Η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος κυκλοφόρησε το τεύχος Ιανουαρίου/Μαρτίου 2008 της περιοδικής έκδοσης South Eastern Europe and Mediterranean Emerging Market Economies Bulletin. Είναι το πρώτο τεύχος του 2008 από τη σειρά «Οικονομικές, Τραπεζικές & Χρηματοοικονομικές Εξελίξεις και Προοπτικές» («Economic - Banking - Financial Market Developments and Prospects»).

Αποτελεί σύντομη επισκόπηση των μακροοικονομικών, χρηματοοικονομικών και τραπεζικών εξελίξεων για τις εξής εννέα χώρες: Αίγυπτο, Αλβανία, Βουλγαρία, Κύπρο, Ουκρανία, Ρουμανία, Σερβία, Τουρκία και FYROM. Η έρευνα αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο του γενικότερου ενδιαφέροντος της Τράπεζας για επέκταση των δραστηριοτήτων της στην ευρύτερη περιοχή και ανάδειξή της σε περιφερειακή δύναμη.

Ειδικότερα, όπως προκύπτει από την έρευνα, το 2007, συνεχίστηκε η θετική πορεία των μακροοικονομικών μεγεθών των χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΝΑΕ-5: Αλβανία, Βουλγαρία, FYROM, Ρουμανία και Σερβία) και της Τουρκίας.

Ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομικής δραστηριότητας στις χώρες της ΝΑΕ-5 διατηρήθηκε σε υψηλά επίπεδα, αν και χαμηλότερα του αντίστοιχου του προηγούμενου έτους (εκτίμηση για αύξηση του ΑΕΠ κατά 6,2% έναντι 6,9% το 2006) παρά τις επιδράσεις της σοβαρής ξηρασίας, η οποία επηρέασε όλη την περιοχή της ΝΑ Ευρώπης. Το ίδιο ισχύει και για την Τουρκία (αύξηση του ΑΕΠ κατά 4,5% έναντι 6,9% το 2006) λόγω της εφαρμογής ιδιαίτερα περιοριστικής νομισματικής πολιτικής.

Ο υψηλός ρυθμός ανάπτυξης αντικατοπτρίζει, και στις δύο περιπτώσεις, τη συστηματική εφαρμογή περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής (ελλείμμα ίσο με περίπου 1% του ΑΕΠ τόσο στις χώρες της ΝΑΕ-5 όσο και στην Τουρκία) και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της περιοχής.

Ο πληθωρισμός αυξήθηκε στις χώρες της ΝΑΕ-5 το δεύτερο εξάμηνο του 2007. Συγκεκριμένα, ο πληθωρισμός αυξήθηκε στις χώρες της ΝΑΕ-5 (7,9% το 2007 από 5,2% το 2006), ως αποτέλεσμα της ενίσχυσης της εγχώριας ζήτησης αλλά κυρίως εξαιτίας της σοβαρής ξηρασίας και της αύξησης των τιμών του πετρελαίου και των τροφίμων – κατά 10,4% και 15,1%, αντίστοιχα το 2007. Αντίθετα, ο πληθωρισμός σημείωσε μικρή επιβράδυνση στην Τουρκία (8,4% το 2007 από 9,7% το 2006), κυρίως ως αποτέλεσμα της εφαρμογής περιοριστικής νομισματικής πολιτικής.

Κατ’ ουσία η μόνη αρνητική εξέλιξη στις χώρες της ΝΑΕ-5 είναι η επιδείνωση του υψηλού ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ως ποσοστό του ΑΕΠ από 11,2% σε 15,2% το 2007. Η διεύρυνση του ελλείμματος οφείλεται κυρίως στην αύξηση της εγχώριας ζήτησης, τον ιδιαίτερα υψηλό ρυθμό πιστωτικής επέκτασης (57,5% το 2007) και την απότομη άνοδο των τιμών του πετρελαίου και των άλλων εμπορευμάτων διεθνώς.

Σε αντίθεση με τις χώρες της ΝΑΕ-5, στην Τουρκία το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, ως ποσοστό του ΑΕΠ, μειώθηκε (από 6% σε 5,7% το 2007) λόγω του υψηλού ρυθμού αύξησης των εξαγωγών, σε συνδυασμό με την επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης και, ως εκ τούτου, των εισαγωγών.

Παρά τη συνεχιζόμενη διεθνή κρίση ρευστότητας που άρχισε τον περασμένο Αύγουστο, το μεγαλύτερο μέρος του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών χρηματοδοτήθηκε από αυξημένη εισροή άμεσων ξένων επενδύσεων (ποσοστό κάλυψης 52% στις χώρες της ΝΑΕ-5 και στην Τουρκία), ένδειξη της υψηλής ελκυστικότητας και ανταγωνιστικότητας των ανωτέρω οικονομιών.

