Kατά πόσον άραγε θα μπορούσε να ενισχυθεί ουσιαστικά η ζήτηση στο εμπόριο το 2010 από την αναμενόμενη διεθνή ανάκαμψη ή από τα μέτρα τόνωσης της ελληνικής οικονομίας;

Οι παράγοντες της αγοράς κρατούν «μικρό καλάθι», αν και ορισμένοι δείχνουν αισιόδοξοι και περισσότερο βασίζονται στο γεγονός ότι οι φετινές επιδόσεις θα πέσουν ιδιαίτερα χαμηλά, παρότι το 2010 θα μπορούσε να είναι μια καλή χρονιά για το εμπόριο.

Όσον αφορά στην πρόθεση του ΠΑΣΟΚ (του κόμματος που προηγείται στις δημοσκοπήσεις) οι έμποροι ακούνε ότι θα ρίξει κάποια δισ. στην οικονομία προκειμένου «να κινηθεί η αγορά», πλην όμως αμφιβάλλουν για το αν και αυτά είναι αρκετά για να βελτιώσουν σημαντικά την κατάσταση.

Όσο για τα διάφορα κλαδικά μέτρα τόνωσης (π.χ. μέτρα για την απόσυρση αυτοκινήτων, την ανανέωση ηλεκτρικών συσκευών κ.λπ.) οι παράγοντες της αγοράς επισημαίνουν ότι και φέτος υπήρξαν μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση, όπως για παράδειγμα μείωση κατά 50% στα τέλη ταξινόμησης των αυτοκινήτων, κίνητρα για την αντικατάσταση air conditions κ.ά.

Σε μια περίοδο όπου πολλοί μιλούν για την επικείμενη ανάκαμψη, η σκληρή γλώσσα των αριθμών έρχεται να αποδείξει πως η πραγματική ελληνική οικονομία καλείται να περάσει εξίσου δύσκολο 2010.

Η αλήθεια είναι ότι κάποια χαμόγελα συγκρατημένης αισιοδοξίας έχουν αρχίσει να φαίνονται στον κόσμο του εμπορίου, καθώς ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης στην Ελλάδα έφτασε τον Αύγουστο στο υψηλότερο επίπεδο από τον Ιούλιο του 2008. Επιπλέον, ο δείκτης προσδοκιών του ΟΟΣΑ για τη χώρα διαμορφώθηκε τον φετινό Ιούλιο στο υψηλότερο σημείο του από τον Νοέμβριο του 2008.

Από την άλλη πλευρά, ο όγκος των λιανικών πωλήσεων υποχώρησε κατά 13% το πρώτο φετινό εξάμηνο. Ενδιαφέρον, επίσης, παρουσιάζουν και οι ενστάσεις της UBS σε ένα τόσο αισιόδοξο σενάριο για την πορεία της μελλοντικής ζήτησης στο ελληνικό εμπόριο. «Πιστεύουμε ότι αν και έχει παρατηρηθεί κάποια βελτίωση σε αξιοσημείωτους μακροοικονομικούς δείκτες η κατάσταση παραμένει εύθραυστη και δεν είναι ξεκαθαρισμένο από την τρέχουσα τάση πως οι πωλήσεις πρόκειται να περάσουν σε ανοδικό έδαφος», αναφέρει η χρηματιστηριακή.

Τα μηνύματα από την ανεργία

Μελαγχολικά για τη μελλοντική κατανάλωση είναι και τα μηνύματα που έρχονται από το μέτωπο της ανεργίας. Συγκεκριμένα, κατά το πρώτο φετινό εξάμηνο, προστέθηκαν -στον ήδη μακρύ σχετικό κατάλογο- άλλοι 70.650 άνεργοι!
 
Ειδικότερα, οι θέσεις εργασίας μειώθηκαν κατά 38,3 χιλιάδες και επιπλέον το εργατικό δυναμικό αυξήθηκε σε 32,3 χιλ. άτομα...

Ένα δεύτερο αρνητικό σημείο που προκύπτει αφορά στη διάρθρωση της αυξημένης ανεργίας, η οποία πλήττει κυρίως τη λεγόμενη παραγωγική βάση της χώρας. Ενώ δηλαδή οι θέσεις απασχόλησης αυξήθηκαν -έστω και οριακά- στον πρωτογενή και στον τριτογενή τομέα, στον δευτερογενή η πτώση του αριθμού των απασχολουμένων υπήρξε κατακόρυφη: -5,2% στη βιομηχανία και -8,2% στον τομέα των κατασκευών κατά το β΄ τρίμηνο του 2009 σε σύγκριση με το αντίστοιχο περυσινό διάστημα.

