Ενέργεια: Η μέρα που οι τιμές… τρελάθηκαν

Ένα σφάλμα στα πληροφοριακά συστήματα μπορεί να τρελάνει τις τιμές, να δείξει πόσο κινδυνεύει η σύζευξη των αγορών και πόσο εύκολα μπορούν να βραχυκυκλώσουν τα χρηματιστήρια ηλεκτρικής ενέργειας μιας ενιαίας αγοράς 450 εκατομμυρίων.

Ένα τεχνικό πρόβλημα στο μεγαλύτερο ευρωπαϊκό χρηματιστήριο, το γαλλο-γερμανικό Epex Spot, που εδρεύει στο Παρίσι, οδήγησε χθες στο μεγαλύτερο decoupling που έχει ποτέ συμβεί από τότε που ξεκίνησε η ενιαία αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, τρελαίνοντας τις τιμές και εγείροντας ερωτήματα για την αξιοπιστία των συστημάτων από τη Κεντρική μέχρι τη Βόρεια Ευρώπη.

Σε ελάχιστα λεπτά οδηγήθηκαν σε πλήρη αποσύζευξη παρά πολλές αγορές, καμία χώρα δεν μπορούσε να κάνει εισαγωγές ή εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας για να καλύψει τις ανάγκες της για σήμερα Τετάρτη και καταγράφηκαν ακραίες αποκλίσεις τιμών, προκαλώντας ένα ντόμινο με πρωτοφανείς καταστάσεις.

Επειδή η Γερμανία είναι σήμερα ελλειμματική και χρειαζόταν εισαγωγές, οι τιμές χονδρικής εκτινάχθηκαν και έφτασαν μια ανάσα από τα 500 ευρώ/MWh (492,04 ευρώ/MWh), στο υψηλότερο επίπεδο από τον Αύγουστο του 2022, στην καρδιά της ενεργειακής κρίσης, λίγους μήνες μετά την εισβολή Πούτιν στην Ουκρανία. Με τεράστιο premium στο χρηματιστήριο Epex διαπραγματεύονταν και οι τιμές στην αγορά της Αυστρίας, φτάνοντας τα 236,28 ευρώ/MWh.

Στον αντίποδα, η Γαλλία, ακριβώς επειδή είχε πλεόνασμα και χρειαζόταν να εξάγει την περίσσια ενέργεια, αλλά κάτι τέτοιο δεν ήταν δυνατό, οι τιμές στη δική της χονδρική κατέρρευσαν στα… 2,96 ευρώ! Είναι η μεγαλύτερη διαφορά τιμών που έχει ποτέ καταγραφεί μεταξύ των δύο συζευγμένων αγορών, της γαλλικής με τη γερμανική, εδώ και πάνω από δεκαετία.

Το πρόβλημα δεν περιορίσθηκε στις δύο χώρες, παρά εξαπλώθηκε γρήγορα. Τα χρηματιστήρια «τρελάθηκαν». Επηρεάστηκαν όλες οι αγορές που συμμετέχουν στο Epex Spot, όσο και εκείνες στο σκανδιναβικό χρηματιστήριο (Nord Pool), με αποτέλεσμα να αποσυνδεθούν η Αυστρία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, αλλά και να εμφανίσουν προβλήματα η Ιρλανδία, το Ην. Βασίλειο, χώρες της Βαλτικής όπως Λετονία και Εσθονία, καθώς και οι σκανδιναβικές. Η καθεμία από τις χώρες αυτές, άλλη λιγότερο και άλλη περισσότερο, αναγκάστηκε να καλύψει τις ανάγκες της με εγχώριες δημοπρασίες, δίχως να μπορεί να βασιστεί σε ποσότητες από τις συζευγμένες γειτονικές αγορές.

Σαν αποτέλεσμα, υπήρξε πολύ μεγάλη καθυστέρηση ως προς τη δημοσίευση των ευρωπαϊκών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας για την αγορά της επόμενης ημέρας (Day Ahead Market).

«Δεν έχει συμβεί ποτέ σε παρόμοια κλίμακα τέτοιο περιστατικό», ανέφερε στο Montel εκπρόσωπος του χρηματιστηρίου Epex Spot, χωρίς να είναι σε θέση να εξηγήσει την αιτία για το decoupling, το οποίο μεταδόθηκε αυτόματα σε πλήθος αγορών.

Τα τεχνικά προβλήματα φαίνεται ότι ξεκίνησαν από το Epex Spot, όπου, για άγνωστο λόγο, δεν κατέστη δυνατό να τρέξει ο αλγόριθμός με τον οποίο επιλύονται όλα μαζί τα χρηματιστήρια ηλεκτρικής ενέργειας, επομένως κάθε μια από τις αγορές αναγκάστηκε να επιλυθεί ξεχωριστά, χωρίς τη βέλτιστη χρήση των διασυνοριακών διασυνδέσεων.

Το μεγαλύτερο decoupling που έχει γίνει ποτέ στις ευρωπαϊκές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας εξαιτίας ενός αδιευκρίνιστου ακόμη τεχνικού προβλήματος δείχνει πόσο εξαρτημένες είναι οι ενεργειακές αγορές μεταξύ τους. Αναδεικνύει τη σημασία που έχει το capacity των διασυνδέσεων και κυρίως τι μπορεί να συμβεί όταν αυτό δεν είναι διαθέσιμο, τη στιγμή που οι αγορές το χρειάζονται περισσότερο για να διαμορφώνουν τιμές με όσο το δυνατό μικρότερο spread. Δηλαδή τιμές συγκλίνουσες, ώστε να μεγιστοποιείται η ωφέλεια της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας (target model), με όσο περισσότερους όγκους εισαγωγών και εξαγωγών.

Το περιστατικό δείχνει επίσης και πόσο ευάλωτο μπορεί να αποδειχθεί το σύστημα των συζευγμένων αγορών, το οποίο εσχάτως δέχεται συχνά πλήγματα, αλλά και τι μπορεί να συμβεί όταν μια χώρα εξαρτάται υπερβολικά από τις εισαγωγές για να καλύψει τις ανάγκες της, όπως στην περίπτωση της Γερμανίας, η τιμή της οποίας έφτασε στα 500 ευρώ/Μεγαβατώρα.

Απόκλιση που οφείλεται στο γεγονός ότι οι πλειστηριασμοί έπρεπε να πραγματοποιηθούν τοπικά, αλλού εκτινάσσοντας τις τιμές και αλλού προσγειώνοντάς τες απότομα, όπως δήλωσε ο Jean-Paul Harreman, διευθυντής της Montel Analytics.

Είναι αρκετοί πάντως οι αναλυτές που συμφωνούν ότι το μεγαλύτερο decoupling που έχει γίνει ποτέ στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια ηλεκτρικής ενέργειας αποτελεί πλήγμα στην αξιοπιστία των ενεργειακών χρηματιστηρίων και δεν αποκλείεται τις επόμενες ημέρες να υπάρξουν φωνές που θα εκφράζουν σκεπτικισμό απέναντι στη λειτουργία των συζευγμένων αγορών.

Σημειωτέον ότι οι αγορές ηλεκτρικής ενέργειας στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη είναι συζευγμένες εδώ και σχεδόν μια δεκαετία, ενώ λιγότερα χρόνια μετρά η σύζευξη των αγορών της ΝΑ Ευρώπης, όπως της Ελλάδας με την Ιταλία, καθώς επίσης της Ελλάδας με τη Βουλγαρία.