Η υπέρβαση εσόδων και οι αστερίσκοι των θεσμών

Η αλήθεια είναι ότι η υπέρβαση των εσόδων του προϋπολογισμού στο διάστημα Ιανουαρίου-Οκτωβρίου, σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία τα οποία ανακοινώθηκαν, είναι εντυπωσιακή. Υπέρβαση 2,3 δισ. ευρώ στο δεκάμηνο δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη από τους δανειστές. Ηδη άλλωστε χθες ο Βλάντις Ντομπρόβσκις έσπευσε να εκτιμήσει ότι θα πιαστούν οι στόχοι του 2016 και η χώρα είναι σε τροχιά να πετύχει και το πρωτογενές πλεόνασμα 1,75% του ΑΕΠ του 2017.

Δεν σημαίνει απαραίτητα, όμως, ότι λύνει και το θέμα με το δημοσιονομικό κενό του 2017, το οποίο οι δανειστές θέτουν στην περιοχή του 0,2% του ΑΕΠ, ή κοντά στα 400 εκατ. ευρώ.

Το κρίσιμο μέγεθος είναι το ποσοστό το οποίο μπορεί να θεωρηθεί επαναλαμβανόμενου χαρακτήρα και επ' αυτού δεν υπάρχει προς το παρόν ασφαλής εικόνα. Η ανάλυση των πηγών προέλευσης των αυξημένων εσόδων αναμένεται γύρω στις 20 Νοεμβρίου, όταν θα διεξάγεται στην Αθήνα ο δεύτερος κύκλος επαφών με το κουαρτέτο και τότε αναμένεται να ξεκαθαρίσει αν και κατά πόσο οι δανειστές θα πειστούν από τα επιχειρήματα της ελληνικής πλευράς.

Τα προσωρινά στοιχεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού δείχνουν ότι στο δεκάμηνο, τα καθαρά έσοδα κατέγραψαν υπέρβαση 2,3 δισ. ευρώ σε σχέση με τον στόχο (ανήλθαν σε 39,991 δισ. ευρώ έναντι στόχου 37,671 δισ. ευρώ), ενώ επιμέρους τον Οκτώβριο εισπράχθηκαν 800 εκατ. ευρώ περισσότερα σε σχέση με τα 3,9 δισ. ευρώ τα οποία απαιτούσε ο προγραμματισμός.

Κατά τις εκτιμήσεις στελεχών του οικονομικού επιτελείου, ένα μεγάλο μέρος της υπέρβασης των εσόδων έχει διατηρήσιμο χαρακτήρα και επομένως θα υπάρξουν θετικές επιδράσεις (carry over) στο δημοσιονομικό αποτέλεσμα του 2017, ακυρώνοντας έτσι τουλάχιστον ένα μέρος των απαιτούμενων διορθωτικών κινήσεων στον προϋπολογισμό του επόμενου έτους από τους δανειστές.

Ήδη το ενδεχόμενο περικοπών στα κοινωνικά επιδόματα στο πλαίσιο χρηματοδότησης του Κοινωνικού Εισοδήματος Αλληλεγγύης έχει τεθεί στο τραπέζι, ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη και το εγχείρημα περικοπής αμυντικών δαπανών έως και 400 εκατ. ευρώ την ερχόμενη διετία.

Το οικονομικό επιτελείο έχει ήδη επιχειρηματολογήσει για την εξουδετέρωση του όποιου δημοσιονομικού κενού, από τα πολλαπλάσια των προβλεπόμενων έσοδα. Οι δανειστές δεν πείστηκαν στον πρώτο γύρο διαπραγματεύσεων.

Ανάλογα επιχειρήματα είχαν χρησιμοποιηθεί και τα προηγούμενα χρόνια από άλλες κυβερνήσεις και αν κρίνουμε από την εμπειρία του παρελθόντος -χωρίς να σημαίνει ότι θα επαναληφθεί απαραίτητα αντίστοιχη στάση-, οι δανειστές είναι εξαιρετικά δύσπιστοι σε τουλάχιστον δύο θέματα που συνδέονται με τα έσοδα: τις υπερβάσεις μόνιμου χαρακτήρα και τις προβλέψεις εσόδων από την πάταξη της φοροδιαφυγής. Αν θα μεταβάλουν τη στάση τους, θα ξεκαθαρίσει εντός Νοεμβρίου.