Πέραν αυτών, όμως, και εκτός από τον αριθμό των ανέργων, στο δεύτερο τρίμηνο του 2009 είχαμε σαφώς περισσότερους μερικώς απασχολουμένους σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο της προηγούμενης χρονιάς. Δηλαδή, οι μερικώς απασχολούμενοι αντιπροσωπεύουν πλέον το 6% της συνολικής απασχόλησης, έναντι 5,5% πέρυσι.

Τέλος, αν και φυσικά δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία, όλα δείχνουν ότι η κατάσταση στο τρίτο τρίμηνο έχει επιδεινωθεί περισσότερο, λόγω όχι μόνο της πτωτικής πορείας του τουρισμού αλλά και των εκτιμήσεων για αρνητικό ΑΕΠ, έναντι μηδενικής επίδοσης στο πρώτο μισό του έτους...

Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις

Πέρα όμως από το γεγονός ότι οι περίπου 100 χιλιάδες νέοι άνεργοι που θα προκύψουν φέτος σίγουρα δεν θα συγκαταλέγονται στους... καλύτερους καταναλωτές του 2010, το πρόβλημα του εμπορικού κλάδου πολύ πιθανόν να είναι πιο σύνθετο και βαθύτερο.

Ενδεικτικές είναι οι δηλώσεις του αναπληρωτή διευθύνοντος συμβούλου της Eurobank, κ. Ν. Καραμούζη, ο οποίος τονίζει: «Το αναπτυξιακό μοντέλο του χθες, που βασίστηκε στην αυξημένη ιδιωτική κατανάλωση και στις επενδύσεις σε οικοδομές, έχει κλείσει τον κύκλο του.

Ο δείκτης της ιδιωτικής κατανάλωσης ως προς ΑΕΠ στην Ελλάδα συγκαταλέγεται στους υψηλότερους της Ευρώπης. Θα πρέπει να δώσουμε έμφαση στην εξωστρέφεια, στις υποδομές, στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, στα επώνυμα προϊόντα»...

Η σχετική δήλωση του κ. Καραμούζη (που απηχεί και τις απόψεις πολλών παραγόντων της αγοράς για τη μακροπρόθεσμη πολιτική που πρέπει να ακολουθήσουν οι κυβερνήσεις, οι τράπεζες, οι φορείς και οι επιχειρήσεις) ενδεχομένως να σημαίνει πολλά για το τι θα πρέπει να περιμένουν οι επενδυτές στο μέλλον.

Οι τράπεζες για παράδειγμα δεν θα φανούν πρόθυμες -τουλάχιστον για το άμεσο μέλλον- να ξαναρχίσουν τα μεγάλα ανοίγματα στα στεγαστικά και στα καταναλωτικά δάνεια, ενώ έμφαση φαίνεται ότι θα δώσουν στη χρηματοδότηση έργων υποδομής και στις επιχειρηματικές επενδύσεις.

Το Δημόσιο επίσης θα πρέπει να αλλάξει στάση και να μεταφέρει πόρους από την κατανάλωση προς την επένδυση.

Αρκετοί κλάδοι που βασίστηκαν στην υπερκατανάλωση και στον υπερδανεισμό πιθανόν να πρέπει να μετριάσουν δραστικά τις μελλοντικές τους προσδοκίες.

Τέλος, ανεξαρτήτως του ποια κυβέρνηση προκύψει από τις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου, αναμένεται να υιοθετηθούν μέτρα κατά της φοροδιαφυγής και πιθανότατα «τεκμήρια βιωσιμότητας» τα οποία ενδεχομένως να πλήξουν τη ζήτηση σε ορισμένα ακριβά καταναλωτικά προϊόντα.

Τι «παίζει» με τις εισηγμένες

Προφανώς σημαντικές διαφοροποιήσεις θα υπάρξουν μεταξύ των διάφορων εμπορικών εταιρειών, όπου σε καλύτερη θέση φαίνεται να βρίσκονται εκείνες που προσφέρουν είδη αμεσότερης ανάγκης και είναι σε θέση να προσαρμόσουν αποτελεσματικά την γκάμα των προϊόντων τους προς προϊόντα χαμηλότερου κόστους.

