Τουρισμός: Γύρω γύρω… φόροι και στη μέση η Airbnb!

Ο καταλυτικός ρόλος που διαδραματίζουν οι ψηφιακές πλατφόρμες ενοικίασης ιδιωτικών κατοικιών σε τουρίστες, τύπου Airbnb, στην αναδιανομή της τουριστικής πίτας, η διαμόρφωση νέων επιχειρηματικών και κοινωνικών συμμαχιών στο έδαφος της τουριστικής δραστηριότητας, αλλά και τα ποικίλα θέματα που προκύπτουν στη λειτουργία των τοπικών κοινωνιών-προορισμών αναδύθηκαν στο πλαίσιο των εργασιών της ημερίδας του Δήμου Αθηναίων «Δια-μοιράζοντας την Τουριστική Ανάπτυξη».

Η κυβέρνηση επιχειρεί να κάνει τα πρώτα βήματα στα αχαρτογράφητα νερά μιας δραστηριότητας που έχει αλλάξει τα δεδομένα στον παγκόσμιο τουρισμό και εξελίσσεται σε εργαλείο-καταλύτη για την αναδιανομή της τουριστικής πίτας σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Τον Αύγουστο άνοιξε η ηλεκτρονική πλατφόρμα που δημιούργησε η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων ΑΑΔΕ, στην οποία πρέπει να εγγράφονται υποχρεωτικά όλοι όσοι (ιδιοκτήτες ή διαχειριστές ακινήτων) νοικιάζουν ακίνητα σε τουρίστες μέσω βραχυχρόνιων μισθώσεων. Με την εγγραφή τους αποκτούν Αριθμό Μητρώου Ακινήτου (ΑΜΑ) μέσω του οποίου θα καταγράφονται οι κρατήσεις και διανυκτερεύσεις που πραγματοποιούνται στο ακίνητο μέσω ηλεκτρονικών πλατφορμών όπως η Airbnb, προκειμένου να φορολογούνται για τα έσοδα που αποκτούν.

Η προθεσμία εγγραφής λήγει στο τέλος Νοεμβρίου και σύμφωνα με τον επικεφαλής της ΑΑΔΕ Γιώργο Πιτσιλή, οι μέχρι στιγμής εγγραφές φθάνουν τις 15.000.

Επί της ουσίας, ολοκληρώθηκε και η φετινή τουριστική περίοδος χωρίς να έχει καταφέρει το οικονομικό επιτελείο να  ανασύρει από το ημίφως μια δραστηριότητα που διογκώνεται με αλματώδη ρυθμό στις τέσσερις γωνίες του πλανήτη.

Ο επικεφαλής της ΑΑΔΕ, πάντως, φρόντισε να στείλει σαφή μηνύματα προς την Airbnb και τις άλλες ηλεκτρονικές πλατφόρμες όπως η HomeAway ή η Booking.com: «Δεν πρέπει οι πλατφόρμες να δίνουν την εντύπωση πως ανέχονται αυτό που λέγεται φοροδιαφυγή».

Ο ίδιος φρόντισε, ωστόσο, να διευκρινίσει πως στο ημίφως δεν κινείται μέχρι στιγμής μόνο η δραστηριότητα που αφορά ακίνητα που νοικιάζονται μέσω των ηλεκτρονικών πλατφορμών. «Μην κοιτάτε μόνο τα σπίτια στο Κουκάκι» ανέφερε χαρακτηριστικά. «Υπάρχει μια πολύ γκρίζα περιοχή που αφορά ενοικιαζόμενα καταλύματα στις τουριστικές περιοχές. Εκεί η κατάσταση είναι πάρα πολύ γκρίζα…».

Ξεκαθάρισε, ωστόσο, πως δεν είναι στις προθέσεις της κυβέρνησης να αξιοποιηθούν τα φορολογικά εργαλεία ώστε να επιλυθούν οικιστικά προβλήματα ή να επηρεαστεί ο ανταγωνισμός μεταξύ των εμπλεκομένων.

Στην τοποθέτησή του ο δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης σημείωσε πως η δραστηριότητα που αφορά τις βραχυχρόνιες μισθώσεις ακινήτων είναι προφανές πως απαιτεί ρύθμιση, προκειμένου να υπάρχουν δικαιώματα, υποχρεώσεις και όρια.

Στην ημερίδα του Δήμου Αθηναίων που πραγματοποιήθηκε χθες ήταν ευδιάκριτο δια γυμνού οφθαλμού το νέο σκηνικό που μορφοποιείται ταχύτατα στον χώρο της ευρύτερης ταξιδιωτικής αγοράς. Ένα χώρο στον οποίο διεκδικούν, πλέον, σημαντικό μερίδιο νέοι παίκτες όπως η Airbnb. Παίκτες οι οποίοι, εκτός των άλλων, διευρύνουν συνεχώς τη διείσδυσή τους σε ευρύτατα κοινωνικά στρώματα, σχηματίζοντας ένα πλέγμα νέων συμμαχιών «που ήρθαν για να μείνουν». Άνεργοι που βρήκαν μια πηγή εσόδων στην εμπορική εκμετάλλευση ενός σπιτιού, ιδιοκτήτες ακινήτων που βρήκαν τρόπο να αυξήσουν τα έσοδά τους σε σύγκριση με όσα εισέπρατταν από συνεπείς ή μη νοικάρηδες.

