες του Νότου και σε τοποθέτηση σε βόρειες χώρες, αφού οι πραγματικές αποδόσεις των ομολόγων των χωρών του Νότου αυξάνονται και οι αντίστοιχες στις βόρειες διολισθαίνουν.

Η μετάφραση

Τι σημαίνει, όμως, αρνητικό πραγματικό επιτόκιο; Για παράδειγμα, αρνητικό ετήσιο πραγματικό επιτόκιο 10% σημαίνει ότι κάποιος δανείζει σήμερα 1.000 ευρώ και παίρνει πίσω σε έναν χρόνο από σήμερα 900 ευρώ! Δηλαδή είναι διατεθειμένος να πάρει 100 λιγότερα απ’ όσα έδωσε αρχικά! Μόνο κάποιος πολύ φοβισμένος επενδυτής για το άμεσο μέλλον θα θεωρούσε τη χασούρα του κέρδος.

Βέβαια, στην πραγματικότητα, τα επιτόκια δανεισμού σε καμία χώρα δεν έφτασαν ποτέ όχι το ποσοστό του -10%, αλλά ούτε καν το -1%. Έχει φτάσει όμως το -0,5% στην Ελβετία για την περίοδο των 2 ετών.

Γιατί όμως κάποιος να είναι διατεθειμένος να χάσει έστω και οριακά μικρό κομμάτι των χρημάτων του δανείζοντας το ελβετικό δημόσιο; Δεν είναι προτιμότερο να βάλει τα χρήματά του στην τράπεζα και να πάρει και τόκο; Προφανώς μόνο όταν φοβάσαι πραγματικά ότι, όποτε χρειαστείς τα χρήματα, η τράπεζα που έχεις εμπιστευθεί μπορεί να μην είναι σε θέση να σου επιστρέψει μέρος ή ολόκληρο το ποσό σου πίσω. Μόνο η πιθανότητα αυτή μπορεί να δικαιολογεί τέτοια αποστροφή κινδύνου.

Μόλις το τελευταίο χρονικό διάστημα, τα διετή ομόλογα του γερμανικού δημοσίου τελούσαν υπό διαπραγμάτευση με αρνητικό επιτόκιο -0,05%, στοιχείο που μπορεί να μεταφραστεί με το ότι οι επενδυτές πιστεύουν ότι η ευρωζώνη θα διαλυθεί, αλλά η οικονομία της Γερμανίας θα είναι μία από τις λίγες που θα αντεπεξέλθουν στη χρηματοπιστωτική καταιγίδα και θα βγουν αλώβητες από την κρίση.

Ως εκ τούτου, οι επενδυτές οφείλουν να καταβάλουν τόκο στο γερμανικό δημόσιο για να τους κρατήσει τα χρήματα, επειδή πιστεύουν ότι σε κάθε περίπτωση και ανεξάρτητα από το τι θα συμβεί αυτοί θα πάρουν τα χρήματά τους πίσω.

Οι εκλεκτοί

Ίσως όμως τελικά δεν είναι τόσο λίγες οι χώρες που θα βγουν αλώβητες από τον Αρμαγεδδώνα του κρατικού ευρωπαϊκού χρέους.

Η Ολλανδία είναι ένα ακόμα μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μία από τις λίγες χώρες με πιστοληπτική ικανότητα «ΑΑΑ» στον κόσμο. Η οικονομία της δεν φαίνεται να επηρεάζεται από την αναταραχή στην Ευρώπη, αφού το χρέος της ως προς το ΑΕΠ παραμένει σχετικά χαμηλό και η ανεργία είναι χαμηλή.

Για τους λόγους αυτούς, οι επενδυτές πιστεύουν ότι είναι ένα ασφαλές μέρος για να τοποθετήσουν τα χρήματά τους αφού ο βραχυπρόθεσμος δανεισμός της κυβέρνησης της Ολλανδίας κυμαίνεται πλέον σε αρνητικά επίπεδα τον τελευταίο μήνα.

Ωστόσο, και για τη Γαλλία (παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει) στην τελευταία δημοπρασία εντόκων γραμματίων οι αποδόσεις ήταν αρνητικές, ενώ και η Φινλανδία ήταν η τελευταία που εισήλθε στο NIRP club, δηλαδή στο club των χωρών που πληρώνονται (προσφέρουν αρνητικά επιτόκια ουσιαστικά) από τους επενδυτές για να κατέχουν βραχυπρόθεσμα, έως και διετή δηλαδή, ομόλογα.