* Ενδεικτικό παράδειγμα είναι η Jumbo, που κατά τη χρήση 2008 - 2009 σημείωσε αύξηση στις συγκρίσιμες πωλήσεις της (like for like) κατά 8%, ενώ παράλληλα ενισχύθηκε και από τις επιδόσεις των νέων καταστημάτων που άνοιξε. Για την τρέχουσα χρήση που ξεκίνησε την 1η Ιουλίου του 2009, οι αναλυτές προβλέπουν αύξηση των συγκρίσιμων πωλήσεών της κατά 3% - 5%, πέρα από την τόνωση λόγω των νέων καταστημάτων. Οι αναλυτές επίσης μιλούν με πολύ καλά λόγια για τις βαλκανικές προοπτικές («Jumbo: The Balkan dreams» ήταν ο τίτλος της έκθεσης της Alpha Finance), επισημαίνοντας ότι το περιθώριο κέρδους των πρώτων δώδεκα μηνών στη Βουλγαρία έκανε να το αγγίξει έξι χρόνια στην Κύπρο. Για την τρέχουσα χρήση, οι αναλυτές αναμένουν καθαρή κερδοφορία γύρω στα 102 - 105 εκατ. ευρώ, έναντι 96 εκατ. ευρώ για τη χρήση που έληξε τον Ιούνιο του 2008.

* Ισχυρή άμυνα στην κρίση φαίνεται να παρουσιάζει και η Sprider, για την οποία μετά την αρνητική εξέλιξη των συγκρίσιμων πωλήσεών της κατά τη διετία 2008 - 2009 οι αναλυτές βλέπουν τώρα άνοδο γύρω στο 2% το επόμενο έτος. Η εξέλιξη αυτή, σε συνδυασμό με το συνεχές άνοιγμα νέων καταστημάτων, αναμένεται να ανεβάσει το 2010 και πάλι τον πήχη των πωλήσεων, καθώς και σε μικρότερο βαθμό την κερδοφορία (η Alpha Finance προβλέπει 19 εκατ. το 2010, έναντι 18 εκατ. ευρώ φέτος).

* Περισσότερο ευάλωτη φαίνεται να είναι η Elmec Sport, οι προβλέψεις της οποίας για τις επιδόσεις της στη διετία 2009 - 2010 ήταν χαμηλότερες από εκείνες των αναλυτών. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι για τα καθαρά κέρδη του 2009 και του 2010 η εισηγμένη υπολογίζει 7,3 εκατ. ευρώ και 4,3 εκατ. ευρώ αντίστοιχα, όταν η Πειραιώς Χρηματιστηριακή προέβλεπε 9,2 εκατ. ευρώ και 6,89 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με τη χρηματιστηριακή, οι αδύναμοι κρίκοι ήταν οι πωλήσεις του Golden Attica (9% κάτω από τις προβλέψεις), η Βουλγαρία (6% κάτω από τις προβλέψεις) και τα χαμηλότερα λειτουργικά περιθώρια κέρδους.

* Για την Ηλεκτρονική, οι πρόσφατες εκτιμήσεις των αναλυτών για τις επιδόσεις της χρήσης που έληξε στις 30 Ιουνίου (π.χ. Πειραιώς Χρηματιστηριακή, η οποία μιλούσε για κύκλο εργασιών 195,5 εκατ. ευρώ και για ζημίες 3,84 εκατ. ευρώ) ήταν τελικά ανώτερες από τις πραγματικές επιδόσεις της (190 εκατ. ευρώ πωλήσεις, EBITDA +1 εκατ. ευρώ, καθαρές ζημίες 5,7 εκατ. ευρώ). Η Ηλεκτρονική συγκαταλέγεται στις ευνοημένες λόγω της δωρεάν διανομής μίνι ηλεκτρονικών υπολογιστών στους μαθητές της Α΄ Γυμνασίου, πλην όμως οι αναλυτές τηρούν επιφυλακτική στάση τόσο για την πορεία των συγκρίσιμων πωλήσεων για την τρέχουσα χρήση όσο και για το κατά πόσον η εισηγμένη θα επανέλθει σε κερδοφόρο πορεία (για οριακά κέρδη έκανε λόγο η έκθεση της Πειραιώς Χρηματιστηριακής).