Μόλις 209 κλαδικές συμβάσεις υπογράφηκαν το 2023

Καμία ουσιαστική πρόοδος δεν υπήρξε, εντός του 2023, αναφορικά με την ενίσχυση των συλλογικών διαπραγματεύσεων και των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, του θεσμού που χτυπήθηκε περισσότερο κατά την διάρκεια των μνημονίων και φαίνεται ότι δεν μπορεί ακόμη να βρει τον βηματισμό της. Έτσι, υπογράφηκαν λίγες συμβάσεις, που καλύπτουν λιγότερους από 140.000 εργαζόμενους. Μάλιστα, αυξήσεις προβλέπονται μόνο για τους περίπου 60.000 εξ αυτών.

Όπως επισημαίνεται στην έκθεση για την Εθνική Οικονομία και Απασχόληση του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ, παρά τη λήξη της πανδημικής κρίσης αλλά και την έκδοση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2022/2041 για τους «επαρκείς κατώτατους μισθούς στην ΕΕ» -η οποία στο άρθρο 4 προβλέπει ότι τα κράτη-μέλη (όπως η Ελλάδα) στα οποία η κάλυψη από συλλογικές διαπραγματεύσεις υπολείπεται του 80% των εργαζομένων οφείλουν να θεσπίσουν πλαίσιο με τους αναγκαίους και πρόσφορους όρους για την προώθηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων – οι συλλογικές συμβάσεις ήταν πραγματικά περιορισμένες. Να σημειωθεί ότι για τη μεταφορά της Οδηγίας στο εθνικό δίκαιο, έχουμε περιθώριο δύο ετών από την ημερομηνία έναρξης ισχύος της, δηλαδή μέχρι τις 15 Νοεμβρίου 2024.

Παρατηρώντας την ετήσια διαχρονική εξέλιξη των ΣΣΕ από το 2010 και μετά, όπου η κάλυψη των εργαζομένων από ΣΣΕ πριν από την κρίση προσέγγιζε το 100% σύμφωνα και με τον ΟΟΣΑ διαπιστώνεται από τους μελετητές του ΙΝΕ ΓΣΕΕ ότι για περισσότερο από μία δεκαετία ο θεσμός των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων παραμένει αποδυναμωμένος, με μικρό αριθμό ΣΣΕ.

Ειδικότερα, κατά το 2023 υπογράφηκαν και κυρώθηκαν από το υπουργείο Εργασίας 19 ΣΣΕ κλαδικού ή ομοιοεπαγγελματικού, εθνικού ή τοπικού χαρακτήρα. Από αυτές οι 12 είναι εθνικές κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές ΣΣΕ και οι 7 είναι τοπικές κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές ΣΣΕ. Κατά το ίδιο έτος υπογράφηκαν 209 επιχειρησιακές ΣΣΕ.

Επιπρόσθετα, για το επάγγελμα των ναυτικών, για τους οποίους ισχύουν ειδικές διατάξεις, κατά το έτος 2023 υπογράφηκαν 4 ομοιοεπαγγελματικές συμβάσεις υποχρεωτικού χαρακτήρα, οι οποίες καλύπτουν το σύνολο των εργαζομένων στο επάγγελμα. Σημειώνεται ότι οι συμβάσεις αυτές κατατίθενται και επικυρώνονται από τον Υπουργό Εμπορικής Ναυτιλίας.

Ως προς την κάλυψη των εργαζομένων από ΣΣΕ σε επιχειρησιακό επίπεδο, με βάση τις μηνιαίες εκθέσεις του συστήματος ΕΡΓΑΝΗ του έτους 2023, οι 209 νέες επιχειρησιακές ΣΣΕ καλύπτουν 137.171 μισθωτούς. Η συντριπτική πλειονότητα αυτών, δηλαδή οι 150 επιχειρησιακές συμβάσεις (71%), οι οποίες καλύπτουν 78.051 μισθωτούς εργαζομένους, διατηρούν αμετάβλητες τις αποδοχές, ενώ οι υπόλοιπες 59 επιχειρησιακές συμβάσεις (29%) προβλέπουν μισθολογικές αυξήσεις και αφορούν 59.120 εργαζομένους.

Έτσι μπορεί να εξηγεί άλλωστε ο χαρακτηρισμός της ΓΣΕΕ ως «πενιχρή» τη συμμετοχή της αύξησης των μισθών στην κατανάλωση και κατ’ επέκταση στην μεγέθυνση της ελληνικής οικονομίας το 2023. Άλλωστε, τα στοιχεία δείχνουν ότι η Ελλάδα, κατέγραψε την περίοδο 2015 – 2023 την μεγαλύτερη ποσοστιαία μείωση του πραγματικού εισοδήματος από εργασία (-8,3%) σε σχέση με όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 27.

Σύμφωνα με την έκθεση, η απόκλιση της παραγωγικότητας από τον πραγματικό μισθό κατά την ίδια περίοδο (2019-2023) έχει οδηγήσει σε συστηματική αναδιανομή εισοδήματος σε βάρος της εργασίας. Η μεγαλύτερη απόκλιση παραγωγικότητας-πραγματικού μέσου μισθού εντοπίζεται στον κλάδο των χρηματοοικονομικών και ασφαλιστικών δραστηριοτήτων (24,6%), στη μεταποίηση (22,7%), στις κατασκευές (22%) και στη βιομηχανία (15,1%).

Υψηλός πληθωρισμός και υστέρηση των πραγματικών μισθών σε σχέση με την παραγωγικότητα έχουν ως αποτέλεσμα το ωρομίσθιο στην Ελλάδα, σε μονάδες αγοραστικής δύναμης (PPS) το 2023 είναι το χαμηλότερο στην ΕΕ-27.

Συγκεκριμένα, η Ελλάδα καταγράφει το χαμηλότερο ωρομίσθιο στην ΕΕ-27 στους κλάδους: «Κατασκευές», «Επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες», «Δραστηριότητες σχετικές με την ανθρώπινη υγεία και την κοινωνική μέριμνα» και «Τέχνες, διασκέδαση και ψυχαγωγία». Το δεύτερο χαμηλότερο ωρομίσθιο σημειώνεται στον κλάδο «Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, ατμού και κλιματισμού».

Τέλος, ο κλάδος «Χονδρικό και λιανικό εμπόριο, μεταφορές, καταλύματα και υπηρεσίας εστίασης» καταγράφει το 3ο χαμηλότερο πραγματικό ωρομίσθιο και η «Μεταποίηση» και η «Εκπαίδευση» το 4ο χαμηλότερο μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ-27.