Το στοίχημα

Στο υπουργείο Οικονομικών, μπορεί τα χαμόγελα να περίσσευαν για την υπέρβαση των εσόδων, κανείς όμως δεν ήταν σε θέση να εξηγήσει με σχετική ασφάλεια τι τροφοδότησε αυτή την υπέρβαση. Είναι πρόωρο.

Αρμόδιες πηγές σημείωναν πάντως ότι αν τον Σεπτέμβριο η υπέρβαση των εσόδων τροφοδοτήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τις εφάπαξ πληρωμές του ΕΝΦΙΑ, τον Οκτώβριο δεν υπήρξε κάτι ανάλογο.

Εκτιμούσαν δε ότι μεγάλο ποσοστό των πρόσθετων εσόδων είναι πολύ πιθανό να οφείλεται στις αυξημένες εισπράξεις ΦΠΑ το καλοκαίρι (τον Οκτώβριο υπεβλήθησαν οι τριμηνιαίες περιοδικές δηλώσεις ΦΠΑ), μετά το μπαράζ ελέγχων από τη Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων, σε συνδυασμό με τις αυξημένες ποινές για μη έκδοση αποδείξεων οι οποίες ενεργοποιήθηκαν από τα τέλη Ιουλίου, την αύξηση του συντελεστή ΦΠΑ στο 24%, αλλά και τη διευρυμένη χρήση πλαστικού χρήματος, εξαιτίας των capital controls.

Τώρα, το στοίχημα ομαλής εκτέλεσης του προϋπολογισμού έως το τέλος του έτους απαιτεί εισπράξεις περίπου 12 δισ. ευρώ το δίμηνο Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου, μαζί με το περίπου 1 δισ. ευρώ των δύο τελευταίων δόσεων του ΕΝΦΙΑ που αναμένεται να εισπραχθούν το πρώτο δίμηνο του 2017, αλλά θα μετρήσουν στον φετινό προϋπολογισμό.

Στο οικονομικό επιτελείο, η εκτίμηση είναι ότι ο στόχος αυτός θα υπερκαλυφθεί, οδηγώντας σε πρωτογενές πλεόνασμα σημαντικά υψηλότερο του 0,63% του ΑΕΠ, το οποίο έχει εγγραφεί στον προϋπολογισμό, και όταν το Μνημόνιο απαιτεί πλεόνασμα 0,5%.

Οι επιστροφές φόρου

Από τα προσωρινά στοιχεία προκύπτει και ουσιαστική επιβράδυνση του ρυθμού επιστροφών φόρου το τελευταίο τρίμηνο, η οποία όμως είναι ανεπαρκής για την εξουδετέρωση των υπερβάσεων στις εισπράξεις.

Το αξιοσημείωτο φρένο (26,37%) στις επιστροφές φόρων τον Οκτώβριο έρχεται μετά από επτά μήνες ταχύτερων, έναντι του στόχου, επιστροφών.

Η επιβράδυνση του ρυθμού επιστροφής φόρων φαίνεται να συνδέεται με τη βεβαίωση του ΕΝΦΙΑ, η οποία αυτόματα έβαλε στον πάγο κάθε επιστροφή, εάν δεν είχε προηγηθεί συμψηφισμός οφειλών. Και επειδή οι συμψηφισμοί συνεχίζουν να μη γίνονται κεντρικά και αυτόματα από τη Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων (αυτό το διάστημα προωθούνται σχετικές δράσεις), μοιραία η βεβαίωση του φόρου ακινήτων είχε άμεση αντανάκλαση στις επιστροφές φόρων.

Δεν είναι γνωστό αν παράλληλα επιχειρήθηκε φρενάρισμα των επιστροφών για δημοσιονομικούς λόγους.

Τον Οκτώβριο πάντως, οι επιστροφές ήταν χαμηλότερες κατά 26,37% σε σχέση με τον στόχο (268 εκατ. ευρώ αντί για 364 εκατ. ευρώ) και στο δεκάμηνο διαμορφώθηκαν σε 2,417 δισ. ευρώ έναντι πρόβλεψης 2,531 δισ. ευρώ.