Για την Ιταλία και την Ισπανία, την ίδια χρονική στιγμή, οι πραγματικές αποδόσεις των διετών ομολόγων είναι 3,58% και 4,46%, όταν οι επενδυτές πληρώνουν 0,05% για να έχουν στην κατοχή τους ένα αντίστοιχο γερμανικό ομόλογο ίδιας χρονικής λήξης. Αυτό που κάνει την κατάσταση πραγματικά ασυνήθιστη είναι το γεγονός ότι αυτές οι τρεις χώρες έχουν κοινό νόμισμα και κοινή νομισματική πολιτική, αν και είναι αυτονόητο ότι βρίσκονται σε διαφορετικό σημείο του οικονομικού κύκλου.

«Κόβουν» επιτόκιο

Δύο ακόμα χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που έχουν δει τα νομίσματά τους να ανατιμώνται και τα επιτόκιά τους να μειώνονται σε αρνητικά επίπεδα τους τελευταίους μήνες, είναι η Ελβετία και η Δανία.

Πάντως, και οι δύο έχουν επιχειρήσει διάφορες μεθόδους για να ανακόψουν τη ζήτηση των επενδυτών για το νόμισμά τους, αφού η ανατίμησή τους «πληγώνει» τις εξαγωγές τους.

Για πρώτη φορά στην ιστορία της, η κεντρική τράπεζα της Δανίας έθεσε σε αρνητικό επίπεδο το ποσοστό κατάθεσης (αυτήν την περίοδο βρίσκεται στο -0,2%), προκειμένου να αποθαρρύνει τους επενδυτές από το να επενδύσουν στη χώρα και να ανακόψει με τον τρόπο αυτόν την άνοδο του νομίσματός της. Με τους επενδυτές πλέον να χρειάζεται να πληρώσουν επιτόκιο αντί να πληρωθούν, οι δανέζικες αρχές ελπίζουν ότι θα επιτύχουν τον στόχο τους.

Η περίπτωση της Ελβετίας είναι ίσως η πιο χαρακτηριστική αφού οι πραγματικές αποδόσεις των πενταετών ομολόγων της είναι αρνητικές, ενώ η απόδοση του διετούς ομολόγου της κυμαίνεται στο -0,425%.

Αμυντικές μετοχές

Ωστόσο, οι επενδυτές δεν ποντάρουν μόνο στα νομίσματα αυτών των χωρών για να πληρώνουν από την… τσέπη τους ώστε να έχουν τα ομόλογά τους στα χαρτοφυλάκια. Τοποθετούνται και στις μετοχικές αγορές αυτών των χωρών, αφού, όπως φαίνεται από τις αποδόσεις των χρηματιστηρίων τους, και οι μετοχές τους αποδίδουν πολύ υψηλότερα συγκριτικά με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Η απόδοση του βασικού δείκτης στο χρηματιστήριο της Κοπεγχάγης τον τελευταίο μήνα είναι 7,5%, ενώ το 2012 αποδίδει 17,4%, την ώρα που ο ισπανικός δείκτης IBEX 35 για το ίδιο χρονικό διάστημα καταγράφει απώλειες 23%. Επίσης, η Γερμανία, το Βέλγιο και η Ελβετία καταγράφουν αξιόλογα κέρδη όχι μόνο στα ομόλογά τους, αλλά και στις μετοχικές αγορές τους.

Ο δείκτης OMX στο Χρηματιστήριο της Κοπεγχάγης διαπραγματεύεται με 46,8 φορές τα κέρδη του 2011 και 18,2 φορές τα εκτιμώμενα κέρδη της φετινής χρονιάς, ενώ ο Ibex 35 στη Μαδρίτη διαπραγματεύεται με 9 φορές τα κέρδη του 2011 και 10,2 φορές τα εκτιμώμενα κέρδη του 2012. Στο Μιλάνο ο FTSE/Mibtel 30 διαπραγματεύεται με 8,3 φορές τα εκτιμώμενα κέρδη του για φέτος, ενώ ο ΟΜΧ στη Φινλανδία με 12,6 φορές ή 35% υψηλότερα.


* Οι πίνακες με τις αποδόσεις επιλεγμένων κρατικών ομολόγων δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".