Μόνο η επίδραση της Airbnb στην ελληνική οικονομία το 2017, σύμφωνα με την  υπεύθυνη πολιτικής της γνωστής ηλεκτρονικής πλατφόρμας Σοφία Γκιούσου, υπολογίζεται ότι ανήλθε σε 750 εκατ. ευρώ. Όπως ανέφερε η ίδια, μόνο στην Αθήνα τα ακίνητα που είναι καταχωρισμένα στην πλατφόρμα της Airbnb ανέρχονται σε 7.000. Όπως εξήγησε, από τα στοιχεία της εταιρείας προκύπτει πως οι ιδιοκτήτες των ακινήτων καταγράφουν κατά μέσο όρο 37 διανυκτερεύσεις στο κάθε ακίνητο ενώ τα έσοδά τους κατά μέσο όρο ανέρχονται σε 3.000 ευρώ σε ετήσια βάση.

Ο πρόεδρος του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΞΕΕ) Αλέξανδρος Βασιλικός σημείωσε πως η δραστηριότητα πλατφορμών όπως η Airbnb αλλάζουν ήδη τον χώρο των ξενοδοχείων καθώς οι επιχειρήσεις του κλάδου επιχειρούν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα. Επεσήμανε, ταυτόχρονα, πως η άνθιση των βραχυχρόνιων μισθώσεων κατοικιών σημειώνεται  σε μια εποχή ανάπτυξης του τουρισμού, εκτιμώντας πως ο χρόνος θα δείξει την πραγματική δυναμική της συγκεκριμένης δραστηριότητας.

Οι συνέπειες του «μπουμ» σε Σαντορίνη και Θεσ/νίκη

Οι περιπτώσεις της Θεσσαλονίκης και της Σαντορίνης αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα της διαφορετικής τοποθέτησής τους απέναντι στη δραστηριότητα τύπου Airbnb. Διαφορετικές τοποθετήσεις που απορρέουν από το διαφορετικό επίπεδο τουριστικής ωρίμανσής τους και στόχων για τα επόμενα χρόνια.

Η Θεσσαλονίκη, όπως ανέφερε ο αντιδήμαρχος Τουρισμού και Διεθνών Σχέσεων της πόλης Σπύρος Πέγκας, ήταν πρακτικά εκτός του ευρωπαϊκού τουριστικού χάρτη μέχρι την εποχή που η χώρα εισερχόταν στην εποχή των Μνημονίων.

Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, το 2010 η πόλη είχε να επιδείξει 1,2 εκατ. διανυκτερεύσεις, από τις οποίες το 75% είχε πραγματοποιηθεί από Έλληνες. Η  νέα διοίκηση του Δήμου υπό τον Γιάννη Μπουτάρη έθεσε την ανάδειξη της πόλης σε τουριστικό προορισμό ως απόλυτη προτεραιότητα και μονόδρομο για την οικονομική ανασυγκρότησή της. Στο πλαίσιο αυτό η οικονομία του διαμοιρασμού (sharing economy) και ηλεκτρονικές πλατφόρμες όπως η Airbnb αποτέλεσαν βασικούς μοχλούς για την προσέλκυση τουριστικής κίνησης.

Σήμερα η Θεσ/νίκη μετράει 2.500 κατοικίες που νοικιάζονται μέσω βραχυχρόνιων μισθώσεων μέσω, κυρίως, της Airbnb, αποφέροντας στους ιδιοκτήτες ή διαχειριστές τους μέσο έσοδο της τάξης των 340 ευρώ, σύμφωνα με τον Σπ. Πέγκα. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, μάλιστα, τα καταλύματα τύπου Airbnb αιμοδοτούν την οικονομία της πόλης με 1,34 εκατ. ευρώ ανά μήνα.

Ο αντιδήμαρχος Θεσ/νίκης, την ίδια στιγμή, χαρακτήρισε συντηρητικές τις αντιλήψεις που κυριαρχούν στους κόλπους των ξενοδόχων της πόλης, οι οποίοι δεν καλοβλέπουν τη συγκεκριμένη δραστηριότητα που αναπτύσσεται. Γι’ αυτό και δεν φαίνεται να διατηρούν τις καλύτερες των σχέσεων με τα 25 καταλύματα άνω των πέντε δωματίων που έχουν δημιουργηθεί στην πόλη την τελευταία τριετία.

Η επέλαση της Airbnb, ωστόσο, δεν γίνεται σε ουδέτερο έδαφος και, όπως φαίνεται, παράγει συνέπειες. Όπως παραδέχθηκε ο αντιδήμαρχος τουρισμού του Δήμου, «αρχίζουμε να έχουμε θέματα με τα ενοίκια και δυσκολίες στην εύρεση κατοικιών στο κέντρο της πόλης». Περιγράφοντας την ανηφόρα που έχουν πάρει τα ενοίκια αλλά και το γεγονός πως οι φοιτητές δεν βρίσκουν σπίτια να μείνουν.

