Ρόλο-κλειδί στα συζητούμενα deals παίζουν οι μεγάλες θέσεις που κατέχουν οι τράπεζες σε ελληνικά κρατικά ομόλογα, καθώς από τη μια λειτουργούν αποτρεπτικά για την κατάθεση καλών προτάσεων εξαγοράς από ξένους και από την άλλη είναι μία από τις βασικές παραμέτρους για το αν βγαίνουν ή όχι οι συγχωνεύσεις μεταξύ ελληνικών τραπεζών.

Δώδεκα μήνες μετά το ξέσπασμα της δημοσιονομικής κρίσης και παρά τη μικρή βελτίωση του κλίματος που καταγράφηκε τον τελευταίο μήνα, οι αγορές συνεχίζουν να θεωρούν πιθανότερο σενάριο η Ελλάδα υπό το βάρος της σημαντικής αύξησης του χρέους της να οδηγηθεί, εν ευθέτω χρόνω, σε διαπραγματεύσεις με τους πιστωτές της για χρονική επιμήκυνση του χρέους ή και για ήπιο "κούρεμα" των απαιτήσεών τους.

Η παραπάνω κυρίαρχη αίσθηση δικαιολογεί την παραμονή των ελληνικών κρατικών ομολόγων σε τιμές σημαντικά χαμηλότερες της ονομαστικής τους αξίας, με εξαίρεση τις εκδόσεις που λήγουν σε ορίζοντα μερικών μηνών, και αυτό είναι ένας από τους βασικούς λόγους… δυστοκίας στην ευόδωση deals στον τραπεζικό τομέα.

Οι ελληνικές τράπεζες διατηρούν υψηλή έκθεση σε κρατικά ομόλογα, πολλαπλάσια στις περισσότερες περιπτώσεις της καθαρής τους θέσης, η οποία μάλιστα αυξήθηκε τους τελευταίους μήνες.

Στις 30 Ιουνίου του 2010 οι εγχώριες τράπεζες κατείχαν αθροιστικά ελληνικά κρατικά ομόλογα αξίας άνω των 56 δισ. ευρώ, ενώ τα ίδια κεφάλαιά τους μόλις που ξεπερνούσαν τα 20 δισ. ευρώ.

Στο δε εξάμηνο Ιανουαρίου - Ιουνίου της φετινής χρονιάς η σχέση κρατικών ομολόγων προς καθαρή θέση επιδεινώθηκε λόγω των ζημιών από την ελεύθερη πτώση των τιμών των ομολόγων.

Οι τέσσερις μεγάλες ελληνικές τράπεζες (Εθνική Τράπεζα, Alpha, EFG Eurobank και Τράπεζα Πειραιώς) βρέθηκαν στο ξέσπασμα της δημοσιονομικής κρίσης με ελληνικά κρατικά ομόλογα ύψους περίπου 35,2 δισ. ευρώ και με αθροιστική καθαρή θέση 19,9 δισ. ευρώ (στοιχεία στις 31/12/2009). Έξι μήνες αργότερα κατείχαν αθροιστικά ομόλογα αξίας 41,2 δισ. ευρώ και η καθαρή τους θέση είχε μειωθεί στα 18,6 δισ. ευρώ.

Αγκάθι για συγχωνεύσεις τα "φουσκωμένα" χαρτοφυλάκια ομολόγων

Η μεταφορά του συντριπτικού μέρους των κρατικών ομολόγων που κατέχουν σε χαρτοφυλάκια, τα οποία αποτιμώνται σε τιμές κτήσης (διακράτησης ως τη λήξη και δανειακό χαρτοφυλάκιο χρεωστικών τίτλων), και όχι με καθημερινή αποτίμηση, στεγανοποιεί μεν τα ίδια κεφάλαια των τραπεζών από ενδεχόμενες νέες ζημίες, αλλά δεν λύνει το πρόβλημα της υψηλής έκθεσης.

Αυτό το πρόβλημα, σύμφωνα με τραπεζικές πηγές, δρα αποτρεπτικά στην περίπτωση συζητούμενων συγχωνεύσεων, στις οποίες οι τράπεζες διαθέτουν έκθεση σε ομόλογα πολλαπλάσια της καθαρής τους θέσης.

Οι ίδιοι αναφέρουν ως παράδειγμα μια πιθανή συγχώνευση της ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ και του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου. Η νέα τράπεζα θα κατείχε ελληνικά κρατικά ομόλογα της τάξης των 10 δισ. ευρώ, πολλαπλάσια της καθαρής της θέσης και για να άρει τις επιφυλάξεις των αγορών θα έπρεπε να προχωρήσει σε αύξηση κεφαλαίου.

Τα ομόλογα φρενάρουν και εξαγορές από ευρωπαϊκές τράπεζες

Την ίδια στιγμή, η υψηλή έκθεση σε ομόλογα των ελληνικών τραπεζών δρα αποτρεπτικά για ενδεχόμενες συμφωνίες με ξένες τράπεζες.