Εξάλλου, ένα άλλο μεγάλο ποσοστό αποτελεί δανεισμό σε θυγατρικές εταιρίες, που είναι επίσης μακροπρόθεσμος δανεισμός και προσομοιάζει στις άμεσες ξένες επενδύσεις. Πολύ μικρό ποσοστό της χρηματοδότησης προέρχεται από βραχυπρόθεσμες και, κατά συνέπεια, αντιστρέψιμες κεφαλαιακές ροές. Ως εκ τούτου, το καθαρό εξωτερικό χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ διαμορφώθηκε σε χαμηλά επίπεδα (22,3% και 21,5%, αντίστοιχα).

Παρότι οι οικονομίες της περιοχής βεβαίως είναι πιο ευάλωτες στην σημερινή συγκυρία, η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, η πειθαρχία τους στην εφαρμογή της νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις τους δίνουν μία επιπλέον ασπίδα προστασίας και δεν προβλέπουμε διαταραχές στις ισοτιμίες αυτών των χωρών.

Κατά το 2008, σε συνθήκες διεθνούς νομισματικής συγκράτησης, βασική προτεραιότητα αλλά και πρόκληση της οικονομικής πολιτικής είναι η διατήρηση περιοριστικής νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής με στόχο τη μείωση του διευρυνόμενου ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και των αυξανόμενων πληθωριστικών πιέσεων.

Το 2008, τα μακροοικονομικά δεδομένα των χωρών της ΝΑΕ-5 και της Τουρκίας αναμένεται να διατηρηθούν σταθερά παρά τη συνεχιζόμενη διεθνή επιβράδυνση και τις συνθήκες πιστωτικής συγκράτησης. Ειδικότερα, ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης στις χώρες ΝΑΕ-5 αναμένεται να διατηρηθεί στα επίπεδα του προηγούμενου έτους (6,1%) δεδομένου ότι η ανάκαμψη της γεωργίας προβλέπεται να αντισταθμίσει την επίπτωση από την επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας στην ευρωζώνη - κύριου εμπορικού εταίρου της περιοχής.

Στην Τουρκία αναμένεται ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας (πρόβλεψη για αύξηση του ΑΕΠ κατά 5%) ως αποτέλεσμα της ενίσχυσης της εγχώριας ζήτησης λόγω και της νομισματικής χαλάρωσης – το βασικό επιτόκιο προβλέπεται να μειωθεί κατά περίπου 350 μονάδες βάσης κοντά στο 14% μέχρι το τέλος του 2008.

Ο πληθωρισμός αναμένεται να μειωθεί σημαντικά τόσο στις χώρες της ΝΑΕ-5 όσο και στην Τουρκία, μέσω της εφαρμογής της κατάλληλης νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής, αλλά και των θετικών αποτελεσμάτων βάσης λόγω της σοβαρής ξηρασίας του προηγούμενου έτους και των υψηλών διεθνών τιμών του πετρελαίου και των άλλων εμπορευμάτων.

Ήδη, στο δεύτερο εξάμηνο του 2007, με αρνητικές τις προοπτικές για τον πληθωρισμό, ορισμένες κεντρικές τράπεζες προχώρησαν άμεσα σε μέτρα νομισματικής και πιστωτικής συγκράτησης. Ο πληθωρισμός αναμένεται να διαμορφωθεί στο τέλος του έτους σε 7,6% στις χώρες της ΝΑΕ-5 και 6,8% στην Τουρκία.

Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών θα παραμείνει η “Αχίλλειος πτέρνα” της ΝΑΕ-5 και της Τουρκίας και κατά το 2008. Ειδικότερα, αναμένεται μικρή μεταβολή του ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών τόσο στις χώρες της ΝΑΕ-5 όσο και στην Τουρκία (σε 14,7% του ΑΕΠ και 6%, αντίστοιχα). Το 50% του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αναμένεται να καλυφθεί και πάλι από εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων. Σημειώνεται ότι οι εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων προβλέπεται να διατηρηθούν σε υψηλά επίπεδα παρά τη μειωμένη διάθεση των επενδυτών για ανάληψη επενδυτικού κινδύνου στις αναδυόμενες αγορές.

Οι μακροοικονομικές προοπτικές της ΝΑΕ-5 και της Τουρκίας παραμένουν ευνοϊκές, με ανταγωνιστικά επίπεδα μισθών (π.χ. στην Βουλγαρία οι μισθοί είναι περίπου το 1/10 των αντίστοιχων στην Ευρώπη), υψηλά επίπεδα μορφώσεως του εργατικού δυναμικού, σχετικά ευέλικτες οικονομίες και πολύ χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές για ιδιώτες και επιχειρήσεις –10% στην Αλβανία, Βουλγαρία, FYROM, και Σερβία, 16% στη Ρουμανία και 20% στην Τουρκία.