Μάλλον προφανής εξέλιξη για τη Θεσ/νίκη, η οποία, σύμφωνα με τον δήμαρχό της, μετράει πλέον 3,5 εκατ. διανυκτερεύσεις, από τις οποίες το 1 εκατ. αφορά καταλύματα τύπου Airbnb.

Η Σαντορίνη τοποθετείται διαφορετικά απέναντι στο φαινόμενο. Ο δήμαρχός της Αναστάσιος-Νικόλας Ζώρζος, τουλάχιστον. Ο επικεφαλής του Δήμου είδε το νησί να γεμίζει από τουρίστες τα τελευταία χρόνια και ταυτόχρονα τις υποδομές να επιβαρύνονται σε οριακό βαθμό. Το αποτέλεσμα είναι να σχεδιάζονται κινήσεις ώστε να μπει φρένο σε μια τουριστική ανάπτυξη χωρίς όρια καθώς, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, «η χρυσή κότα κινδυνεύει να πάψει να γεννά αβγά!».

Όπως εξήγησε, η Σαντορίνη έχει έκταση 76 τ.χλμ. και, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, είχε 15.550 μόνιμους κατοίκους. Σήμερα ξεπερνάει τους 25.000 ανθρώπους που ζουν μόνιμα στο νησί, που αντιστοιχεί σε μια πυκνότητα 329 κατοίκων ανά τ.χλμ.

Η προσοδοφόρα θέα της Καλντέρας είχε ως αποτέλεσμα να λειτουργούν σήμερα στο νησί 60.000 κλίνες σε ξενοδοχειακά καταλύματα, 12.500 κλίνες σε ενοικιαζόμενα δωμάτια και 23.000 κλίνες σε παραθεριστικές κατοικίες.

Το νησί δέχεται, πλέον, περισσότερους από 1,7 εκατ. επισκέπτες, που φθάνουν σε αυτό με αεροπλάνα και πλοία, πραγματοποιώντας πάνω από 5,5 εκατ. διανυκτερεύσεις. Έξι χρόνια πριν (2012), η Σαντορίνη υποδεχόταν λιγότερους από τους μισούς τουρίστες (750.000 αφίξεις) και μετρούσε 3,3 εκατ. διανυκτερεύσεις.

Σ’ αυτούς θα πρέπει να προσθέσει κανείς περίπου 850.000 ημερήσιους επισκέπτες που φθάνουν στο νησί με κρουαζιερόπλοια, αυξάνοντας κατά 10.000-15.000 τους ανθρώπους που κινούνται κάθε μέρα πάνω στο νησί.

Επιπλέον θα πρέπει να συνυπολογισθούν οι επισκέπτες που χρησιμοποιούν καταλύματα τύπου Airbnb, αυξάνοντας κατά 25% τις διανυκτερεύσεις που πραγματοποιούνται στο νησί.

Το αποτέλεσμα, σύμφωνα με τον δήμαρχο Θήρας, είναι να φιλοξενούνται καθημερινά στο νησί περί τις 100.000 ανθρώπους, σε μια τουριστική περίοδο που ξεκινά τον Απρίλιο και η περίοδος αιχμής της διαρκεί μέχρι τον Οκτώβριο. Ακόμα και το χειμερινό τρίμηνο Δεκεμβρίου-Φεβρουαρίου, όπως εξήγησε, το νησί υποδέχεται περισσότερους από 25.000 επισκέπτες.

Το αποτέλεσμα είναι να μην υπάρχουν διαθέσιμα σπίτια ούτε για τους ανθρώπους που απασχολούνται στις επιχειρήσεις κάθε είδους που συνδέονται με τον τουρισμό. Η κατάσταση στην περίοδο αιχμής ιδιαίτερα, χαρακτηρίστηκε πρακτικά μη ελέγξιμη από τον δήμαρχο του νησιού καθώς, μεταξύ άλλων, ο Δήμος διαθέτει συνολικά 85 ανθρώπους για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες που προκύπτουν απ’ όλο αυτό το πλήθος ανθρώπων που φθάνει στο νησί.

Οι υποδομές, σύμφωνα με τον Αναστάσιο-Νικόλαο Ζώρζο, επιβαρύνονται σε οριακό βαθμό, παρότι έχουν δαπανηθεί γι’ αυτές 50 εκατ. ευρώ από το 2011.

Η αλματώδης τουριστική ανάπτυξη της Σαντορίνης δημιούργησε ένα τεράστιο έλλειμμα υποδομών, το οποίο καλείται τώρα να καλύψει, εκ των υστέρων. Ενδεικτικό της επιβάρυνσης των υποδομών και των ελλείψεων που έχουν δημιουργηθεί στο νησί είναι το γεγονός πως από το 2012 μέχρι το 2017 η κατανάλωση νερού αυξήθηκε 60,44%, η κατανάλωση ενέργειας έφθασε από 32 MWh στις 52 MWh ενώ τα σκουπίδια αυξήθηκαν από τις 15.000 τόνους σε 40.000 τόνους…