Οι αρχικές συζητήσεις μεταξύ του βασικού μετόχου εγχώριας τράπεζας με ευρωπαϊκό τραπεζικό όμιλο δεν προχώρησαν λόγω της απροθυμίας του ξένου ομίλου να αναλάβει περισσότερο ελληνικό ρίσκο. Και αυτό παρά το γεγονός ότι η ευρωπαϊκή τράπεζα διαθέτει -με απόσταση- την πιο χαμηλή έκθεση σε ελληνικά κρατικά ομόλογα από τους τοπικούς ανταγωνιστές της.

"Οι ξένες τράπεζες δεν επιθυμούν αυτήν την περίοδο, της αυξημένης ακόμη αβεβαιότητας για την εξέλιξη της δημοσιονομικής εξυγίανσης της Ελλάδας, να φορτωθούν ελληνικό κίνδυνο και γι' αυτό προτείνουν σπονδυλωτές συμφωνίες που προβλέπουν πρώτα συμπλεύσεις στην αν. Ευρώπη και εν συνεχεία και υπό προϋποθέσεις στην Ελλάδα", αναφέρει στέλεχος ξένης επενδυτικής τράπεζας

Ο ίδιος σημειώνει ότι αποτρεπτικά λειτουργεί και το γεγονός πως αρκετές γαλλικές και γερμανικές τράπεζες διαθέτουν απευθείας υψηλή έκθεση σε ελληνικά κρατικά ομόλογα, την οποία δεν επιθυμούν να αυξήσουν εξαγοράζοντας έναν εγχώριο τραπεζικό όμιλο.

Ποιες τράπεζες και σχήματα διαθέτουν πλεονέκτημα

Πλεονέκτημα στην παρούσα φάση διαθέτουν οι κυπριακές τράπεζες (Τράπεζα Κύπρου, MPB) λόγω της χαμηλής τους έκθεσης σε ελληνικά ομόλογα. Αυτή η  έκθεση τους επιτρέπει να συζητήσουν συγχωνεύσεις με ελλαδικές τράπεζες που διαθέτουν σχετικά ανεκτή σχέση κρατικών ομολόγων προς ίδια κεφάλαια.

Σε πλεονεκτικότερη θέση από τις ελλαδικές τράπεζες βρίσκεται η Alpha Bank η οποία στις 30 Ιουνίου κατείχε ελληνικά ομόλογα αξίας 4,6 δισ. ευρώ και καθαρή θέση 4,2 δισ. ευρώ. Η χαμηλή έκθεση της Alpha Bank σε ομόλογα επιτρέπει πιθανή συγχώνευση με την EFG Eurobank, ενδεχόμενο που συζητούν οι βασικοί μέτοχοί τους, καθώς η νέα τράπεζα θα κατέχει με στοιχεία της 30ής/6 12,6 δισ. ευρώ ομόλογα με καθαρή θέση 8,2 δισ. ευρώ.

Επιπρόσθετα, ομόλογα αξίας 4,7 δισ. ευρώ από τα 8 δισ. ευρώ που κατείχε στις 30/6 η Eurobank λήγουν εντός της διετίας 2011-12 και επομένως διαθέτουν χαμηλό κίνδυνο όσο η Ελλάδα πληροί τους όρους του μνημονίου.

Η δε μεταφορά ομολόγων αξίας 7 δισ. ευρώ στο χρεωστικό χαρτοφυλάκιο δανειακών τίτλων από τη Eurobank εξασφαλίζει ότι η τράπεζα δεν θα εγγράψει από το γ΄ τρίμηνο και μετά νέες ζημίες από ομόλογα όπως βέβαια και κέρδη.

Μεγαλύτερη ευχέρεια χειρισμού του "υψηλού" χαρτοφυλακίου ομολόγων της (20 δισ. ευρώ στις 30/6) αποκτά η Εθνική με την προωθούμενη κεφαλαιακή της ενίσχυση κατά 2,8 δισ. ευρώ.

Η ΕΤΕ, κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών, προχώρησε σε σειρά μεταφορών ομολόγων, με αποτέλεσμα στις 30 Ιουνίου να κατέχει στο εμπορικό χαρτοφυλάκιο ελληνικά κρατικά ομόλογα αξίας 1,05 δισ. ευρώ στο διαθεσίμων προς πώληση 1,36 δισ. ευρώ και στα χαρτοφυλάκια διακράτησης ως τη λήξη και δανείων και απαιτήσεων 11,6 δισ. ευρώ (συν δανειακή απαίτηση από το Δημόσιο λογιστικής αξίας 6 δισ. ευρώ).

Δηλαδή, τα 17,6 δισ. ευρώ από τα 20 δισ. ευρώ ομόλογα που κατέχει αποτιμούνται ήδη από τις 30/6 σε αξία κτήσης. Το περιθώριο επομένως για εγγραφή νέων ζημιών ή υποαξιών είναι μικρό.